Балканскі тэатр ваенных дзеянняў Першай сусветнай вайны: Розніца паміж версіямі

[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Радок 760:
 
== У культуры ==
 
{{у планах}}
[[Файл:NoviBG Nov30 2005.jpg|left|thumb|Манумент «Пераможца» у гонар прарыву [[Салоніцкі фронт|Салоніцкага фронту]], [[горад Бялград|Бялград]].]]
 
Першыя творы, прысвечаныя Першай сусветнай вайне на Балканах, сталі з'яўляцца адразу пасля пачатку баявых дзеянняў. Так, яшчэ [[27 ліпеня]] [[1914]] года ў [[горад Любляна|люблянскай]] газеце «Славенец» быў апублікаваны верш славенскага нацыяналіста [[Марка Натлачэн|Марка Натлачэна]] «[[Србе на врбе]]!» ({{lang-be|Серба&nbsp;— на вярбу!}}), які зваў да помсты за [[сараеўскае забойства|забойства эрцгерцага Фердынанда]] <ref name ="славенская гісторыя"> {{cite web
| author = Božo Repe.
| url = http://www.ff.uni-lj.si/oddelki/zgodovin/DANIJELA/HISTORY/_private/20th/bozorepe.pdf
| title = «Slovene History — 20th Century»
| publisher = Department of History of the University of Ljubljana
| accessdate =
| lang = en
| archiveurl = http://www.webcitation.org/69erKQDJw
| archivedate = 2012-08-04
}}</ref>.
 
З пачаткам вайны вядомая кінастудыя [[Джока Багдановіч|Джокі Багдановіча]] у [[горад Бялград|Бялградзе]] пачынае здымаць першыя аперацыі на Балканах, Багдановіч і [[Расійская імперыя|рускі]] [[фатограф]] [[Самсон Чарноў|Самсон Чарноў]] здымаюць баявыя дзеянні ў [[Срэм]]е і баі за [[Земун]] у верасні 1914 года. Аднак, пасля таго як тэрыторыя Сербіі была акупаваная, кінастудыя цалкам спыніла сваю працу. Кадры далейшых ваенных дзеянняў на Балканах былі знятыя замежнымі аператарамі і ў вельмі малых колькасцях <ref> {{cite web
| author = Dejan Kosanovic.
| url = http://www.rastko.org.yu/isk/dkosanovic-cinematography.html
| title = Serbian Film and Cinematography (1896—1993)
| publisher = Растко
| accessdate = 2009-02-11
| lang = en
| deadlink = unknown-host
| archiveurl = http://web.archive.org/20010219162705/www.rastko.org.yu/isk/dkosanovic-cinematography.html
| archivedate= 2001-02-19
}}</ref>.
[[Файл:WWI-Bulgarian-stamp.jpg|thumb|right|upright|Балгарская [[Паштовая марка|марка]], прысвечаная ўдзелу Балгарыі ў Першай сусветнай вайне.]]
 
