Армянскі алфавіт: Розніца паміж версіямі
| [дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
JerzyKundrat (размовы | уклад) Новая старонка: ''''Армянскі алфавіт''' — алфавіт армянскай мовы. {{пішу}} Сістэма армянскаг...' |
JerzyKundrat (размовы | уклад) Няма тлумачэння праўкі |
||
Радок 1:
'''Армянскі алфавіт''' — алфавіт [[армянская мова|армянскай мовы]].
Сістэма армянскага пісьма была створаная каля [[406]] года епіскапам [[Месроп Маштоц|Месропам Маштоцам]]. Узнікненне яе было выкпікана распаўсюджаннем [[хрысціянства]] (прынята армянамі ў [[301]] годзе) і неабходнасцю мець богаслужэбную літаратуру на армянскай мове.
Радок 6:
Кірунак пісьма злева направа, літарныя знакі запісваліся асобна.
{| class="wikitable" cellpadding="3" cellspacing="0" style="border-collapse: collapse;text-align:center"
! rowspan="3"| Літара
! colspan="5"| Назва літары
! colspan="3"| Вымаўленне ([[Міжнародны фанетычны алфавіт|МФА]])
! colspan="2"| Транслітарацыя
! rowspan="3"| Лічбавае<br />значэнне
|-
! rowspan=2 | Трад.<br />арфаграфія
! rowspan=2 | Рэфарм.<br />арфаграфія
! colspan=3 | Вымаўленне
! rowspan=2 | Класічнае
! rowspan=2 | Усходняе
! rowspan=2 | Заходняе
! rowspan=2 | Класічная
! rowspan=2 | [[ISO 9985]]
|-
! Класічнае
! Усходняе
! Заходняе
|----
|[[Ա]][[ա]]
| colspan="2" | այբ
| colspan="2" | {{IPA|[aɪb]}} || {{IPA|[aɪpʰ]}}
| colspan="3" | {{IPA|[ɑ]}}
| colspan="2" | a
| 1
|----
|[[Բ]][[բ]]
| colspan="2" | բեն
| colspan="2" | {{IPA|[bɛn]}} || {{IPA|[pʰɛn]}}
| colspan="2" | {{IPA|[b]}} || {{IPA|[pʰ]}}
| colspan="2" | b
| 2
|----
|[[Գ]][[գ]]
| colspan="2" | գիմ
| colspan="2" | {{IPA|[gim]}} || {{IPA|[kʰim]}}
| colspan="2" | {{IPA|[g]}} || {{IPA|[kʰ]}}
| colspan="2" | g
| 3
|----
|[[Դ]] [[դ]]
| colspan="2" | դա
| colspan="2" | {{IPA|[dɑ]}} || {{IPA|[tʰɑ]}}
| colspan="2" | {{IPA|[d]}} || {{IPA|[tʰ]}}
| colspan="2" | d
| 4
|----
|[[Ե]][[ե]]
| colspan="2" | եչ
| colspan="3" | {{IPA|[jɛtʃʰ]}}
| colspan="3" | {{IPA|[ɛ]}}, у пачатку слова {{IPA|[jɛ]}}<sup>1</sup>
| colspan="2" | e
| 5
|----
|[[Զ]][[զ]]
| colspan="2" | զա
| colspan="3" | {{IPA|[zɑ]}}
| colspan="3" | {{IPA|[z]}}
| colspan="2" | z
| 6
|----
|[[Է]][[է]]
| colspan="2" | է
| {{IPA|[ɛː]}} || colspan="2" | {{IPA|[ɛ]}}
| {{IPA|[ɛː]}} ||colspan="2" | {{IPA|[ɛ]}}
| ē||ê
| 7
|----
|[[Ը]][[ը]]
| colspan="2" | ըթ
| colspan="3" | {{IPA|[ətʰ]}}
| colspan="3" | {{IPA|[ə]}}
| ə||ë
| 8
|----
|[[Թ]][[թ]]
| թօ || թո
