Міністэрства СССР: Розніца паміж версіямі

[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
др шаблон
вычытка
Радок 1:
{{пішу||}}[[Файл:Coat_of_arms_ussr1.svg|справа|міні|200x200пкс|На пячатках міністэрстваў СССР быў намаляваны [[Герб СССР]] ]]
[[Файл:Ministry_of_Foreign_Affairs_building_in_Moscow,_Russian_Federation.jpg|справа|міні|300x300пкс|Будынак [[МинистерствоМіністэрства иностранныхзамежных делспраў СССР|міністэрства замежных спраў СССР і міністэрства знешняга гандлю СССР]] у [[Горад Масква|Маскве]]]]
 
'''МіністэрстваМіністэ́рства СССР''' (ад [[Лацінская мова|лац]]. ''ministro'' — «служу», «кірую»<ref name="BSE1954"><span class="citation">[http://bse2.ru/book_view.jsp?idn=030292&page=529&format=html Министерства]&nbsp;(рус.)&nbsp;// 2-е изд.&#x20; / Б.А. Введенский (гл. ред.).&nbsp;— [[Вялікая савецкая энцыклапедыя|Большая Советская Энциклопедия]], 1954.&nbsp;— Т. 27.&nbsp;— С. 529-531.</span></ref>) — цэнтральны орган дзяржаўнага кіравання ў [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]], які ажыццяўляў галіновае кіраванне ў перыяд з [[1946]] па [[1992|1992]] гады]]. Нараўне з [[ГосударственныйДзяржаўны комитеткамітэт СССР|дзяржаўнымі камітэтамі]] і [[ГосударственноеДзяржаўнае агентствоагенцтва СССР|агенцтвамі]], міністэрства ажыццяўлялі сваю дзейнасць у рамках [[ПравительствоУрад СССР|ўрада СССР]].
 
== Гісторыя ==
Слова «міністэрства» у назве цэнтральных органаў дзяржаўнага кіравання СССР стала выкарыстоўвацца з [[1946|1946]] года]], пасля пераўтварэння [[Народный комиссариат#НародныйНародны комиссариаткамісарыят СССР|народных камісарыятаў СССР]] у міністэрства СССР і перайменавання [[Савет Народных Камісараў СССР|наркамаў]] СССР у [[Міністр|міністраў]] СССР<ref name="ussrzakon1946"><span class="citation">О преобразовании Совета Народных Комиссаров СССР в Совет Министров СССР и Советов Народных Комиссаров союзных и автономных республик — в Советы Министров союзных и автономных республик : закон от 15 марта 1946 года&nbsp;(рус.)&nbsp;// Ведомости Верховного Совета СССР&nbsp;: сб.&nbsp;— 1946.&nbsp;— № 10.</span></ref>. Афіцыйнай прычынай такога пераўтварэння было ўвядзенне агульнапрынятых у міжнароднай практыцы найменняў дзяржаўных органаў кіравання<ref name="BSE1954"><span class="citation">[http://bse2.ru/book_view.jsp?idn=030292&page=529&format=html Министерства]&nbsp;(рус.)&nbsp;// 2-е изд.&#x20; / Б.А. Введенский (гл. ред.).&nbsp;— [[Вялікая савецкая энцыклапедыя|Большая Советская Энциклопедия]], 1954.&nbsp;— Т. 27.&nbsp;— С. 529-531.</span></ref><ref name="arch1">{{Cite web|url=http://guides.rusarchives.ru/browse/guidebook.html?bid=203&sid=1152237|title=Государственный архив Российской Федерации. Фонды Государственного архива Российской Федерации по истории РСФСР. Путеводитель. Том 3. 1997. Фонды высших органов государственной власти, государственного управления СССР и подведомственных им учреждений. Высшие органы государственного управления. Совет народных комиссаров СССР - Совет Министров СССР и подведомственные учреждения|author=|authorlink=|coauthors=|editor=Мироненко, С.В. [и др.]|quote=|date=1997|format=|work=|publisher=Государственный архив Российской Федерации|accessdate=2012-08-06|lang=ru|description=|deadlink=|archiveurl=http://www.webcitation.org/69yiUaaum|archivedate=2012-08-17}}</ref>. Пры гэтым, у мэтах [[Прапаганда ў СССР|прапаганды]] [[Марксізм-ленінізм|савецкай ідэалогіі]], у сродках [[Савецкі друк|савецкага друку]] падкрэсліваліся адрозненні ў прызначэнні і функцыях міністэрстваў у [[Капіталізм|капіталістычным грамадстве]] і [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]]:
</ref>. Афіцыйнай прычынай такога пераўтварэння было ўвядзенне агульнапрынятых у міжнароднай практыцы найменняў дзяржаўных органаў кіравання<ref name="BSE1954"><span class="citation">[http://bse2.ru/book_view.jsp?idn=030292&page=529&format=html Министерства]&nbsp;(рус.)&nbsp;// 2-е изд.&#x20; / Б.А. Введенский (гл. ред.).&nbsp;— [[Вялікая савецкая энцыклапедыя|Большая Советская Энциклопедия]], 1954.&nbsp;— Т. 27.&nbsp;— С. 529-531.</span></ref><ref name="arch1">{{Cite web|url=http://guides.rusarchives.ru/browse/guidebook.html?bid=203&sid=1152237|title=Государственный архив Российской Федерации. Фонды Государственного архива Российской Федерации по истории РСФСР. Путеводитель. Том 3. 1997. Фонды высших органов государственной власти, государственного управления СССР и подведомственных им учреждений. Высшие органы государственного управления. Совет народных комиссаров СССР - Совет Министров СССР и подведомственные учреждения|author=|authorlink=|coauthors=|editor=Мироненко, С.В. [и др.]|quote=|date=1997|format=|work=|publisher=Государственный архив Российской Федерации|accessdate=2012-08-06|lang=ru|description=|deadlink=|archiveurl=http://www.webcitation.org/69yiUaaum|archivedate=2012-08-17}}</ref>. Пры гэтым, у мэтах [[Пропаганда в СССР|прапаганды]] [[Марксізм-ленінізм|савецкай ідэалогіі]], у сродках [[Советская печать|савецкага друку]] падкрэсліваліся адрозненні ў прызначэнні і функцыях міністэрстваў у [[Капіталізм|капіталістычным грамадстве]] і [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]]:
 