У балканскіх краінах знята шмат [[Гульнявое кіно|мастацкіх]] і [[Дакументальнае кіно|дакументальных фільмаў]], у аснову сюжэту якіх пакладзены [[Храналогія Першай сусветнай вайны|падзеі Першай сусветнай вайны]] на [[Балканы|Балканскім паўвостраве] ]. У [[Сацыялістычная Федэратыўная Рэспубліка Югаславія|Югаславіі]] (пазней у [[Сербія|Сербіі]]) знятыя карціны пра [[Бітва пры Цэры|Цэрскай бітве]] ({{lang-sr|филм «Марш на Дрину» (1964)}}) <ref name = "марш на дрыну"> [http://www.imdb.com/title/tt0172776/ Марш на дрыну] на [[Internet Movie Database]] </ref>, [[Бітва пры Калубары|Калубарскай бітве]] ({{lang-sr|филм «Колубарска битка» (1990)}}) <ref name = "колубарска бітка"> [http://www.imdb.com/title/tt0200782/Колубарска битка] на [[Internet Movie Database]] </ref>, адступленні сербскай арміі ў Албанію ({{lang-sr|филм «Где цвета лимун жут" (2006)}}) <ref name = "лімон" > [http://www.imdb.com/title/tt0933016/ Где цвета лимун жут] на [[Internet Movie Database]] </ref> і іншыя. У [[2009]] годзе сербскі рэжысёр [[Срджан Драгоевіч|Срджан Драгоевіч]] зняў фільм «[[Святы Георгій забівае змея]]». Гэты фільм стаў адным з найбольш дарагіх фільмаў [[Кінематограф Сербіі|сербскага кінематографа]] з бюджэтам каля 5 млн еўра. Дзеянне фільма адбываецца ў сербскай вёсачцы ў перыяд паміж Першай Балканскай і Першай сусветнай войнамі <ref name = "Святы Георгій"> [http://www.imdb.com/title/tt0906083/ Sveti Georgije ubiva azdahu] {{en icon}} </ref>. У тым жа годзе рэжысёр [[Срджан Каранавіч]] здымае [[Драма, жанр|драму]] «Бэса» ({{lang-sr|филм «Беса»}}), падзеі якой разгортваюцца ў Сербіі часоў першай сусветнай вайны <ref name = "беса"> [http://www.imdb.com/title/tt1272006/ Solemn Promise] на [[Internet Movie Database]] </ref>.
 
Пасля адступлення сербскай арміі ў [[1915]] годзе і акупацыі краіны войскамі Цэнтральных дзяржаў у Сербіі стала вельмі папулярная песня «[[Тамо далеко]]» ({{lang-be|Там далёка}}). У песні сербскі салдат спявае пра сваю разбураную вёску, пра царкву, у якой ён [[Вянчанне|браў шлюб]], і пра гаротнае адступленне, падчас якога ён страціў многіх сваіх таварышаў. Пасля гэтая песня стала вельмі папулярная ў Сербіі, асабліва ў [[Сербская дыяспара|сербскіх эмігрантаў]], якія пакінулі краіну пасля [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] <ref name = "мількультурная амерыка"> {{cite web
| datepublished =
| url = http://www.everyculture.com/multi/Pa-Sp/Serbian-Americans.html
| title = «Multicultural America — Serbian Americans»
| author = Bosiljka Stevanović.
| publisher = Countries and Their Cultures
| accessdate =
| lang = en
| archiveurl =
| archivedate =
}}</ref>.
 
У Балгарыі Першая сусветная вайна разглядалася як вызваленчая вайна, паколькі лічылася, што балгарская армія ваюе за [[Македонія, зямля|гістарычныя балгарскія тэрыторыі]], на якіх пражывае значная колькасць [[Балгары|балгараў]]. Большасць балгарскіх палітычных дзеячаў жадала далучэння Македоніі да Балгарыі. Пасля таго як Вардарская Македонія была акупаваная балгарскімі войскамі, у [[1915]] годзе балгарскі ўрад пачаў праводзіць [[Балгарызацыя|балгарызацыю]] сярод мясцовага насельніцтва. Для гэтых мэтаў былі прыцягнутыя літаратурныя дзеячы Балгарыі. Яшчэ з [[1913]] года вядомы балгарскі паэт [[Іван Мінчаў Вазаў|Іван Вазаў]] пачынае выдаваць зборнікі вершаў «Песні аб Македоніі». Балгарскія ўлады выкарыстоўвалі гэтыя вершы як сродак у ідэалагічнай барацьбе супраць [[Сербы|сербаў]]. Аднак пазней сам Вазаў асудзіў свае творы <ref>{{кніга
|загаловак = История всемирной литературы: В 8 томах
|адказны = Г.&nbsp;П. Бердников
|месца = М.
|выдавецтва = Наука
|год = 1983—1994
|том = 8
|старонкі = 464
}}</ref>.
 
== Гл. таксама ==