Генадзь Аляксандравіч Каханоўскі: Розніца паміж версіямі

[недагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Радок 8:
[[File:Kachanouski01.JPG|thumb|Генадзь Каханоўскі другі злева. [[Мінскі абласны краязнаўчы музей]], [[Маладзечна]].]]
Працуючы з 1964 па 1982 навуковым супрацоўнікам, затым намеснікам дырэктара па навуковай рабоце і дырэктарам [[Мінскі абласны краязнаўчы музей|Мінскага абласнога краязнаўчага музея]] Г. А. Каханоўскі сабраў і перадаў у фонд музея 279 прадметаў музейнага значэння. Не забываў Генадзь Аляксандравіч свой музей працуючы навуковым работнікам Інстытута мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору НАН Беларусі, ён перадаў музею яшчэ 9 знакавых прадметаў.
 
У музейнай калекцыі шмат каштоўных і рэдкіх кніг [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]], надрукаваных у [[Горад Вільнюс|Вільні]], і набытых музеем, дзякуючы Генадзю Аляксандравічу, з якіх у Беларусі маюцца толькі адзінкавыя экзэмпляры. Сярод кніг, здадзеных ім, у музейным фондзыфондзе захоўваюцца і кнігі беларускіх паэтаў і пісьменнікаў, як правіла, з дароўным надпісам аўтара: [[Уладзіслаў Сыракомля|Уладзіслава Сыракомля]] «Паэзія», т. 3,7 (Варшава, 1872), «Выбраныя творы» т. 4 (Варшава, 1890), кніга «Виленские новости» (Вільня, 1862), [[Ніл Сымонавіч Гілевіч|Ніла Гілевіча]] «Як я вучыўся Жыць» (1974), «Хай зорыць дзень» (з А. Разанавым пераклад з балг., 1976), [[Генрых Вацлававіч Далідовіч|Генрыха Далідовіча]] «Маладыя гады» (1979), [[Васіль Васільевіч Зуёнак|Васіля Зуёнка]] «Сяліба» (1973), «Час Вяртання» (1981), Міколы Корзуна «Зоркі на танках» (1982), Эміліі Кунавіч «Шэры гусь» (1976), [[Альберт Францавіч Паўловіч|Альберта Паўловіча]] " «Выбарнае» "(1976), [[Аляксей Міхайлавіч Пяткевіч|Аляксея Пяткевіча]] "«Сюжэты. Кампазіцыя. Характар: Аб прозе Кузьмы Чорнага "» (1981), [[Максім Танк|Максіма Танка]] «Вершы, паэма 1930—1945» (1978), Івана Шуцько "Чужая хатка " (1958), "Дзіма хоча быць героем " (1965), Дыяны Чаркасавай « Старое? Новае? Вечнае!»
(1976), Эдуарда Ярашэвіча «Практыка ў Вербічах» (1975), кніга, прысвечаная касмічнаму палёту [[Уладзімір Васільевіч Кавалёнак|У. Кавалёнка]] "«140 суток в космосе"» (1981) і інш. Усё сваё выпушчаныя кнігі Г. А. Каханоўскі перадаў на захаванне ў музей.
Генадзь Аляксандравіч ўвёў ва ўжытак адкрытыя і выяўленыя ў беларускіх архівах, бібліятэках, музеях невядомыя раней гістарычныя дакументы, працы, адкрыцця (Грамату [[Зарыян Якаўлевіч Даленга-Хадакоўскі|Даленгу-Хадакоўскаму]], рукапісы [[Тэадор Нарбут|Тэадора Нарбута]], [[Адам Ганоры Кіркор|Адама Кіркора]], Уладзіміра Завітневіча і інш.). Вярнуў сучаснікам і будучым пакаленням невядомыя і забытыя імёны знакамітых беларусаў-пісьменнікаў Івана Філіпава (сапр. Нялепка Язэп Піліпавіч), Язэпа Шпэта, Юзю Шчупака (сапр. Сайкоўскі Язэп Язэпавіч) і інш.
 
НайшоуНайшоў маляўнічы куточак Маладзечаншчыны — вёску [[Вёска Ракуцёўшчына|Ракуцёўшчыну]], у якой улетку 1911 года пражываў і тварыў [[Максім Адамавіч Багдановіч|М. Багдановіч]], дзе ён упершыню сустрэўся з роднай беларускай стыхіяй. Дзякуючы яму нам шмат што стала вядома пра даследчыкаў беларускай навукі, культуры, літаратуры: Адама Кіркора, Тодара Нарбута, [[Яўстах Піевіч Тышкевіч|Яўстафія]] і [[Канстанцін Піевіч Тышкевіч|Канстанціна Тышкевічаў]], [[Ян Баршчэўскі|Яна Баршчэўскага]], [[Тамаш Зан, паэт|Тамаша Зана]], [[Ян Чачот|Яна Чачота]], [[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч|В. Дуніна-Марцінкевіча]], і інш.
 
