Кхаджураха: Розніца паміж версіямі

[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
новы перакладам
 
Няма тлумачэння праўкі
Радок 20:
|CoordAddon = type:landmark_region:IN
}}
'''Кхаджураха''' ({{lang-hi|खजुराहे}}) — невялікая турстычная вёска вакол храмаў у Індыі (шт. [[Мадх'я-Прадэш]]). ЗахаваласьЗахавалася каля 20 храмаў, буйнейшы з якіх {{нп3|Кандар'я Махадэва||ru|Кандарья Махадева}}. Буйны комплекс храмаў у паўночнаіндыйскім стылі {{нп3|Нагар, архітэктурны стыль|Нагара|ru|Нагар (архитектурный стиль)}} (асноўныя тры элементы стыля: квадратнае свяцілішча санктум, адзін ці два шэрагі трансэптаў і ўвянчаны крывалінейным конусам {{нп3|Шыкхара|шыкхарай|ru|Шикхара}}. Паўночны стыль храмавай архітэктуры і скульптуры дасягае тут свайго піка. Усе буднкі былі ўзведзены ў IX—XII стагоддзях нашай эры. З'яўленне храмаў у Кхаджураха было звязана з адраджэннем індуізма ў гэты перыяд гісторыі Індыі.
 
Горад Кхаджураха быў культурнай і рэлігійнай сталіцай дынастыі {{нп3|Чандэла||ru|Чандела}}. Першапачаткова было пабудавана 85 храмаў і шматлікія дадатковыя пабудовыбудынкі. Свецкія пабудовы у Кхаджураха не захаваліся.
 
Згадванні аб дынастыі Чандэла губляюцца пасля XIII стагоддзя, і Кхаджураха апынуўся згубленым для света. Толькі ў 1838 годзе брытанскі інжынер прайшоў праз джунглі і зноў адкрыў дзіўную мясціну пад назвай Каджураха зноў.
 
Цяпер захавалася толькі 25 храмаў, увесь комплекс разасяроджаны на плошчы 21 км². Кхаджураха — аб'ект [[Сусветная спадчына|Сусветнай спадчыны ЮНЭСКА]].
 
== Мастацтва і архітэктура ==
Кхаджураха з'яўляецца кульмінацыяй развіцця сярэднявечнай архітэктуры ў паўночнай Індыі. Храмы прысвечаны [[Шываізм|шываізму]], [[Вішнуізм|вішнуізму]] і [[Джайнізм|джайнізму]].
 
У большасці храмаў агульная задума і план, адрозненні толькі ў дэталях. Усе храмы сіметрычныя адносна восі усход-захад. Тры храмы пабудаваны з граніта: Чаустах-ёгіні, Брахмы і Лалгуані-Махадэві. Усе астатнія храмы Кхаджулаха зроблены з пяшчаніка{{sfn|Жуковский, Копцева|2015|с=319}}, колер камня вар'іруецца ад цёмна- да светла-жоўтага, сустракаецца ружовы. Матэрыял для будаўніцтва здабывалі ў горадзе Пана на ўсходнім беразе ракі Кен.
 
== Асаблівасці храмаў Кхаджураха ==
[[Файл:Khajuraho 140.jpg|thumb|Агульны выгляд Храма Кандар'я-Махадэва]]
* кампактнасць;
* выцягнутасць уверх;
* адсутнасць сценаў вакол храмаў;
* высокія платформы-тэрасы (джагаці);
* храмы абкружаны адкрытай галярэяй;
* храмы багата аздоблены скульптурай.
 
