Іван Усцінавіч Здановіч: Розніца паміж версіямі

| class="" colspan="2" id="11" style="text-align:center; " | [[Файл:Ivan_Ust._Zdanovich.jpeg|307x307пкс]]

! id="15" style="text-align:right; background:#eee; vertical-align:top;" |Род  дзейнасці:

! id="22" style="text-align:right; background:#eee; vertical-align:top;" |Дата  нараджэння:

Расійская імперыя<span class="flagicon">[[Файл:Flag_of_Russia.svg|link=Российская_империя|border|22x22пкс]]</span>&#x20; [[Расійская імперыя]]

! id="48" style="text-align:right; background:#eee; vertical-align:top;" |Дата&#x20; смерці:

'''Іван Усцінавіч Здановіч''' ({{lang-ru|Ива́н Усти́нович Здано́вич}},; 25 траўня ({{ДН|6|6 чэрвеня) |1864|25|5}}, Мінск  — 11 ({{ДС|24) жніўня |8|1915 г.|11}}, Мінск)  — лекар, грамадскі дзеяч, дабрадзей, заснавальнік вучылішча для сляпых у [[Горад Мінск|Мінску]].

Восенню таго ж 1890 года Здановіч прызначаецца сельскім лекарам [[Лошніцкі сельсавет|Лошніцкага ўчастка]] [[Барысаўскі павет|Барысаўскага павета]]. З траўня 1891 становіцца лекарам для камандзіровак па сельска-медычнай частке<ref>«Минские врачебные известия». 1915, №7–8№ 7-8, с. 128.</ref>, г . зн. выязным кансультуючым спецыялістам, гэта дало яму магчымасць адкрыць прыватную практыку ў Мінску.

Упершыню прапанову аб стварэнні вучылішча для сляпых дзяцей прагучала ў 1893 годзе, але мінскія гарадскія ўлады не мелі для гэтага сродкаў. Здановіч адправіўся ў Пецярбург і сустрэўся з Канстанцінам Карловічам Гротам – — вядомым дабрачынцаў, заснавальнікам і кіраўніком Папячыцельства аб сьляпых. Быў арганізаваны збор сродкаў і сярод заможных менчукоў. У выніку вучылішча было адкрыта ў 1897 годзе і да 1901 года размяшчалася ў сціснутых умовах у доме Пржеляскоўскага на Захар'еўскай вуліцы (дом захаваўся, сучасны адрас – — [[Вуліца Савецкая, Мінск|вуліца Савецкая]], 12).

Пасля таго, як Галоўнае папячыцельства аб сляпых прадаставіла беспрацэнтную пазыку з выплатай у растэрміноўку на 16 гадоў у памеры 3500 рублеў, стала магчымым набыць участак зямлі ў 1616 квадратных сажняў (прыкладна 7300 квадратных метраў) і стары дом<ref>О. Ждан. «День белой трости». «Неман» №8№ 8, 1995. С. 202–223202—223.</ref>. Дом знаходзіўся на той жа Захар'еўскай вуліцы амаль насупраць дома Пржеляскоўскага (цяпер на гэтым месцы левае крыло [[Дом урада, Мінск|Дома ўрада]]), а ўчастак непадалёк, на Трубнай вуліцы (сёння гэта [[Вуліца Берсана, Мінск|вуліца Берсана]]).

На училищном участку былі лазня з пральняй, каменны ледавік, заменявший халадзільнік. Там жа была пабудавана царква «Усіх Тужлівых Радасць», асвечаная ў лістападзе 1907 года, прычым уся мастацкая разьба была выканана альбо самім Здановічам, альбо па яго эскізах. Газета «Мінскае слова» пісала: «З сякерай у руцэ ен паказваў цесляру, як секчы кут. Калі ен браўся за разец, то ў яго выходзілі мастацкія рэчы, скульптурныя працы і мастацкія творы, якія былі сапраўдным упрыгожваннем мясцовых выстаў»<ref>Г. А. Кандыбор. Иван Устинович Зданович – — выдающийся деятель госпитальной медицины. Материалы XI республиканской научной конференции по истории медицины и фармации, 3 ноября 2009  г., Витебск. С. 145–146145—146.</ref>.

