Арабская мова: Розніца паміж версіямі
| [дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма тлумачэння праўкі |
дапаўненне, афармленне |
||
Радок 76:
|ISO3 =ara
}}
'''Арабская мова''' ({{lang-ar|اللغة العربية}}, ''al-luġa al-ʿarabiyya'')
Колькасць носьбітаў арабскай мовы і яе варыянтаў
== Гісторыя ==
* Егіпецка-суданская група▼
Літаратурная арабская мова пачала складвацца ў 4—6 ст. у даісламскай паэзіі і ў 7 ст. ў мове [[Каран]]а. Росквіту дасягнула ў эпоху [[арабскі халіфат|арабскага халіфата]] (9—11 ст.). З 6 ст. арабская мова карыстаецца [[арабскае пісьмо|арабскім пісьмом]].
* Сіра-месапатамская група▼
Да найстаражытнейшых пісьмовых помнікаў арабскай мовы адносяцца самудскія, ліх'янскія і сафскія надпісы, выкананыя сабейским пісьмом (5 ст. да н. э. — 4 ст. н. э.), немарскі, выкананы набацейскім пісьмом (4 ст.), зебедскі і харранскі надпісы, выкананыя [[арамейскае пісьмо|арамейскім пісьмом]], блізкім раннекуфічнаму арабскаму (6 ст.). Першы пісьмовы помнік класічнай арабскай мовы ў [[арабскае пісьмо|арабскай графіцы]] — [[Каран]] (сярэдзіна 7 ст.).
== Дыялекты ==
Са старажытных часоў арабская мова адрознівалася дыялектнай разгалінаванасцю; племянныя дыялекты вядомыя з 6—7 стст., прычым у іх на аснове фанетычных асаблівасцей вылучаюцца заходнія і ўсходнія групы. Пазней на змену племянному чляненню прыходзіць сацыяльна-тэрытарыяльнае: дыялектам качэўнікаў проціпастаўляюцца дыялекты аселага насельніцтва (гарадскія і сельскія).
Сучасная размоўная арабская мова распадаецца на пяць груп дыялектаў, якія фактычна з'яўляюцца асобнымі мовамі:
* Аравійская група
*
▲* Егіпецка-суданская група
Літаратурная мова — адзіная.▼
* Паўночнаафрыканская (магрыбская) група дыялектаў
Таксама існуюць разнавіднасці арабскай мовы ([[Кіпрска-арабская мова|дыялект маранітаў]] Кіпра, [[Сярэднеазіяцкія дыялекты арабскай мовы|сярэднеазіяцкія дыялекты]] і інш.), якія не ўключаюцца ў гэтыя групы з-за іх ізаляванасці ад арабамоўнага свету{{sfn|Kees Versteegh|2014 (2)|p=190}}.
Фанетычны і марфалагічны строй сучасных арабскіх дыялектаў тыпалагічна адпавядае навейшай стадыі развіцця [[семіцкія мовы|семіцкіх моў]].
== Пашыранасць ==
Арабская мова мае афіцыйны статус у [[Алжыр]]ы, [[Бахрэйн]]е, [[Джыбуці]], [[Егіпет|Егіпце]], [[Емен]]е, [[Заходняя Сахара|Заходняй Сахары]], [[Ізраіль|Ізраілі]], [[Іарданія|Іарданіі]], [[Ірак]]у, [[Іран]]е, [[Катар]]ы, [[Каморскія астравы|Каморскіх астравах]], [[Кувейт|Кувейце]], [[Ліван]]е, [[Лівія|Лівіі]], [[Марока]], [[Маўрытанія|Маўрытаніі]], [[Аб'яднаныя Арабскія Эміраты|Аб'яднаных Арабскіх Эміратах]], [[Аман]]е, [[Палесцінская аўтаномія|Палесціне]], [[Саудаўская Аравія|Саудаўскай Аравіі]], [[Сірыя|Сірыі]], [[Судан]]е, [[Туніс]]е, [[Чад]]зе, [[Эрытрэя|Эрытрэі]], [[Арганізацыя Аб'яднаных Нацый|Арганізацыі Аб'яднаных Нацый]], [[Арганізацыя Ісламская канферэнцыя|Арганізацыі Ісламская канферэнцыя]], [[Ліга арабскіх дзяржаў|Лізе арабскіх дзяржаў]]; статус нацыянальнай мовы ў [[Малі]], [[Сенегал]]е і [[Самалі]]
== Пісьменнасць ==
Арабская мова запісваецца [[арабскі алфавіт|арабскім алфавітам]]. На арабскай пішуць справа налева. Прычым у арабскай, у адрозненне ад моў з [[лацінскі алфавіт|лацінскай]] ці [[кірыліца|кірылічнай]] графікай, няма [[вялікая літара|вялікіх літар]], таму [[імёны ўласныя]] пішуцца як любое іншае слова, таксама як і першае слова ў сказе.
