Карл Маркс: Розніца паміж версіямі

<blockquote>«''Сам Маркс уяўляў з сябе тып чалавека, складзенага з энергіі, волі і нязломнага пераканання. Ён меў выгляд чалавека, які мае права і ўлада патрабаваць павагі, якім бы не з'яўляўся перад вамі і што б ні рабіў. Усе яго рухі былі адважныя і саманадзейныя. Усе прыёмы былі ганарлівыя і неяк пагардлівыя, а рэзкі голас, што гучаў як метал, ішоў дзіўна да радыкальных прысудаў над асобамі і прадметамі, якія ён прамаўляў''». ([[Павел Васільевіч Аненкаў|П. В. Анненков]], «Замечательные десятилетия»){{sfn|Басовская, Венедиктов|02.09.2007}}</blockquote>

 

 

[[Аляксандр Аляксеевіч Грыцанаў|А. А. Грыцанаў]], ацэньваючы ўнёсак Маркса, адзначаў, што выходзячы з гістарычнага досведу ва ўмовах [[Індустрыйнае грамадства|індустрыйнага грамадства]], а асабліва планаванага, «неймаверная рэдукцыя палітычнай арганізацыі да эканамічнай сістэмы». Грыцанаў мяркуе, што сама «ідэя „ператварэння пралетарыяту ў панавальны клас“ не можа выступіць мадэллю аналагічнай перабудовы ўладных і кіраўніцкіх інстытутаў, абавязкова заснаваных на падзеле працы». Дакранаючыся тэмы рэвалюцыйнага імператыў ізму «няўхільнага самаразбурэння буржуазнага ладу», які Маркс разглядаў ва ўсёнарастальнай [[люмпен]]ізацыі насельніцтва разам з узростам прадукцыйных сіл грамадства, Грыцанаў заўважае, што дадзеная ідэя Маркса, дапоўненая «тэзамі пра [[Тэхналагічнае беспрацоўе|„тэхналагічнаму“ беспрацоўю]] і ўзросце „рэзервовага войска“ працы, апынулася не цалкам карэктнай як у эканамічным, так і ў гістарычных аспектах». Пры гэтым ён адназначна прызнае, што «вядучыя „болевыя кропкі“ буржуазнага грамадства менавіта 19 ст. М. пазначыў дакладна». Разглядаючы ўплыў ідэй Маркса на наступную гісторыю Грыцанаў адзначыў, што нягледзячы на нязначнасць аўтарытэта іх стваральніка пры жыцці, спадчыну Маркса «пройдучы рэгіянальную і нацыянальную адаптацыю і мадэрнізацыю (часцяком вельмі кардынальную): [[Антоніа Лабрыёла|А. Лабрыёла]] ў Італіі, [[Георгій Валянцінавіч Пляханаў|Г. Пляханаў]] і [[Уладзімір Ільіч Ленін|У. Ленін]] у Расіі, [[Карл Каўцкі|К. Каўцкі]] і [[Роза Люксембург|Р. Люксембург]] у Германіі і інш. — сталі сэнсавым, дактрынальным і маральным ядром ідэалогій, тэорый і праграм дзейнасці практычна ўсіх рэвалюцыянісцкіх рухаў 20 у., якія абвяшчалі ўласныя месіянізм і сацыяльную вылучнасць»{{sfn|Грицанов|1998|c=401-402}}{{sfn|Грицанов|2002|c=}}. Поспех ідэй Маркса сярод падобных арганізацый Грыцанаў бачыць у таемнасці, для якой вылучае наступныя прыкметы:{{sfn|Грицанов|1998|c=401-402}}{{sfn|Грицанов|2002|c=}}