== Неад'емныя элементы плана храмаў ==
# '''Архамандапа''' — уваход-порцік<ref>[http://kf.osu.ru/old/bibl/lib_books/doc_gsh/20.pdf Архитектура: терминологический словарь] / составитель Ф. Р. Хаялина. — Оренбург: [[Орэнбургскі дзяржаўны ўніверсітэт|ИПК ГОУ ОГУ]]. 2008/ — '''C/ 14'''.</ref>, уваходны павільён{{sfn|Жуковский, Копцева|2005|с=298}}
# '''{{нп3|Мандапам||en|Mandapa}}''' — вестыбюль<ref>''Thapar, Binda''. Introduktion to Indian Architecture. — Singapoure: Periplus Editions, 2004. — '''P. 143'''. ISBN 0-471-28451-3.</ref><ref>''Ching, Francis D.K.''. A Visual Dictionary of architecture. — '''P. 253'''. ISBN 0-471-28451-3.</ref> — месца для тых хто моліцца<ref>[http://kf.osu.ru/old/bibl/lib_books/doc_gsh/20.pdf Архитектура: терминологический словарь] / составитель Ф. Р. Хаялина. — Оренбург: [[Арэнбургскі дзяржаўны ўніверсітэт|ИПК ГОУ ОГУ]], 2008. — '''С. 68'''</ref>, уваходны павільён для тых хто моліцца{{sfn|Жуковский, Копцева|2005|с=298}}.
# '''Маха-мандапа''' — цэнтральная зала.
# '''Санктум''' — свяцілішча.
 
=== Знешні выгляд храмаў ===
У вялікіх храмах бакавыя трансэпты ўпрыгожаны акном з балконам для вентыляцыі. Над балконамі размешчаны раскошныя скульптурныя групы, якія паказваюць сцэны з жыцця багоў. Святло з вакон асвятляе ўнутраны цэнтральны зал.
 
Храм з двума парамі трансэптаў уздоўж восі падобны да лацінскага крыжа. Асобныя з вялікіх храмаў маюць дадатковыя свяцілішчы па чатыром вуглам платформы.
 
У храмаў падкрэслена высокі падмурак — платформа-тэраса. Па яе перыметру размешчаны серыі цудоўных арнаментаў. Пышныя рэльефы змяняюць адзін аднаго, як кадры з фільма аб дынастыі [[Чандэла]].
 
Сцены храмаў пакрытыя двума і больш шэрагамі вытанчанай скульптуры. Дасканалая прыгасжосць паказваецца ў кожнай статуе з яе вытанчанасцю, культам элегантнасці і дасканаласці. Храмавая скульптура — самая прыцягальная асаблівасць Кхаджураха.
 
Над сценамі ўзвышаюцца скляпенні, якія складаюцца з серыі пікаў. Старажытныя апісанні параўноўваюць іх з горнай градой гары [[Гара Кайлас|Кайлас]] ці {{нп3|Гара Меру|Меру|ru|Меру}}. Вышыня скляпенняў паступова павялічваецца ад самага нізкага ўзроўня (знаходзіцца над уваходным портыкам) да самага высокага — {{нп3|Сікхара|сікхары|ru|сикхара}} (знаходзіцца над свяцілішчам). Скляпенни пабудаваныя па адной восі, кожнае з іх мае пірамідальную форму.
 
=== Унутраная канструкцыя храма ===
[[Файл:Lakshman_Temple_9.jpg|thumb|Элемент сцяны цэнтральнай залы]]
Уваход-портык — падоўжаны праход у вестыбюль (мандапу). Ён багата аздоблены кругавой каменнай гірляндай. Арнамент складаецца з любоўных пар, прыгожых кветак і міфічных жывёл. У мандапе прастора пашыраецца. Вестыбюль упрыгожаны балюстрадай (какшасанай), разной столлю, калонамі і пілястрамі.
 
Цэнтральная зала (маха — мандапа) — закрытае памяшканне ўнутры бакавых трансэптаў. У вялікіх храмах у цэнтры залы размешчана квадратнае ўзвышэнне ({{нп3|антарала||ru|антарала}}), з калонамі па вуглам, якое перагароджвае прамы уваход у свяцілішча. Унутры храма знаходзіцца статуя ці лінгам бога, якому прысвечаны храм.
 
