|
[[Выява:Rough_diamond.jpg|thumb|right|150px|Знешні выгляд [[алмаз]]а…]]
[[Выява:Diamond animation.gif|thumb|right|150px|…і схематычная выява яго крышталічнай рашоткі]]
'''Фізіка цвёрдага цела''' — раздзел [[фізіка|фізікі]], у якім даследуецца структура і ўласцівасці [[цвёрдае цела|цвёрдых цел]], а таксама з'явы, што адбываюцца ў іх. З'яўляецца тэарэтычнай асновай стварэння новых матэрыялаў з зададзенымі ўласцівасцямі.
Пачала развівацца ў 20 стагоддзі пасля стварэння асноў [[квантавая механіка|квантавай механікі]]. Аб'ядноўвае крышталяграфію, фізіку росту крышталёў, фізіку трываласці і пластычнасці, магнетызм, звышправоднасць, радыяцыйную фізіку цвёрдага цела (у т.л. палімераў), фізіку нанаструктураваных матэрыялаў і інш.
Тэарэтычнае аснова фізікі цвёрдага цела — квантавая механіка, квантавая электрамеханіка, статыстычная фізіка, а таксама тэорыя суцэльных асяроддзяў. Пры апісанні ўласцівасцей цвёрдых цел улічваюцца калектыўныя з'явы: генерацыя фанонаў, плазмонаў, [[эксітон]]аў і эксітонных кропель, фазавыя пераходы, выпраменьванне (спантаннае і вымушанае) і паглынанне электрамагнітных хваль, самаарганізацыя нанаразмерных структур і інш. Эксперыментальныя даследаванні праводзяцца метадамі рэнтгенаўскай, нейтроннай і электроннай дыфракцыі і мікраскапіі, аптычнай спектраскапіі, электрон-пазітроннай ангіляцыі, мас-спектракапіі другасных іонаў, зваротнага рэзерфардаўскага рассеяння лёгкіх іонаў і інш.
Для стварэння новых матэрыялаў з зададзенымі ўласцівасцямі праводзяць даследаванні ва ўмовах звышнізкіх і высокіх тэмператур, звышвысокага і звышнізкага ціску, магутных электрычных і магнітных палёў. Для мадыфікацыі цвёрдых цел выкарыстоўваюць нераўнаважаныя метады: лазерную абляцыю, іонную імплантацыю, электроннае і нейтроннае апраменьванне і інш.
На Беларусі даследаванні па фізіцы цвёрдага цела пачаліся з 1930-х гадоў у [[БДУ]], з [[1957]] года сістэматычна праводзяцца ў Інстытуце цвёрдага цела і паўправаднікоў і Фізіка-тэхнічным інстытуце Нацыянальнай Акадэміі Навук, БДУ.
= Крышталяфізіка =
[[Крыштал|Крышталы]] - гэта цвердыя цяла , у якіх [[Атам|атамы]] распалагаюцца правільным вобразам адносна адзін другога. Гэту правільнасць іх адноснага ўзаемнага распалажэння можна апісаць з кропкі гледжання сіметрыі ; элементы сімметрыі крышталя указваюць на сіметрыю яго фізічных асабовасцей.
Лічыцца, што крышталі маюць правільную форму з плоскімі гранямі і прамымі робрамі. Сіметрыя і правільнасць знешняй формы крышталявых мнагаграннікаў адліковая , або не абавязковая іх асаблівасць. У лабараторных і завадскіх условіях часта вырашчываюць крышталі не мнагагранныя , або гэта не мяняе іх ўласцівасцей.
З усіх рэчывых станау, цвёрдае цела мае наіменьшую свабодную энегрію , і па гэтаму з'яуляецца равнаважным пры нармальных і нізкіх тэмпературах. Часціцы цвердага цела з'яднаюцца друг з другам з дапамогай [[Хімічная сувязь|хімічных сувязей]]. Раунанне для энергіі сувязі любога віда можа быць прадстаўлена ў выглядзе дзвухчленнага выражэнія , якое складаецца з членаў , адказываючых за энегрію прыцягнення і адштурхвання. Падліковая энергія сувязі для крышталя мае від крывой з адзіным мінімумам. Пагэтаму у кожнам напрамку часціцы цвердага цела распалагаюцца ў адзіна існуючых становішчах , заданых мінімуму энергіі у заданым напрамку. Узнікае строга трохмярковая перыядычнасць становічшча часціц , абразуючых цвердае цела. Гэтая перыядычнасць тлумачыць агранку і анізатропію іх свойств і асаблівасцей.
Крышталавую структуру апісваюць з дапамогай перыядычна чаргуюшчайся у элментарнай ячэйке , якае мае форму паралелепіпеда , і базіса - набора каардынат атамаў у граніцах элементарнай ячэйкі. Кожная з гэтых ячэек можа быць аднесена да адной з сінгоній ці крышталічных сістэм. У залежнасці ад набора элементарных трансляцый крышталічных рашотак падпадзяляюцца на чатырнаццаць рашотак Браве.
* [[Фізіка дыэлектрыкаў]]
* [[Фізіка сегнетаэлектрыкаў]]
== Літаратура ==
* Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. — Т. 16: Трыпалі - — Хвіліна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. - — Мн.: БелЭн, 2003. - — 576 с.: іл.
{{Раздзелы фізікі}}
| 