| colspan="3" | {{IPA|[tʰo]}}
| colspan="3" | {{IPA|[tʰ]}}
| colspan="2" | t‘
| 9
|----
|[[Ժ]][[ժ]]
| ժէ || ժե
| {{IPA|[ʒɛː]}} || colspan="2" | {{IPA|[ʒɛ]}}
| colspan="3" | {{IPA|[ʒ]}}
| colspan="2" |ž
| 10
|----
|[[Ի]][[ի]]
| colspan="2" | ինի
| colspan="3" | {{IPA|[ini]}}
| colspan="3" | {{IPA|[i]}}
| colspan="2" | i
| 20
|----
|[[Լ]][[լ]]
| լիւն || լյուն
| colspan="3" | {{IPA|[lʏn]}}²
| colspan="3" | {{IPA|[l]}}
| colspan="2" | l
| 30
|----
|[[Խ]][[խ]]
| խէ || խե
| {{IPA|[χɛː]}} || colspan="2" | {{IPA|[χɛ]}}
| colspan="3" | {{IPA|[χ]}}
| colspan="2" | x
| 40
|----
|[[Ծ]][[ծ]]
| colspan="2" | ծա
| {{IPA|[tsɑ]}} || {{IPA|[tsʼɑ]}} || {{IPA|[dzɑ]}}
| {{IPA|[ts]}} || {{IPA|[tsʼ]}} || {{IPA|[dz]}}
| c || ç
| 50
|----
|[[Կ]][[կ]]
| colspan="2" | կեն
| {{IPA|[kɛn]}} || {{IPA|[kʼɛn]}} || {{IPA|[gɛn]}}
| {{IPA|[k]}} || {{IPA|[kʼ]}} || {{IPA|[g]}}
| colspan="2" | k
| 60
|----
|[[Հ]][[հ]]
| հօ || հո
| colspan="3" | {{IPA|[ho]}}
| colspan="3" | {{IPA|[h]}}
| colspan="2" | h
| 70
|----
|[[Ձ]][[ձ]]
| colspan="2" | ձա
| colspan="2" | {{IPA|[dzɑ]}} || {{IPA|[tsʰɑ]}}
| colspan="2" | {{IPA|[dz]}} || {{IPA|[tsʰ]}}
| colspan="2" | j
| 80
|----
|[[Ղ]][[ղ]]
| colspan="2" | ղատ
| {{IPA|[ɫɑt]}} ||{{IPA|[ʁɑtʼ]}} || {{IPA|[ʁɑd]}}
| {{IPA|[l]}}, or {{IPA|[ɫ]}} || colspan="2" | {{IPA|[ʁ]}}
| ł || ġ
| 90
|----
|[[Ճ]][[ճ]]
| ճէ || ճե
| {{IPA|[tʃɛː]}} ||{{IPA|[tʃʼɛ]}} || {{IPA|[ʤɛ]}}
| {{IPA|[tʃ]}} || {{IPA|[tʃʼ]}} || {{IPA|[ʤ]}}
| č || č̣
| 100
|----
|[[Մ]][[մ]]
| colspan="2" | մեն
| colspan="3" | {{IPA|[mɛn]}}
| colspan="3" | {{IPA|[m]}}
| colspan="2"| m
| 200
|----
|[[Յ]][[յ]]
| յի || հի
| {{IPA|[ji]}} || colspan="2" | {{IPA|[hi]}}
| {{IPA|[j]}} || colspan="2" | {{IPA|[h]}}³, {{IPA|[j]}}
| colspan="2"| y
| 300
|----
|[[Ն]][[ն]]
| colspan="2" | նու
| colspan="3" | {{IPA|[nu]}}
| colspan="3" | {{IPA|[n], [ŋ]}}
| colspan="2"| n
| 400
|----
|[[Շ]][[շ]]
| colspan="2" | շա
| colspan="3" | {{IPA|[ʃɑ]}}
| colspan="3" | {{IPA|[ʃ]}}
| colspan="2"| š
| 500
|----
|[[Ո]][[ո]]
| colspan="2" | ո
| {{IPA|[o]}} || colspan="2" | {{IPA|[vo]}}
| colspan="3" | {{IPA|[o]}}, у пачатку слова {{IPA|[vo]}}<sup>4</sup>
| colspan="2"| o
| 600
|----
|[[Չ]][[չ]]
| colspan="2" | չա
| colspan="3" | {{IPA|[tʃʰɑ]}}
| colspan="3" | {{IPA|[tʃʰ]}}
| č‘|| č
| 700
|----
|[[Պ]][[պ]]
| պէ || պե
| {{IPA|[pɛː]}} ||{{IPA|[pʼɛ]}} || {{IPA|[bɛ]}}
| {{IPA|[p]}} || {{IPA|[pʼ]}} || {{IPA|[b]}}
| colspan="2"| p
| 800
