136 459
правак
Змены
+
{{Дзяржаўны дзеяч
| беларускае імя =
| арыгінальнае імя =
| партрэт =
| шырыня партрэта =
| подпіс =
| герб =
| подпіс герба =
| тытул =
| парадак =
| парадак-жан =
| пад імем =
| сцяг =
| перыядпачатак =
| перыядканец =
| перыяд праўлення =
| папярэднік =
| пераемнік =
| каранацыя =
| адрачэнне =
| наследнік =
| суправіцель1 =
| суправіцель1перыядпачатак =
| суправіцель1перыядканец =
| рэгент1 =
| рэгент1перыядпачатак =
| рэгент1перыядканец =
| прэм'ер =
| віцэ-прэзідэнт =
| прэзідэнт =
| манарх =
| губернатар =
| віцэ-губернатар =
| каментар =
| дата нараджэння =
| месца нараджэння =
| дата смерці =
| месца смерці =
| пахаваны =
| дынастыя =
| бацька =
| маці =
| муж =
| жонка =
| у шлюбе =
| дзеці =
| гады службы =
| прыналежнасць =
| род войскаў =
| званне =
| камандаваў =
| бітвы =
| навуковая сфера =
| месца працы =
| вядомы як =
| партыя =
| дзейнасць =
| прафесія =
| адукацыя =
| навуковая ступень =
| манаграма =
| рэлігія =
| узнагароды =
| аўтограф =
| Commons =
| сайт =
}}
[[Выява:Vasiliy3 titularnik.jpg|thumb|right|Выява з царскага тытулярніка 1672 года]]
'''Васіль III Іванавіч''' ({{ДН|25|3|1479}} — {{ДС|4|12|1533}}) — вялікі князь маскоўскі ў [[1505]]—[[1533]], сын [[Іван III|Івана III]] і [[Сафія Палеолаг|Сафіі Палеолаг]], бацька [[Іван IV, цар і вялікі князь усяе Русі|Івана IV Грознага]].
== Жыццё ==
Васіль не быў старэйшым сынам і стаў спадкаемцам пасля смерці [[Іван Іванавіч Малады|Івана Маладога]] ў [[1490]] годзе і няміласці [[Дзмітрый Іванавіч Унук|Дзмітрыя Іванавіча]] (сына Івана Маладога і ўнука Івана III) у [[1502]] годзе. Першы шлюб быў уладкаваны яго бацькам Іванам, які спачатку спрабаваў знайсці яму нявесту ў Еўропе, але скончыў справу выбарам з 1500 дзяўчын, прадстаўленых да двара для гэтай мэты з усёй краіны. Бацька першай жонкі Васіля [[Саламонія Юр'еўна Сабурава|Саламоніі]], Юрый Сабураў, не быў нават баярынам. [[Род Сабуравых]] ідзе ад татарскага [[мурза|мурзы]] Чэта.
Паколькі першы шлюб быў бясплодны, Васіль дамогся разводу ў [[1525]] годзе, і ў пачатку наступнага ([[1526]]-га) года ажаніўся з [[Алена Глінская|Алене Глінскай]], дачкой літоўскага князя [[Васіль Львовіч Глінскі|Васіля Львовіча Глінскага]]. Першапачаткова новая жонка таксама не магла зацяжарыць, але нарэшце [[25 жніўня]] [[1530]] года ў іх нарадзіўся сын Іван, будучы [[Іван Грозны]], а затым і другі сын — [[Юрый Васільевіч, князь угліцкі|Юрый]].
Васіль памёр [[3 снежня]] [[1533]] года ад заражэння крыві, выкліканага нарывам на левым сцягне.
== Знешняя палітыка ==
У знешняй палітыцы магчыма вылучыць некалькі кірункаў — казанскі, літоўскі, крымскі. Паходы на Казань ажыццяўляліся ў [[1506]], [[1523]] і [[1524]] гадах. У [[1521]] годзе быў адбіты напад на Маскву сумеснага крымска-казанскага войска, а ў [[1527]] годзе — крымскага войска Іслям-гірэя. На літоўскім кірунку ў выніку двух маскоўска-літоўскіх войн (1507-15081507—1508 і 1512-15221512—1522) за Вялікім княствам Маскоўскім былі замацаваны землі шэрагу вярхоўскіх княстваў, далучаных яшчэ яго бацькам Іванам III, далучаны смаленскія землі разам са [[Смаленск]]ам. На бок маскавітаў перайшоў [[Міхаіл Глінскі]].
{{Маскоўскія князі}}
У сваёй унутранай палітыцы Васіль III карыстаўся падтрымкай Царквы ў барацьбе з баярскай апазіцыяй. У [[1521]] [[мітрапаліт]] [[Варлаам, мітрапаліт маскоўскі|Варлаам]] быў высланы з-за адмовы ўдзельнічаць у барацьбе Васіля супраць князя Васіля Іванавіча Шамячыча. Князёў [[Род Рурыкавічаў|Рурыкавічаў]] [[Васіль Шуйскі|Васіля Шуйскага]] і Івана Варатынскага саслаў у выгнанне. Дыпламат і дзяржаўны дзеяч Іван Бярсен-Бяклемешаў быў пакараны ў [[1525]] з-за крытыкі палітыкі Васіля. [[Максім Грэк]] (публіцыст), Васіян Патрыкееў (дзяржаўны дзеяч) і іншыя былі асуджаныя па той жа самой прычыне ў [[1525]] і [[1531]]. На працягу кіраванні Васіля III павялічылася зямельнае дваранства, улады актыўна абмяжоўвалі імунітэт і прывілеі баяраў.
{{зноскі}}
{{ПА