Вучэбная праграма ўключала Закон Божы, рускую мову, арыфметыку, гісторыю, геаграфію і заалогію. Асаблівая ўвага надавалася спеву. Каб атрымаць дадатковыя сродкі на ўтрыманне вучылішча і даць невідушчым дзецям з бедных сем'яў спецыяльнасць, якая дазволіла б ім у будучыні пракарміць сябе, выхаванцаў навучалі кощыкавай і шчотачнай вытворчасці. Кошыкі, шчоткі, а таксама мэбля прадаваліся ў адмысловай краме пры вучылішчэ, часам выконваліся нават прыватныя заказы, што кажа аб высокім прафесійным майстэрстве<ref>А. А. Зорко. «Первая в Беларуси школа для обучения грамоте слепых детей и её основатель врач И. У. Зданович». «Сестринское дело, здравоохранение, история медицины: проблемы и перспективы: сборник статей». О "«Гродненский государственный медицинский университет"», Общественное объединение средних медицинских работников Гродненской области. С. 106–110106—110.</ref>. «Ганаровы член» Любоў Аляксандраўна Гірс  — жонка губернатара [[Аляксей Фёдаравіч Гірс|А.  Ф.  Гірса]], так Здановіч забяспечваў афіцыйную падтрымку свайго пачынанні.

У 1904  г. «за выдатныя заслугі ў справе ўстановы Мінскага таварыства сляпых і за нястомныя бязвыплатныя працы на пасадзе дырэктара згаданага вучылішча» лекар ганараваны асабістай падзякі ўдовай імператрыцы Марыі Фёдараўны.

Калі ўжо пасля смерці Здановіча да Мінску падышоў фронт [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]], вучылішча было эвакуіравана ў Мяшчоўск [[Калужская губерня|Калужскай губерніі]]<ref>«Памятная книжка Минской губернии на 1917 год».</ref>. Пасля рэвалюцыі дзейнасць была адноўлена ў Мінску – — у тым жа доме, але затым, пасля пачатку будаўніцтва Дома ўрада, школа пераехала ў [[Вёска Красны Бераг, Жлобінскі раён|Красны Бераг]], потым у [[Горад Магілёў|Магілеў]] і, ужо пасля вайны – — у [[Горад Гродна|Гродна]].

Для таго, каб палегчыць доступ да крыніцы, Іван Усціновіч за свой кошт уладкаваў чыгуначную платформу, якая так і называлася – — платформа Здановіча. На ей спыняліся не толькі прыгарадныя, але нават некаторыя хуткія цягнікі. Паселак, які ўзнік вакол платформы, стаў называцца Здановічы.

Пасля заканчэння Вялікай Айчыннай вайны ў назве паселка першая літара стыхійна замянілася на "«Ж"» і тапонім набыў больш традыцыйную для беларускіх месцаў форму [[Аграгарадок Ждановічы|Ждановічы]]. Назва станцыі Здановичи пратрымалася прыкладна да сярэдзіны шасцідзесятых гадоў XX стагоддзя, але ў рэшце рэшт таксама змянілася на [[Станцыя «Ждановічы»|«Ждановічы»]].

У 1904 годзе доктар Здановіч стаў галоўным лекарам Губернскай земскай бальніцы. У бальніцы з'явілася лабараторыя для бактэрыялагічных даследаванняў, ўстаноўлена навінка таго часу – — рэнтген-апарат, набыты новы хірургічны інвентар. Здановіч заставаўся на чале бальніцы да канца сваіх дзён.

Каб спрыяць распаўсюджванню цвярозага ладу жыцця, Здановіч зладзіў на Траецкай гары, побач з бальніцай, галоўным лекарам якой ен быў, народную чайную. Актыўна займаўся палітыкай, прычым погляды меў правыя. Ен быў галосным гарадской думы, кіраўніком Мінскага аддзела «[[Саюз 17 кастрычніка|Саюза 17 кастрычніка]]»<ref>К. М. Бондаренко. Союз 17 октября на Беларуси в 1905 - 1907 1905—1907 гг.»". Кулешовские чтения : материалы научно-практической конференции: тезисы докладов. - — Могилев, 2001. С. 135-137135—137.</ref>, член выдавецкага савета і актыўным супрацоўнікам газеты «[[Минское слово (1906)|Мінская прамова]]», пасля пераназванай у «Мінскае слова».