|----
|[[Ջ]][[ջ]]
| ջէ || ջե
| {{IPA|[ʤɛː]}} ||{{IPA|[ʤɛ]}} || {{IPA|[tʃʰɛ]}}
| colspan="2" | {{IPA|[ʤ]}} || {{IPA|[tʃʰ]}}
| colspan="2"| {{Unicode|ǰ}}
| 900
|----
|[[Ռ]][[ռ]]
| colspan="2" | ռա
| colspan="2" | {{IPA|[rɑ]}} || {{IPA|[ɾɑ]}}
| colspan="2" | {{IPA|[r]}} || {{IPA|[ɾ]}}
| r̄ || {{unicode|ṙ}}
| 1000
|----
|[[Ս]][[ս]]
| սէ || սե
| {{IPA|[sɛː]}} || colspan="2" | {{IPA|[sɛ]}}
| colspan="3" | {{IPA|[s]}}
| colspan="2" | s
| 2000
|----
|[[Վ]][[վ]]
| վեւ || վեվ
| colspan="3" | {{IPA|[vɛv]}}
| colspan="3" | {{IPA|[v], [ʋ]}}
| colspan="2" | v
| 3000
|----
|[[Տ]][[տ]]
| տիւն || տյուն
| {{IPA|[tʏn]}} || {{IPA|[tʼʏn]}}<sup>5</sup> || {{IPA|[dʏn]}}
| {{IPA|[t]}} || {{IPA|[tʼ]}} || {{IPA|[d]}}
| colspan="2" | t
| 4000
|----
|[[Ր]][[ր]]
| րէ || րե
| {{IPA|[ɹɛː]}} || {{IPA|[ɾɛ]}}<sup>6</sup> || {{IPA|[ɾɛ]}}
| {{IPA|[ɹ]}} || colspan="2" | {{IPA|[ɾ]}}
| colspan="2" | r
| 5000
|----
|[[Ց]][[ց]]
| ցօ || ցո
| colspan="3" | {{IPA|[tsʰo]}}
| colspan="3" | {{IPA|[tsʰ]}}
| colspan="2" | c‘
| 6000
|----
|[[Ւ]][[ւ]]
| հիւն || վյուն
| colspan="3" | {{IPA|[hʏn]}}
| {{IPA|[w]}} || colspan="2" | {{IPA|[v]}}<sup>8</sup>
| colspan="2" | u
| 7000
|----
|[[Փ]][[փ]]
| փիւր || փյուր
| colspan=2 | {{IPA|[pʰʏɹ]}}<sup>9</sup> || {{IPA|[pʰʏɾ]}}
| colspan="3" | {{IPA|[pʰ]}}
| colspan="2" | p‘
| 8000
|----
|[[Ք]][[ք]]
| քէ || քե
| {{IPA|[kʰɛː]}} || colspan="2" | {{IPA|[kʰɛ]}}
| colspan="3" | {{IPA|[kʰ]}}
| colspan="2" | k‘
| 9000
|-
|Եվ/'''և'''
|և
|և
|[ev]
|[ev]
|
|[ev]
|[ev]
|[ev]
|ev
|ev
| -
|----
|[[Օ]][[օ]]
| colspan="2" | օ
| colspan="3" | {{IPA|[o]}}
| colspan="3" | {{IPA|[o]}}
| ô || {{unicode|ò}}
| -
|----
|[[Ֆ]][[ֆ]]
| ֆէ || ֆե
| {{IPA|[fɛː]}} || colspan="2" | {{IPA|[fɛ]}}
| colspan="3" | {{IPA|[f]}}
| colspan="2" | f
| -
|-
|-
! rowspan="3" | Літара
! rowspan="2" | Трад.<br />арфаграфія
! rowspan="2" | Рэфарм.<br />арфаграфія
! " | Класічнае
! " | Усходняе
! " | Заходняе
! rowspan="2" | Класічнае
! rowspan="2" | Усходняе
! rowspan="2" | Заходняе
! rowspan="2" | Класічная
! rowspan="2" | [[ISO 9985]]
! rowspan="3" | Лічбавае<br />значэнне
|-
! colspan=3 | Вымаўленне
|-
! colspan="5" | Назва літары
! colspan="3" | Вымаўленне ([[Міжнародны фанетычны алфавіт|МФА]])
! colspan="2" | Транслітарацыя
|-
|}
У якясці вытокаў армянскага пісьма разглядаецца грэчаска-візантыйскае, сірыйскае і арамейскае пісьмо, аднак адназначнага рашэння гэтае спрэчнае пытанне не знайшло.
| |||