Смаленская вайна: Розніца паміж версіямі

[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
+
Радок 1:
{{няма карткі|Узброены канфлікт}}
|канфлікт =
'''Смаленская вайна 1632-1634 гадоў'''<ref name="Грыцкевіч">[[Анатоль Грыцкевіч]]. Вайна Расіі з Рэччу Паспалітай 1632—1634 // Вялікае княства Літоўскае : Энцыклапедыя. У 2 т. Т.1 : Абаленскі—Кадэнцыя / Рэдкал. : Г.П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. З.Э. Герасімовіч. — 2-е выд. — Мінск : БелЭн, 2007. — 668 с. : іл. ISBN 978-985-11-0393-1 - Старонкі 372-373.</ref>, '''Вайна Рэчы Паспалітай і Маскоўскай дзяржавы 1632—1634 гадоў''', '''Руска-польская вайна 1632—1634 гадоў''' вялася [[Расія]]й супраць Рэчы Паспалітай за [[Смаленск]]ую, [[Чарнігаў]]скую і Северскую землі [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]<ref name="Грыцкевіч"/>. Адбывалася ў час [[Трыццацігадовая вайна|Трыццацігадовай вайны]] ў [[Заходняя Еўропа|заходняй Еўропе]]. Ваенныя дзеянні былі адкрыты маскоўскім бокам [[10 верасня]] [[1632]] года і былі скончаныя [[4 чэрвеня]] [[1634]] года [[Палянаўскі мір|Палянаўскім мірам]].
|частка =
|выява =
|памер =
|загаловак =
|дата =
|месца =
|прычына =
|casus belli =
|вынік =
|змены =
|праціўнік1 =
|праціўнік2 =
|праціўнік3 =
|праціўнік4 =
|камандзір1 =
|камандзір2 =
|камандзір3 =
|камандзір4 =
|сілы1 =
|сілы2 =
|сілы3 =
|сілы4 =
|страты1 =
|страты2 =
|страты3 =
|страты4 =
|агульныя страты =
|заўвага =
|Commons =
}}
'''Смаленская вайна 1632-16341632—1634 гадоў'''<ref name="Грыцкевіч">[[Анатоль Грыцкевіч]]. Вайна Расіі з Рэччу Паспалітай 1632—1634 // Вялікае княства Літоўскае : Энцыклапедыя. У 2 т. Т.1 : Абаленскі—Кадэнцыя / Рэдкал. : Г. П.  Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. З. Э.  Герасімовіч.  — 2-е выд.  — Мінск : БелЭн, 2007.  — 668 с. : іл. ISBN 978-985-11-0393-1 - — Старонкі 372-373372—373.</ref>, '''Вайна Рэчы Паспалітай і Маскоўскай дзяржавы 1632—1634 гадоў''', '''Руска-польская вайна 1632—1634 гадоў''' вялася [[Расія]]й супраць Рэчы Паспалітай за [[Смаленск]]ую, [[Чарнігаў]]скую і Северскую землі [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]<ref name="Грыцкевіч"/>. Адбывалася ў час [[Трыццацігадовая вайна|Трыццацігадовай вайны]] ў [[Заходняя Еўропа|заходняй Еўропе]]. Ваенныя дзеянні былі адкрыты маскоўскім бокам [[10 верасня]] [[1632]] года і былі скончаныя [[4 чэрвеня]] [[1634]] года [[Палянаўскі мір|Палянаўскім мірам]].
 
У выніку вайны да Расіі адышоў горад [[Сярпейск]] і крэпасці Трубчэўск, Ахтурка і Лебядзін, а [[Уладзіслаў IV]] атрымаў 20 тыс. рублёў за адмову ад дамаганняў на маскоўскі прастол<ref name="Грыцкевіч"/> (ад тытулу "«гаспадара ўсяе Русі"»).
 
== Перад вайной ==
Вайна была пачата Расіяй як працяг барацьбы за прымежныя тэрыторыі (Смаленшчыну і Чарнігаўшчыну і інш.). Падрыхтоўка да яе вялася з разлікам на тое, што [[каталіцтва|каталіцкія]] дзяржавы Еўропы, звязаныя Трыццацігадоваю вайною, не змогуць дапамагчы свайму натуральнаму (каталіцкаму) саюзніку на ўсходзе  — Рэчы Паспалітай.
 