Пісаў Здановіч і навукова-папулярныя артыкулы, супрацоўнічаў з часопісам «Самаадукацыя», выходившим у пачатку XX стагоддзя ў Санкт-Пецярбургу. Вось фрагмент аднаго з яго артыкулаў<ref>Д-ръ И. У. Здановичъ. О Жизни. (Ничтожныя мысли о великомъ). С.Петербургъ, «С.-Петербургская Электропечатня», 1902. Отдельные оттиски из «Самообразование» 1902 №№30№ 30-33.</ref>:

<blockquote>Не цар прыроды чалавек, а кепскае паводле намераў дзіця яе. Зямля, якая нарадзіла чалавека, вартая лепшай любові яго...яго… і моцны той чалавек, хто любіць сваю зямлю і адданы ёй! Але ёсць драпежныя людзі: не любяць яны зямлі, якая стварыла іх, не вабіць іх лес шумам дрэваў, спевам птушак, няма з любоўю глядзяць яны на кожнае дрэва - — драпежная пачуццё адчуваюць яны, усведамляючы пра тую нажывы, якую атрымаюць, зруба яго. Зьнішчыўшы вакол сябе ўсё, што толькі можна: лес, птушак, звяроў, нават забраўшыся ў нетры зямлі і адтуль узяўшы ўсё, што толькі можна ўзяць, чалавек кідае аб'ядналі ім участак зямлі і перасоўваецца на іншы, дзе яшчэ ёсць матэрыял для нажывы.</blockquote>

Іван Усціновіч Здановіч раптоўна памер 11 (24) жніўня 1915 года ў 2 гадзіны дня. Прычына смерці невядомая  — магчыма, інфаркт, але, магчыма, і тыф, эпідэмія якога ў прыфрантавым горадзе здараліся нярэдка. Невядома і месца яго пахавання.

У некралогу, апублікаваным у часопісе «Минские врачебные известия», згадваюцца ўзнагароды Івана Усцінавіча: у 1896 годзе ен быў узнагароджаны сярэбраным медалем на Аляксандраўскай стужцы, у 1898  — ордэнам Св. Станіслава III ступені, у 1905  г. за выслугу гадоў узведзены ў стацкія саветнікі. Але галоўнай справай яго жыцця варта прызнаць, вядома, стварэнне Мінскага вучылішча сляпых.

[[Файл:Мемориальная_доска_И.У.Здановичу_на_здании_школы_188.jpg|міні|Мемарыяльная дошка І.  У.  Здановичу на будынку школы №188 № 188 г. Мінска]]

У 1986 годзе ў Мінску была адкрыта школа №188№ 188 для сляпых і са слабым зрокам дзяцей. У 1997 годзе ей было прысвоена імя Івана Здановіча, аб чым сведчыць памятная дошка на фасадзе (на жаль, год смерці паказаны няправільна: 1916 замест 1915).

Грамадскае аб'яднанне «[[Беларускае таварыства інвалідаў па зроку]]» заснавала нагрудны знак «"Заслужаны дзеяч ГА «Белтіз», у Становішчы аб якім, у прыватнасці, гаворыцца<ref>Постановление Пленума Центрального правления №26№ 26, 25.05.2011 Об утверждении Положения о присвоении звания «"Заслуженный деятель ОО «БелТИЗ».</ref>: ''Ніжняя частка нагруднага знака мае форму круглага вянка, які ўтвараецца лаўровымі галінамі, дыяметрам 35  мм. На адным баку ніжняй частцы нагруднага знака размешчаны барэльеф І.  У.  Здановіча, гуманіста і асветніка канца 19 – — пачатку 20 стагоддзя, па ініцыятыве якога было адкрыта першае ў гісторыі Беларусі вучылішча для сляпых, і подпіс «I. У. Здановіч»''.

* Иван Зданович: доктор и попечитель. «Медицинский вестник» №3№ 3 (837), 17 января 2008  г.