Нямецкая мова: Розніца паміж версіямі

Да спрадвечных слоў нямецкай мовы адносяцца [[{{нп3|лексема, лінгвістыка|лексемы]]|ru|Лексема (лингвистика)}}, якія ў тым ці іншым выглядзе сустракаліся яшчэ ў [[Прагерманская мова|прагерманскай мове]], з розных дыялектаў якой узніклі сучасныя [[германскія мовы]], у тым ліку і літаратурная нямецкая<ref>{{кніга |аўтар=Wiese H.|загаловак=Eine Zeitreise zu den Ursprüngen unserer Sprache. Wie die Indogermanistik unsere Wörter erklärt|месца=Berlin |выдавецтва=Logos Verlag|год=2010|старонак= |старонкі= |isbn=978-3-8325-1601-7}}</ref>. Большая частка гэтых слоў была атрымана ў спадчыну прагерманскай мовай, у сваю чаргу, з [[{{нп3|Праіндаеўрапейская мова|праіндаеўрапейскай мовы]]|ru|Праиндоевропейский язык}}. Да іх адносяцца, напрыклад: займеннікі ''ich'' (прагерм. ''*ek''), ''du'' (''*þū''), ''mein'' (''*mīnaz'') і т. д.; лічэбнікі ''ein'' (прагерм. ''*ainaz''), ''zwei'' (''*twai''), ''hundert'' (''*hundaradą'') і т. д.; назоўнікі ''Vieh'' (прагерм. ''*fehu''), ''Haus'' (''*hūsą''), ''Feuer'' (''*fōr'') і інш.; такія дзеясловы як ''gehen'' (прагерм. ''*gāną''), ''stehen'' (''*stāną''), ''sehen'' (''*sehwaną'') і інш.<ref>Гл. адп. артыкулы ў {{кніга |аўтар=Kluge F.|загаловак=Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache |адказны=bearbeitet von Elmar Seebold |выданне= 24., durchgesehene und erweiterte Auflage|месца= Berlin, New York|выдавецтва= Walter de Gruyter|год=2001 |старонак= |старонкі= |isbn=978-3-11-017473-1}}, {{кніга |загаловак=[[Нямецкі слоўнік братоў Грым|Deutsches Wörterbuch von Jacob und Wilhelm Grimm]]. 16 Bände in 32 Teilbänden|спасылка=http://woerterbuchnetz.de/DWB/|месца=Leipzig|год=1854-1961}}, {{cite web |url=http://www.dwds.de/ |title=Digitales Wörterbuch der deutschen Sprache|publisher= Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften|accessdate=2014-11-13 |lang=de}}</ref>

[[{{нп3|Запазычанні|Запазычаныя]]|ru|Заимствование}} словы пранікалі ў нямецкую мову, як правіла, з іншых [[Індаеўрапейскія мовы|індаеўрапейскіх моў]], што тлумачыцца гістарычнымі культурнымі, палітычнымі і эканамічнымі сувязямі Германіі з суседнімі тэрыторыямі<ref name="ReferenceB">{{артыкул |аўтар=Best K.-H.|загаловак=Wo kommen die deutschen Fremdwörter her?|выданне= Göttinger Beiträge zur Sprachwissenschaft |год=2001|нумар=5 |старонкі=7-20}}</ref><ref>{{кніга|аўтар=Schildt J.|загаловак=Abriss der Geschichte der deutschen Sprache|месца=Berlin|выдавецтва=|год=1976|старонкі=29|isbn=}}</ref>. Разам з індаеўрапейскімі запазычаннямі ў нямецкай прысутнічае культурная лексіка з неіндаеўрапейскіх моў<ref>{{артыкул |аўтар=Körner H.|загаловак=Zur Entwicklung des deutschen (Lehn-)Wortschatzes|выданне=Glottometrics |год=2004 |нумар=7|старонкі=25-49}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.examen-europaeum.com/EEE/EEE2003/08FremdundLehnwoerter.htm |title=Fremdwörter und Lehnwörter |author= |date= |work= |publisher= |accessdate=2011-11-08 |lang=de}}</ref>.