У 1957 годзе, у пачатку рэалізацыі [[ЭкономическаяЭканамічная реформарэформа 1957 года в СССР|рэформы сістэмы кіравання прамысловасцю]], 25 з 37 саюзных і саюзна-рэспубліканскіх міністэрстваў па прамысловасці і будаўніцтве былі скасаваныя, а якія знаходзіліся ў іх падпарадкаванні прадпрыемствы перададзеныя ў непасрэднае падпарадкаванне [[Саўнаргасы|саўнаргасаў]]<ref>''Советы народного хозяйства''<span> — статьяартыкул изз </span>Большой советской энциклопедии<span>.</span></ref>. Пазней, у 1963-65 гады на месцы скасаваных галіновых міністэрстваў сталі стварацца '''дзяржаўныя вытворчыя камітэты СССР''', на якія ўскладалася функцыя галіновай каардынацыі дзейнасці прадпрыемстваў, падпарадкоўваючыхся саўнаргасам. Пасля згортвання рэформы, вытворчыя камітэты ў канцы 1965 года былі ператвораныя ў саюзна-рэспубліканскія міністэрствы<ref name="post728">Постановление ЦК КПСС и СометаСовета министров СССР от 30 сентября 1965 № 728. </ref>:
: Дзяржаўны вытворчы камітэт ...
* ... па газавай прамысловасці СССР → Міністэрства газавай прамысловасці СССР;
Радок 19:
 
== Паўнамоцтвы ==
У аснову дзейнасці міністэрстваў быў пакладзены ''галіновы'' прынцып кіравання. Гэты прынцып выкарыстоўваўся з сярэдзіны 1930-х гадоў замест дзейнічай да гэтага ''функцыянальнай'' сістэмы кіравання народнай гаспадаркай, пры якой ніжэйшыя звены эканамічнай сістэмы СССР — падведасныя [[НародныйНародны комиссариаткамісарыят СССР|народным камісарыятам СССР]] установы, арганізацыі і прадпрыемствы — мелі над сабой некалькіх кіраўнікоў з ліку органаў дзяржаўнага кіравання па асобных функцыях.<ref name="BSE1954"><span class="citation">[http://bse2.ru/book_view.jsp?idn=030292&page=529&format=html Министерства]&nbsp;(рус.)&nbsp;// 2-е изд.&#x20; / Б.А. Введенский (гл. ред.).&nbsp;— [[Вялікая савецкая энцыклапедыя|Большая Советская Энциклопедия]], 1954.&nbsp;— Т. 27.&nbsp;— С. 529-531.</span></ref>
 