Вельмі рэдкай рэччу, рарытэтам, упрыгожаннем музейнага фонду з'яўляецца, знойдзеная і перададзеная Генадзем Аляксандравічам, Грамата [[Віленскі ўніверсітэт|Віленскага універсітэта]] [[Зарыян Якаўлевіч Даленга-Хадакоўскі|Зарыану Даленгу-Хадакоўскаму]] (сапр. Адам Чарноцкі, вядомы беларускі археолаг, фалькларыст, этнограф, славяназнавец) са зваротам да дзяржаўных устаноў і прыватных асоб [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] і іншых краін аб аказанні яму дапамогі ў зборы помнікаў старажытнасці славянскіх народаў. Напісаная ў 1818 годзе на лацінскай, рускай і польскай мове, Грамата з'яўляецца першым вядомым у Беларусі адкрытым лістом, які даў дазвол на археалагічныя раскопкі.
 
Дзякуючы намаганням Генадзя Аляксандравіча, у 1968 годзе фонд [[Мінскі абласны краязнаўчы музей|Мінскага абласнога краязнаўчага музея]] папоўніўся сапраўдным шаўковым залататканым [[Слуцкі пояс|слуцкім поясам]], які паступіў з Масквы (акт № 658 ад 1968/11/27 г.), з Дзяржаўнага гістарычнага музея. У Дзяржаўны гістарычны музей паступіў у 1905 з збораў музея П. І. Шчукіна. Пояс мае памеры 2м 44 см на 29244×29,5 см. Агульны яго фон залаты з палосамі трох розных малюнкаў сіняга, зялёнага, срэбнага і ружовага колераў.
Як вядома ў 1385 годзе пасля заключэння [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княствам Літоўскім]] [[Крэўская унія|Крэўскай уніі]] з Польшчай ўладальнікі іншых зямель падпісвалі лісты вялікага князя літоўскага [[Ягайла|Ягайлы]], які адначасова стаў і Польскім каралём, на «веранае паслушэнства». Такі прысяжны ліст, датаваны 16 снежнем [[1388 год|1388 года]], падпісаў у [[Маладзечна|Маладзечне]] і накіраваў у Вільню Ягайлу князь [[Дзмітрый Альгердавіч]], у якім упершыню ў гістарычных крыніцах узнадваецца [[Маладзечна]]. Сёння краязнаўчы музей стараннямі Генадзя Аляксандравіча мае копію спісу (19 ст.) названага ліста. Дзякуючы менавіта гэтаму дакументу, стаў вядомы час заснавання [[Маладзечна]].
 
Як вядома ў 1385 годзе пасля заключэння [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княствам Літоўскім]] [[Крэўская унія|Крэўскай уніі]] з Польшчай ўладальнікі іншых зямель падпісвалі лісты вялікага князя літоўскага [[Ягайла|Ягайлы]], які адначасова стаў і Польскім каралём, на «веранае паслушэнства». Такі прысяжны ліст, датаваны 16 снежнем [[1388 год|1388 года]], падпісаў у [[Маладзечна|Маладзечне]] і накіраваў у Вільню Ягайлу князь [[Дзмітрый Альгердавіч]], у якім упершыню ў гістарычных крыніцах узнадваецца [[Маладзечна]]. Сёння краязнаўчы музей стараннямі Генадзя Аляксандравіча мае копію спісу (19 ст.) названага ліста. Дзякуючы менавіта гэтаму дакументу, стаў вядомы час заснавання [[Маладзечна]].
 
Цікавымі знаходкамі Генадзя Аляксандравіча з'яўляюцца:
* Уборы ксяндза [[Адам Станкевіч|Адама Станкевіча]] — вядомага беларускага грамадска-палітычнага дзеяча, выдаўца, гісторыка, публіцыста, літаратуразнаўца.
* Скарб манет, у тым ліку з выявай «Пагоні», вырабленых на Брэсцкім, Ковенскім, Малбарскім (Польшча) манетных дварах у 1648—1668 гг., Знойдзеных у вёсцы [[Вёска Дарахі, Маладзечанскі раён|Дарахі]];
* Зуб двурогага валасатага насарога, датуемы 130-10 тысяч гадоў да нашай эры, знойдзены ў Маладзечне
* Археалагічная калекцыя керамічнага посуду (рэшткі) 14-16 стагоддзяў знойдзеныя ў вёсцы ххАграгарадок Маркава|Маркава]]
* Фрагмент кафлі з Маладзечанскага замчышча 16-17 стагоддзя
* Фрагмент тканіны (палова 19 стагоддзя) для андарака, якая мае цікавы малюнак чырвонага, зялёнага, фіялетавага колераў.
 