З [[Італьянская мова|італьянскай мовы]] прыйшлі эканамічныя тэрміны і словы, звязаныя з мастацтвам: ''Bank'' ({{lang-it|banca}}), ''Bankrott'' (''banca rotta''), ''Bilanz'' (''bilancia''), ''Risiko'' (''risico'', ''risco''), ''Kapital'' (''capitale''), ''Arie'' (''aria''), ''Oper'' (''opera''), ''Sinfonie'' (''sinfonia'')<ref>{{артыкул |аўтар=Best K.-H.|загаловак=Italianismen im Deutschen |выданне=Göttinger Beiträge zur Sprachwissenschaft |год=2006 |нумар=13 |старонкі= 77-86}}</ref>. З [[Французская мова|французскай]] паходзяць словы, звязаныя з модай і бытам: ''Figur'' ({{lang-fr|figure}}), ''Garderobe'' (''garde-robe''), ''Toilette'' (''toilette''), ''Friseur'' (''friser'')<ref name="ReferenceC">{{артыкул |аўтар=Best K.-H.|загаловак=Ein Beitrag zur Fremdwortdiskussion |выданне=Die deutsche Sprache in der Gegenwart. Festschrift für Dieter Cherubim zum 60. Geburtstag |год=2001 |старонкі= 263-270}}</ref><ref>{{кніга |аўтар=Telling R.|загаловак=Französisch im deutschen Wortschatz. Lehn- und Fremdwörter aus acht Jahrhunderten||месца=Berlin|выдавецтва=Volk und Wissen Volkseigener Verlag |год=1987 |старонкі= |isbn=3-06-521804-6 }}</ref>. З англійскай мовы ў нямецкую была запазычана вялікая колькасць слоў ([[{{нп3|англіцызм]]аў|англіцызмаў|ru|Англицизмы}} і [[{{нп3|амерыканізм]]аў|амерыканізмаў|ru|Американизмы}}), звязаных з тэхналогіямі, СМІ, а таксама маладзёжнай культурай: ''E-Mail'' ({{lang-en|e-mail}}), ''Show'' (''show''), ''Keyboard'' (''keyboard''), ''Ticket'' (''ticket''), ''T-Shirt'' (''T-shirt''), ''Party'' (''party''), ''Date'' (date), ''Baby'' (''baby''), ''Story'' (''story'')<ref>{{кніга |аўтар=Carstensen B., Busse U.|загаловак= Anglizismen-Wörterbuch: der Einfluss des Englischen auf den deutschen Wortschatz nach 1945|месца=Berlin, New York |выдавецтва=de Gruyter |год=2001 |том= 1|старонак= |старонкі=25-47 |isbn=}}</ref><ref>{{артыкул |аўтар=Best K.-H.|загаловак= Anglizismen – quantitativ|спасылка= |мова= |выданне=Göttinger Beiträge zur Sprachwissenschaft |год=2003 |нумар=8 |старонкі=7-23}}</ref><ref>{{кніга |аўтар=Burmasova S.|загаловак=Empirische Untersuchung der Anglizismen im Deutschen am Material der Zeitung DIE WELT (Jahrgänge 1994 und 2004) |спасылка=http://www.opus-bayern.de/uni-bamberg/volltexte/2010/244/pdf/Burmasovaopusopt1e.pdf |месца=Bamberg|выдавецтва=University of Bamberg Press |год=2010|старонкі= |isbn=978-3-923507-71-9}}</ref><ref>{{артыкул |аўтар=Eisenberg P.|загаловак=Anglizismen im Deutschen |выданне=Deutsche Akademie für Sprache und Dichtung, Union der deutschen Akademien der Wissenschaften: Reichtum und Armut der deutschen Sprache. Erster Bericht zur Lage der deutschen Sprache |год=2013 |старонкі=57-119}}</ref>.

Вялікі [[{{нп3|Арабізмы ў нямецкай мове|ўплыў]]|ru|Арабские заимствования в немецком языке}} аказала [[арабская мова]], з якой былі ўзятыя словы: ''Matratze'' ([[Арабская мова|араб]]. مطرح), ''Elixir'' (الإكسير), ''Arsenal'' (دار الصناعة), ''Ziffer'' (صفر) і іншыя<ref>{{кніга|аўтар=Osman N.|загаловак=Kleines Lexikon deutscher Wörter arabischer Herkunft|месца=München|выдавецтва=|год=1992|старонак=|isbn=3-406-34048-2}}</ref><ref>{{кніга|аўтар=Unger A.|загаловак=Von Algebra bis Zucker. Arabische Wörter im Deutschen |месца=Stuttgart |выдавецтва=Reclam|год=2007|старонак=|isbn=978-3-15-010609-9}}</ref>. У нямецкай таксама прысутнічаюць шматлікія гебраізмы — запазычанні з [[іўрыт]]а і [[ідыш]]а: ''betucht'' ({{lang-he|בָּטַח}}), ''koscher'' (ככּשר‎), ''dufte'' (טוֹב‎), ''mauscheln'' (מֹשֶׁה‎ ці מָשָׁל‎), ''zocken'' (צחוק‎), ''Chuzpe'' (חֻצְפָּה‎‎), ''Schlamassel'' ({{lang-yi|שלימזל‎}})<ref>{{артыкул |аўтар=Best K.-H.|загаловак=Hebraismen im Deutschen|выданне=Glottometrics|год=2014|нумар=27|старонкі=10-17}}</ref><ref>{{кніга |аўтар=Stern H.|загаловак=Wörterbuch zum jiddischen Lehnwortschatz in den deutschen Dialekten|месца=Tübingen |выдавецтва=Niemeyer |год=2000 |старонак= |старонкі=|isbn=3-484-39102-2}}</ref>.

У розны час нямецкая мова запазачала таксама з суседніх [[Германскія мовы|германскіх]], [[Славянскія мовы|славянскіх]], [[раманскія мовы|раманскіх моў]], а таксама (пры дапамозе) [[Цюркскія мовы|цюркскіх]], [[фіна-ўгорскія мовы|фіна-ўгорскіх]], [[{{нп3|Індыйскія мовы|індыйскіх]]|ru|Список языков Индии}}, [[Іранскія мовы|іранскіх]]<ref>{{артыкул |аўтар=Best K.-H.|загаловак=Iranismen im Deutschen|выданне=Glottometrics|год=2013|нумар=26|старонкі=1-8}}</ref>, [[{{нп3|Палінезійскія мовы|палінезійскіх]]|ru|Полинезийские языки}}, [[{{нп3|Мовы Афрыкі|афрыканскіх]]|ru|Языки Африки}} і іншых моў<ref name="ReferenceB"/><ref name="ReferenceC"/><ref>{{кніга |аўтар=Eisenberg P.|загаловак=Das Fremdwort im Deutschen|месца= Berlin, New York|выдавецтва=de Gruyter |год=2011|старонак= |старонкі= |isbn=978-3-11-023564-7}}</ref>.