Міністэрства СССР атрымалі ў спадчыну ад наркамата разбіццё на два тыпу. ''Агульнасаюзныя міністэрствы'' СССР кіравалі падпарадкаванымі прадпрыемствамі і арганізацыямі праз сваіх прадстаўнікоў і іх апараты ў саюзных рэспубліках. ''Саюзна-рэспубліканскія міністэрствы'' ўзаемадзейнічалі з аднайменнымі рэспубліканскімі міністэрствамі, якія ўваходзілі ў склад рэспубліканскіх урадаў<ref>СмГл., напримернапрыклад, [https://ru.wikisource.org/wiki/Конституция&#x20;СССР&#x20;(1936)/Редакция&#x20;16.07.1956 КонституциюКанстытуцыю СССР 1936 года] ву редакциярэдакцыі 16.07.1956 г., статьиартыкулы 74—78</ref>.
 
== Кіруючыя органы ==
Міністэрства ўзначальвае адпаведным міністрам. Згодна [[КонституцияКанстытуцыя СССР 1977 года|Канстытуцыі СССР]] міністры прызначаліся [[ВерховныйВярхоўны СоветСавет СССР|Вярхоўным Саветам СССР]], а ў перыяд паміж сесіямі — [[Вярхоўны Савет СССР|Прэзідыумам Вярхоўнага Савета СССР]] з наступным унясеннем на зацвярджэнне Вярхоўнага Савета. Аднак пасады міністраў СССР уваходзілі ў склад «наменклатуры Палітбюро» і фактычна іх прызначэнне рабілася [[Палітбюро ЦК КПСС]].
 
Міністры мелі намеснікаў, прызначаных [[СоветСавет министровМіністраў СССР|Саветам Міністраў СССР]]. У міністэрстве СССР дзейнічалі калегія ў складзе міністра (старшыня), намеснікаў міністра, а таксама іншых кіруючых работнікаў міністэрства. Члены калегіі міністэрства зацвярджаліся Саветам Міністраў СССР. Адным з органаў міністэрстваў былі навукова-тэхнічныя (навуковыя) саветы.
 
== Склад міністэрстваў ва Урадзе СССР ==
Кіраўнікі міністэрстваў (міністры СССР) заўсёды ўваходзілі ў склад Савета Міністраў, але колькасць міністэрстваў і іх назвы змяняліся на працягу ўсяго тэрміну дзейнасці [[ПравительствоУрад СССР|савецкага ўрада]].
 