Значную цікавасць уяўляе пісьмо Б. Тарашкевіча сваім родным, напісанае ў 1931 годзе з Гродзенскай турмы лацінскімі літарамі на беларускай мове і прызначэнне Б. Тарашкевіча з 01.09.1922 года дырэктарам Віленскай беларускай гімназіі, зробленае (на польскай мове) у Варашаве Міністрам народнай адукацыі Польшчы.
 
Аб гаротным жыцці беларускага сялянствам сведчыць купчая на зямлю ад 4 сакавіка 1909 года заключаная паміж дваранкай і селянінам засц. Масцішча Вілейскага павета Кісялём Г. М.
 
Прыцягваюць да сябе вялікую ўвагу царкоўныя дакументы:
* Сведчанні аб адсутнасці перашкодаў для шлюбу;
* Падпіскі аб абавязку не пераследаваць супруга за веру пры ўступленні ў шлюб праваслаўных з каталікамі
* Падпіскі каталікоў пры уступленні ў шлюб з праваслаўнымі аб хрышчэнні і выхаванні дзяцей у праваслаўнай веры.
 
Безумоўна каштоўнымі экспанатамі з'яўляюцца:
* Фотаздымкі выпускнікоў Маладзечанскай настаўніцкай семінарыі
* Фотаздымак Валянціна Таўлая з супрацоўнікамі газеты «Уперад» (1940)
* Насценны знак «Сеймік Маладзечанскі 303» (на польскай мове 1932), які сведчыў аб месцы пражывання члена сейміках (сеймік — з'езд шляхты павета або ваяводства Польшчы, які выбіраў дэпутатаў у сойм, кандыдатаў у зямельныя суды і трыбунал)
* Шкатулка з зямлёй з Мамаева кургана з надпісам: "Працоўным Маладзечна ў Дзень 30-годдзю разгрому акружнай групоўкі нямецкая-фашысцкіх захопнікаў пад Сталінградам, Дзе стаялі насмерць воіны 3-га Гвардзейскага Сталінградскага механізаванага корпуса пад камандаваннем генерал-лейтэнант В. Ц. Абухава ", які вызваляў і Маладзечна.
 
Так сама дзякуючы Генадзю Каханоўская, у музеі з'явілася і скрыпка з сядзібы Агінскіх (пакуль дакладна невядома, ці прыналежыла яна менавіта Міхалу Клеафасу);
Унікальныя калекцыі часопісаў перыяду 1926-39 г.г. («Наш шлях», «Студэнцкая думка», «Шлях моладзі», «Заранка» папулярны ў той час часопіс «Крывіч» газет «Беларуская справа» і «Народная справа», якія выходзілі ў 1926 годзе ў Вільні з-за цэнзуры то пад адным, то пад іншай назвай, кніг, выдадзеных у Вільні ў 1939 годзе. Супрацоўнікі дзяржаўнага літаратурнага музея лічаць маладзечанскія калекцыі унікальнымі, паколькі гэтыя выданні захаваліся ў Беларусі толькі ў некалькіх асобніках.
 
Так сама Г. А. Каханоўскі знайшоў для маладзечанскага музея унікальную фатаграфію першай пастаноўкі Купалаўскай «Паўлінкі», архіў Паўліны МедзёлкиМедзёлкі з яе дзённікавых запісаў. Апошні з пералічанага Генадзь Каханоўскі адшукаў у Будслаўскім сельсавеце на Мядзельшчыне, на радзіме актрысы. Акрамя гэтага Генадзь Аляксандравіч здабыў для музея рэчы Героя Савецкага Саюза генерала Кузьмы Мікітавіча Галіцкага у гонар якога названая адна з вуліц у горадзе Маладзечна.
 
Разам з тым, Генадзь Аляксандравіч з'яўляецца адным з аўтараў помнікаў: подзвігу экіпажа капітана Селязнёва Ф. А. каля вёскі Дамашы, на брацкай магіле лётчыкаў экіпажа Андрыякіна М. С. у вёсцы Краснае, каля гасцініцы Маладзечна і на месцы разгрому ў 1812 годзе французскага корпуса маршала Віктара пад Маладзечнам, М. Багдановічу ў Ракуцёўшчыне, С. Рак-Міхайлоўскаму ў Максімаўцы, паўстанцам 1863—1864 гадах, у Плябані, мемарыяльнай дошкі Б. Тарашкевіча ў Радашковічах.