З іншага боку, Масква разлічвала на дапамогу [[Швецыя|Швецыі]] і [[Асманская імперыя|Турцыі]]  — праціўнікаў каталіцкіх дзяржаў-камбатантаў. Сапраўды, не зважаючы на [[Альтмаркскі дагавор, 1629|Альтмаркскі дагавор]] Швецыі і Рэчы Паспалітай (1629), Швецыя ажыццяўляла з [[1630]] года ваенна-тэхнічную дапамогу Масковіі ўзамен за пастаўкі хлеба па ільготных цэнах. Аднак, фармальнага пагаднення па ваенным узаемадзеянні са Швецыяй і Турцыяй не было дасягнута  — наадварот, напрыклад, [[Крымскае ханства|крымскія]] татары (саюзнікі Турцыі) не раз нападалі на маскоўскія землі (чэрвень 1632, май-чэрвень [[1633]]). Рыхтуючыся да вайны, Маскоўскае царства ажыццяўляла пераўзбраенне і пашырэнне і рэарганізацыю свайго войска ({{таксама}}: [[полк новага строю]]), і кіраўнічыя колы меркавалі, што да вайны гатовыя, з чым, аднак, не згаджаліся іншаземныя спецыялісты (шведскі рэзідэнт І. Мелер, 1632). Не выключана, што варожая да Масквы пазіцыя крымскіх татараў была падрыхтавана дзеяннямі эмісараў ураду Рэчы Паспалітай яшчэ вясной 1632.
 
== Ваенныя дзеянні ==
[[Выява:Smolensk-1632-1634.jpg|thumb|[[Аблога Смаленска 1632-1634]]]]
 
=== Пачатак вайны ===
Маскоўскі цар [[Міхаіл Фёдаравіч, цар і вялікі князь усяе Русі|Міхаіл Раманаў]] скарыстаў бескаралеўе, што пачалося ў Рэчы Паспалітай пасля смерці [[30 красавіка]] 1632 года [[Жыгімонт Ваза|Жыгімонта IV]] і накіраваў пад Смаленск 24-тысячнае<ref>''«Перечневая роспись ратных людей под Смоленском 141-го года»'' Меньшиков Д. Н.  Затишье перед бурей. Боевые действия под Смоленском в июле-августе 1633 года // Война и оружие: Новые исследования и материалы. Научно-практическая конференция 12-14 мая 2010  г. СПб., 2010. Ч. II. С. 107</ref> войска пад загадам ваяводы [[Міхаіл Шэін|Міхайлы Шэіна]]<ref name="Грыцкевіч"/>. Масква паспяшалася дэманстрацыйна парушыць умовы [[Дэўлінскае перамір'е, 1618|Дэўлінскага перамір'я]] ([[1618]]). Пастанову аб дачасным пачатку вайны падтрымаў і [[Земскі сабор]] (чэрвень 1632). Татарскі напад на паўднёвыя землі Маскоўскага царства ў чэрвені 1632 не сарваў пачатку вайны, але запаволіў выхад маскоўскіх войскаў на месца збору пад [[Мажайск]]ам (перадавыя часткі  — 3 жніўня 1632; асноўныя сілы, на чале з баярынам Міхайлам Шэіным,  — 9 жніўня 1632), а потым  — іх паход на Смаленск. Фармальны загад аб пачатку ваенных дзеянняў быў атрыманы Шэіным 10 верасня.
 
За кастрычнік—снежань 1632 маскоўскія войскі занялі гарады: Сярпейск, [[Дарагабуж]], Белы, Рослаў, Трубецк, [[Горад Старадуб|Старадуб]], Почап, [[Ноўгарад-Северскі]], Батурын, [[Горад Невель|Невель]], [[Горад Себеж|Себеж]], Красны і інш.
 