Асабліва бурная рэарганізацыя ўсёй сістэмы кіравання народнай гаспадаркай СССР адбылася падчас правядзення [[Эканамічная рэформа 1957 года ў СССР|эканамічнай рэформы]] [[1957]] года. Былі скасаваныя ўсе прамысловыя міністэрствы; кіраўніцтва прадпрыемствамі і арганізацыямі перададзена [[Саўнаргасы|саветам народнай гаспадаркі]], утвораным у эканамічных адміністрацыйных раёнах<ref>О дальнейшем совершенствовании организации управления промышленностью и строительством : Закон от 10 мая 1957 г. // Ведомости Верховного Совета СССР 1957 г. № 11</ref>. У канцы [[1963|1963 года]] года ў склад Савета Міністраў СССР уваходзілі толькі тры агульнасаюзных міністэрства ([[МинистерствоМіністэрства внешнейзнешняга торговлигандлю СССР|знешняга гандлю]], марскога флоту і [[МинистерствоМіністэрства путейшляхоў сообщениязносін СССР|шляхоў зносін]]) і 8 саюзна-рэспубліканскіх ([[МинистерствоМіністэрства высшеговышэйшай иі среднегосярэдняй специальногоспецыяльнай образованияадукацыі СССР|вышэйшай і сярэдняй спецыяльнай адукацыі]], [[МинистерствоМіністэрства здравоохраненияаховы здароўя СССР|аховы здароўя]], [[МинистерствоМіністэрства иностранныхзамежных делспраў СССР|замежных спраў]], [[МинистерствоМіністэрства культуры СССР|культуры]], [[Міністэрства абароны СССР|абароны]], [[МинистерствоМіністэрства связи СССРсувязіСССР|сувязі]], сельскай гаспадаркі і фінансаў)<ref>Об утверждении Указов Президиума Верховного Совета СССР об образовании Высшего совета народного хозяйства Совета Минстров СССР, преобразовании Совнархоза, Госстроя и Госплана из общесоюзных в союзно-республиканские органы, преобразовании и переименованеии ряда министерств и государственных комитетов и о внесении изменений и дополнений в некоторые статьи Конституции (Основного Закона) СССР : Закон от 19 декабря 1963 г. // Ведомости Верховного Совета СССР 1963 г. № 52</ref>.
Асабліва бурная рэарганізацыя ўсёй сістэмы кіравання народнай гаспадаркай СССР адбылася падчас правядзення [[Экономическая реформа 1957 года в СССР|эканамічнай рэформы]] [[1957|1957 года]]. Былі скасаваныя ўсе прамысловыя міністэрствы; кіраўніцтва прадпрыемствамі і арганізацыямі перададзена
[[Саўнаргасы|саветам народнай гаспадаркі]], утвораным у эканамічных адміністрацыйных раёнах<ref>О дальнейшем совершенствовании организации управления промышленностью и строительством : Закон от 10 мая 1957 г. // Ведомости Верховного Совета СССР 1957 г. № 11</ref>. У канцы [[1963|1963 года]] ў склад Савета Міністраў СССР уваходзілі толькі тры агульнасаюзных міністэрства ([[Министерство внешней торговли СССР|знешняга гандлю]], марскога флоту і [[Министерство путей сообщения СССР|шляхоў зносін]]) і 8 саюзна-рэспубліканскіх ([[Министерство высшего и среднего специального образования СССР|вышэйшай і сярэдняй спецыяльнай адукацыі]], [[Министерство здравоохранения СССР|аховы здароўя]], [[Министерство иностранных дел СССР|замежных спраў]], [[Министерство культуры СССР|культуры]], [[Міністэрства абароны СССР|абароны]], [[Министерство связи СССР|сувязі]], сельскай гаспадаркі і фінансаў)<ref>Об утверждении Указов Президиума Верховного Совета СССР об образовании Высшего совета народного хозяйства Совета Минстров СССР, преобразовании Совнархоза, Госстроя и Госплана из общесоюзных в союзно-республиканские органы, преобразовании и переименованеии ряда министерств и государственных комитетов и о внесении изменений и дополнений в некоторые статьи Конституции (Основного Закона) СССР : Закон от 19 декабря 1963 г. // Ведомости Верховного Совета СССР 1963 г. № 52</ref>.
 
Пасля згортвання рэформы ў [[1965|1965 годзе]] годзе саўнаргасы ўсіх узроўняў былі скасаваныя, амаль усе галіны народнай гаспадаркі краіны вернутыя пад кіраванне міністэрстваў<ref>Об изменении системы органов управления промышленностью и преобразовании некоторых других органов государственного управления : Закон от 2 октября 1965 г. // Ведомости Верховного Совета СССР 1965 г. № 39</ref>.
 
== Гл. таксама ==
* [[Правительство СССР|Урад СССР]]
* [[Совет Министров СССР|Савет Міністраў СССР]]
* [[Кабинет Министров СССР|Кабінет Міністраў СССР]]
; Іншыя цэнтральныя органы дзяржаўнага кіравання СССР
* [[Народный комиссариат СССР|Народны камісарыят СССР]]
* [[Государственный комитет СССР|Дзяржаўны камітэт СССР]]
* [[Государственное агентство СССР|Дзяржаўнае агенцтва СССР]]
 
{{зноскі}}
== Заўвагі ==
{{Reflist}}
 
== Літаратура ==