Інтэр'ер храмаў надзвычайна багата дэкарыраваны дэталямі, вялікай колькасцю скульптур. Скляпенні ўпрыгожаны майстэрскім геаметрычным малюнкам. Самы знакаміты элемент унутранага аздаблення — падтрымныя фігуры {{нп3|апсара|апсар|ru|апсара}} — цудоўных німф. Апсары, якія з'яўляюцца шэдэўрамі сярэднявечнай скульптуры, адлюстраваны ў пажадівых позах і ідэальна адпаліраваны. На фасадзе свяцілішча часцей за ўсё размяшчаюць дзьве ці тры групы статуй — дакладныя копіі са знешняга фасада храма.
 
== Скульптура ==
[[Файл:Khajuraho JagdambiTempel 4813.jpg|thumb|Вялікі рэльеф Храма Лакшмана]]
Скульптура Кхаджураха бярэ свае вытокі з сярэднявечнай школы [[Арыса|Арысы]], і пераўзыходзіць яе ў вытанчанасці выяў.<br/> усю скульптуру кхаджураха можна падзяліць на пяць аноўных катэгорый.
 
* Першая катэгорыя ўключае рэлігійныя выявы. яны зроблены толькі ўздоўж фасадаў, у строгім узгадненні з кананічнай формулай і прадпісаннямі.
 
* Другая катэгорыя складаецца з багоў, іх слуг і атачэння. Сустракаецца ў нішах на сценах, а таксама ў вялікіх і сярэдніх рэльефах на фасадах храмаў, ва ўнутранным аздабленні. Скульптуры ў нішах выкананы строга і кананічна. позы астатніх багоў і багінь больш свабодныя. Вызначыць багоў можна толькі па асобым прыкметам: галаўному ўбору, свяшчэннай рэчы ў руках, упрыгожванням па ўсяму целу, ездавой жывёле і брыльянтам на грудзі.
 
* Да трэцяй катэгорыі адносяць апсар і сура-сундарыс. Гэта самая вяломая і шматлікая частк скульпутры Кхаджураха. Сустакаецца ў вялікіх і сярэдніх рэльефах на фасадах храмаў, на ўнутраных сценах, калонах і столі. Сура-сундарыс — зграбная німфа ў прыгожых строях і ўпрыгожваннях. Ёй уласцівыя чалавечыя эмоцыі ў звычайных жаночых справах. Яна можа распранацца, пазяхаць, пачухваць бок, выцягваць стрэмку з нагі, мацаць грудзь, галубіць дзіця, гуляць з дамашнім гадаванцам, пісаць ліст, іграць на флейце. Апсара адлюстравана падчас танца ў розных позах. Як служка багоў, яна можа трымаць у руках кветку лотаса, люстэрка, пасудзіну з вадой, араматычныя рэчывы, арнаменты і іншае. Статуі сура-сундарыс і апсар выкрнваюць у адпаведнасці са строгімі канонамі: галава нахілена ў адзін бок, цела ў другі, а ногі ў трэці; вельмі выразна вылучаны позірк.
 
* Чацьвёртая катэгорыя — свецкая скульптрура: валадары і іх сем'і, настаўнікі і вучні, дамашнія сцэны, танцоры і музыкі, эратычныя пары і групы.
 
* У пятую катэгорыю уваходзяць скульптуры жывёл, уключая міфалагічных. У асноўным гэта вярблюды, коні, кабаны, малпы, сабакі, папугаі і іншае.
 
== Эратычная скульптура Кхаджураха ==
 
{{зноскі}}
 
== Літаратура ==
* World Heritage Series:KHAJURAHO. Based on the text Krishna Deva, Published by ASI, New Delhi, 2002. — 98 c.
* {{кніга|аўтар=Жуковский, В. И., Копцева, Н. П.|загаловак=Искусство Востока. Индия: Учеб. пособие.|месца=Красноярск|выдавецтва=[[Краснаярскі дзяржаўны ўніверсітэт|Краснояр. гос. ун-т]]|год=2005|старонак=402|isbn=5-7638-2575-5|ref=Жуковский, Кравцова}}, уваходны павільён, які прызначаны для тых хто моліцца{{sfn|Жуковский, Копцева|2005|с=298}}.
 
{{Сусветная спадчына ў Індыі}}