У снежні 1632 армія Шэіна дасягнула колькасці 32 тыс.ч. пры 151 гармаце<ref name="fn2">Таксама мелася 7 [[верхавая гармата|верхавых гармат]], аднак цяжкая артылерыя трапіла на фронт толькі ў сакавіку 1633</ref>. У студзені 1633 года маскоўскае войска пачало [[Аблога|аблогу]] Смаленска<ref name="Грыцкевіч"/>. Гарнізонам горада з 2 тыс. чалавек, якім ні ставала пораху, загадваў смаленскі падваявода князь [[Самуэль Друцкі-Саколінскі]]<ref>[[Вячаслаў Насевіч]]. Друцкія-Саколінскія // Вялікае княства Літоўскае : Энцыклапедыя. У 2 т. Т.1 : Абаленскі—Кадэнцыя - — Старонка 603.</ref>. Аднак аблога стала няўдалаю, бо польны гетман [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] [[Крыштоф Радзівіл]] перакінуў у горад падмогу<ref name="Грыцкевіч"/>. Яго войска, што стаяла ля вёсак Краснае і Баева за 40  км ад Смаленска, налічвала разам з атрадам смаленскага ваяводы [[Аляксандр Гасеўскі|Аляксандра Гасеўскага]]<ref>Вячаслаў Насевіч. Гасеўскія // Вялікае княства Літоўскае : Энцыклапедыя. У 2 т. Т.1 : Абаленскі—Кадэнцыя - — Старонка 516.</ref> 4,5 тыс. чалавек.
 
Ваенныя дзеянні адбываліся і на іншых кірунках, пераважна ў форме набегаў. Так, на паўднёвым кірунку войска Рэчы Паспалітай зрабіла паходы ў [[Себежскі павет]] і пад [[Пуціўль]] у канцы снежня 1632  — пач. студзеня 1633, прайграўшы баі на рацэ Арлее і пад Себежам; напады на Пуціўль (люты і май 1633), Старадуб (сакавік 1633), Ноўгарад-Северскі (красавік 1633); паход на Валуйкі і [[Белгарад]] запарожскага войска палкоўніка Я. Астраніна (чэрвень 1633). На пскоўскім кірунку маскоўскае войска зрабіла паходы: на [[Горад Полацк|Полацк]] (моцна разбураючы горад і наваколле, май—чэрвень 1633), на [[віцебск]]ія і ўсвяцкія землі. У чэрвені 1633 года маскоўскае войска захапіла [[Прапойск]], [[пасад]]ы [[Горад Мсціслаў|Мсціслава]] і [[Горад Крычаў|Крычава]]<ref name="Грыцкевіч"/>.
 
=== Пералом ===
Пералом у ваенных дзеяннях адбыўся за летам—восеню 1633, калі быў здзейснены рад нападаў войскаў Рэчы Паспалітай, [[Запарожская Сеч|Запарожжа]] і крымскіх татараў на пскоўскім і паўднёвым кірунку, што, відавочна, мела на мэце адцягнуць увагу маскоўскіх военачальнікаў ад Смаленска.
 
Радок 29 ⟶ 61:
На іншых кірунках у пач. 1634 войскі Рэчы Паспалітай і Маскоўскага царства працягвалі дзейнічаць набегамі (паходы войска Рэчы Паспалітай пад Себеж, студзень 1634; пад [[Горад Вялікія Лукі|Вялікія Лукі]], вясна 1634; паход маскоўскага войска пад Азярышча, май 1634), адбыліся паспяховыя для маскоўкага боку баі пад Вялікім Лукамі (29.3.1634), пад Азярышчам (май 1634).
 
У Маскве пачалося (1634) фарміраванне новай раці (на чале з князямі Д.  М.  Чаркаскім і Д. М.  Пажарскім), але гэтае войска не было скіравана на фронт, бо Масква не жадала страціць сваю апошнюю значную ваенную сілу. Войска Рэчы Паспалітай, развязаўшыся пад Смаленскам, рушыла ў наступленне на тэрыторыю Маскоўскага царства, але было спынена зацятай абаронай гораду-крэпасці Белы.
 
== Канец вайны ==
Няўдачы пад Белым паспрыялі зробленым яшчэ ў лютым 1634 маскоўскім прапановам аб міры, і ў выніку перагавораў уклалі (4 чэрвеня 1634) [[Палянаўскі мір|Палянаўскі мір]]. У выніку вайны да Расіі адышоў горад [[Сярпейск]] з уездам.
 
{{кароткі артыкул}}
{{зноскі}}
 
== КрыніцыЛітаратура ==
* [[В. А. Волкаў|В.  А.  Волков]]. Смоленская война.  — [Volkov11.pdf У Сеціве].
 
 
 
[[Катэгорыя:Войны Вялікага Княства Літоўскага]]