Вікіпедыя

Турцыя: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Няма тлумачэння праўкі
Радок 59:
|Заўвагі =
}}
'''Турцыя''', гутаркова '''Турэччына''' — краіна, якая знаходзіцца ў [[Азія|Азіі]] і, часткова, у [[Еўропа|Еўропе]].
 
'''Турцыя''' ({{lang-tr|Türkiye}}), гутаркова: '''Турэччына''' — краіна, якая знаходзіцца на паўвостраве [[Малая Азія]] ў заходняй [[Азія|Азіі]] і, часткова, ва ўсходняй частцы [[Балканскі паўвостраў|Балканскага паўвострава]] ў паўднёва-ўсходняй [[Еўропа|Еўропе]]. Па дадзеных перапісу 2016 года насельніцтва Турцыі складае каля 80 млн. жыхароў. [[Горад Стамбул|Стамбул]] — самы буйны горад у краіне з насельніцтвам каля 14 млн. чалвек, [[Горад Анкара|Анкара]] — другі па велічыні горад і сталіца дзяржавы.
Бoльшая частка тэрыторыі краіны знаходзіцца ў Азіі ([[Анатолія]], п-аў [[Малая Азія]]), а меншая — у Еўропе (Усходняя Фракія). Гэтыя часткі падзеленыя пралівам Дарданелы (даўжыня 64 км), [[Мармуровае мора|Мармуровым морам]] і пралівам [[Праліў Басфор|Басфор]] (32 км), якія маюць важнае стратэгічнае значэнне і ўтвараюць водны шлях, які злучае [[Чорнае мора]] з [[Міжземнае мора|Міжземным]]. Сучасная Турцыя, чыім папярэднікам была 600-гадовая [[Асманская імперыя]], з'явілася на палітычнай карце свету пасля [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]].
 
Турцыя мае стратэгічна важнае размяшчэнне паміж Еўропай і Азіяй. Краіна мае сухапутныя межы з [[Грузія]]й на паўночным усходзе, [[Арменія]]й, [[Азербайджан]]ам і [[Іран]]ам на ўсходзе, [[Ірак]]ам і [[Сірыя]]й на поўдні, [[Грэцыя]]й на захадзе і [[Балгарыя]]й на паўночным захадзе. На поўначы краіна абмываецца [[Чорнае мора|Чорным морам]], на захадзе — [[Эгейскае мора|Эгейскім морам]], а на поўдні — [[Міжземнае мора|Міжземным морам]]. Сухапутная мяжа Турцыі мае даўжыню 2628 км, а берагавая лінія — 7168 км. [[Праліў Басфор]], [[Мармуровае мора]] і [[праліў Дарданэлы]], якія разам утвараюць [[Турэцкія пралівы]] аддзяляюць [[Фракія|Фракію]] ад [[Анатолія|Анатоліі]], а таксама еўрапейскую частку краіны ад азіяцкай.
Турцыя раскінулася з захаду на ўсход прыкладна на 1450 км, а з поўначы на поўдзень — на 480 км. Сухапутная мяжа мае даўжыню 2628 км, а берагавая лінія — 7168 км. Еўрапейская частка краіны, плошчай 23764 кв. км, мяжуе на поўначы з [[Балгарыя]]й, абмываецца водамі Чорнага мора і праліва Басфор на ўсходзе і Мармуровага мора і праліва Дарданэлы на поўдні, а на захадзе суседнічае з [[Грэцыя]]й і валодае выхадам да [[Эгейскае мора|Эгейскага мора]]. Азіяцкая частка Турцыі, плошчай 755688 кв. км, на поўначы шырокім фронтам звернутая да Чорнага мора і мяжуе з [[Грузія]]й і далей на ўсход з [[Арменія]]й, на вельмі малым працягу з [[Азербайджан]]ам, з [[Іран]]ам, а на поўдні з [[Ірак]]ам і [[Сірыя]]й. Паўднёвыя межы ўтвораныя ў асноўным Міжземным морам, заходнія — Эгейскім морам.
 
З палеаліту Турцыя была населена рознымі старажытнымі анаталійскімі цывілізацыямі: [[Эалійцы|эалійцамі]], [[Дарыйцы|дарыйцамі]], [[Іанійцы|іанічнымі грэкамі]], [[Фракійцы|фракійцамі]], [[Армяне|армянамі]] і [[Асірыйцы|асірыйцамі]]. Пасля заваяванняў Аляксандра Вялікага плошча была элінізіравана ў складзе Рымскай імперыі і, пазней, у складзе Візантыйскай імперыі. У 11 стагоддзі ў рэгіён пачалі эміграваць туркі-сельджукі, пачаўшы працэс атурэччвання, які быў паскораны перамогай туркаў над візантыйцамі ў бітве пад Манцыкертам ў 1071 годзе. Сельджукскі султанат кіраваў Анатоліяй да мангольскага нашэсця ў 1243 годзе, калі ён распаўся на дробныя турэцкія [[бейлік]]і.
 
У 1350 годзе асманы аб'ядналі Анатолію і стварылі імперыю, якая ахапіла большую частку паўднёва-усходняй Еўропы, часткі заходняй Азіі і паўночнай Афрыкі, стаўшы моцнай дзяржавай Еўразіі і Афрыкі ў раннім Новым часе. Імперыя дасягнула піку сваёй магутнасці ў 16 стагоддзі, асабліва падчас праўлення [[Сулейман Пышны|Сулеймана Пышнага]] з 1520 да 1566 года. Пасля другой Асманскай аблогі Вены 1683 года і канца грэка-турэцкай вайны 1699 года Асманская імперыя ўступіла ў працяглы перыяд заняпаду. Рэформы Танзімата ў 19 стагоддзі, накіраваныя на мадэрнізацыю Асманскай дзяржавы, апынуліся недастатковымі ў большасці абласцей і не змаглі спыніць распад імперыі.
 
== Гісторыя ==
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Турцыя"