[[Знакі прыпынку]] пішуцца ў перавернутым выглядзе, гэта значыць злева направа.
Замест <u>падкрэслівання</u>, ''курсіву'' ці <span style="letter-spacing:0.3em">разрадкі</span> арабы звычайна карыстаюцца надкрэсліваннем. Дробны перанос слова на іншы радок не дапускаецца; пустой прасторы ў радку пазбягаюць расцяжэннем літары. У скорапісе слова, якое не ўпісалася ў радок, заканчваецца паваротам уверх<ref>Юшманов Н. В. Грамматика литературного арабского языка, стр. 26.</ref>.
== Фанетыка і граматыка ==
Фанетыка арабскай мовы багатая сістэмай [[зычныя|зычных]] (28 фанем). Носьбітамі лексічнага значэння ў слове з'яўляюцца 3 зычныя, з якіх складаецца [[корань слова|корань]].
3 [[галосныя]] ў розных камбінацыях афармляюць граматычную характарыстыку слова: час, лад, трыванне і інш.
[[Назоўнік]] і [[прыметнік]] адрозніваюцца ў залежнасці ад іх пазіцыі ў [[сказ]]е. [[Дзеяслоў]] багаты формамі. У ролі службовых слоў — назоўнікі.
▲Арабская мова мае афіцыйны статус у [[Алжыр]]ы, [[Бахрэйн]]е, [[Джыбуці]], [[Егіпет|Егіпце]], [[Емен]]е, [[Заходняя Сахара|Заходняй Сахары]], [[Ізраіль|Ізраілі]], [[Іарданія|Іарданіі]], [[Ірак]]у, [[Іран]]е, [[Катар]]ы, [[Каморскія астравы|Каморскіх астравах]], [[Кувейт|Кувейце]], [[Ліван]]е, [[Лівія|Лівіі]], [[Марока]], [[Маўрытанія|Маўрытаніі]], [[Аб'яднаныя Арабскія Эміраты|Аб'яднаных Арабскіх Эміратах]], [[Аман]]е, [[Палесцінская аўтаномія|Палесціне]], [[Саудаўская Аравія|Саудаўскай Аравіі]], [[Сірыя|Сірыі]], [[Судан]]е, [[Туніс]]е, [[Чад]]зе, [[Эрытрэя|Эрытрэі]], [[Арганізацыя Аб'яднаных Нацый|Арганізацыі Аб'яднаных Нацый]], [[Арганізацыя Ісламская канферэнцыя|Арганізацыі Ісламская канферэнцыя]], [[Ліга арабскіх дзяржаў|Лізе арабскіх дзяржаў]]; статус нацыянальнай мовы ў [[Малі]], [[Сенегал]]е і [[Самалі]].На арабскую мову пераклаў верш Янкі Купалы "А хто там ідзе?" егіпіцкі паэт Абд ар- Рахман аль Хамісі. Пяракладзены таксама асобныя творы Васіля Быкава.
== Зноскі ==
▲Выкарыстоўвае [[Арабскі алфавіт]].
{{reflist}}
== Літаратура ==
* ''Белова А. Г.'' [http://tapemark.narod.ru/les/041a.html Арабский язык] // Лингвистический энциклопедический словарь.
* Арабская мова // {{кніга|загаловак=Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 1: А — Аршын|адказны=Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш|месца=Мн.|выдавецтва=БелЭн|год=1996|том=1|старонкі=447|старонак=552|isbn=985-11-0036-6 (Т. 1)|тыраж=10 000}}
* {{ВТ-ЭСБЕ|Арабский язык и арабская литература}}
* Юшманов Н. В. Грамматика литературного арабского языка. 3 изд. М., 1985.
* {{кніга|аўтар=Kees Versteegh|загаловак=The Arabic Language|спасылка=https://books.google.kz/books?id=RiarBgAAQBAJ|выданне=2-е, исправленное|выдавецтва=Edinburgh University Press|год=2014 (2)|allpages=431|isbn=9780748645299|ref=Kees Versteegh}}
== Спасылкі ==
| |||