Квэнья: Розніца паміж версіямі

[[Выява:Namarie-Ai laurie.jpg|thumb|right|290px|Першыя строчкі плача Namáriё запісаныя тэнвар і лацінскім алфавітам.]]

'''Квэ́нья''' (''Quenya'') - [[Выдуманыя мовы|выдуманая мова]], распрацаваная [[Джон Рональд Руэл Толкін|Дж. Р. Р. Толкінам]]. У легендарыўме з'яўляецца адной з [[Эльфы, Міжзем'е|эльфійскіх]] моў - мову нолдар і ваньяр.

== Знешняя гісторыя ==

Працаваць над гэтай мовай Толкін пачаў у 1915 годзе. Асновай для стварэння гэтай мовы стала [[фінская мова]]; акрамя гэтага Толкін часткова пазычыў [[фанетыка|фанетыку]] і [[арфаграфія|арфаграфію]] [[лацінская мова|лацінскай]] і [[грэчаская мова|грэчаскай]] моў. Назва мовы магчыма ўзнікла пад уплывам назвы блізкага да фінскай мовы [[Квэны|квэн]], распаўсюджанага ў гістарычнай вобласці Квэнландыя ([[Каянская зямля]]) ў паўночнай Скандынавіі<ref>{{Cite journal

| last1 = DuBois | first1 = Tom

 

== Унутраная гісторыя ==

=== Старажытны квэнья ===

Квэнья ў сваёй старой форме, запісанай [[сараці]] [[Спіс Эльфаў Міжзем'я#Руміл з Цірыёна|Руміла]], быў вядомы пад назвай ''стары'' ці ''старажытны квэнья'' (Yára-Quenya). Ён уяўляў з сабе мову, якая развілася з ''[[Эльфійскія мовы (Міжзем'е)#Эльдарын|агульнай эльфійскай]]'' - мовы [[Эльдар, Міжзем'е|эльдар]].

Акрамя эльфаў, квэнья карысталіся [[Валар]]. Вядома, што эльфы запазычылі ў квэнья частку словаў з [[валарын]]а. Гэта больш адзначаецца ў дыялекце ваньяр, чым у нолдар.

=== Пармаквеста і тарквеста ===

Падчас паўсядзённых размоў эльфаў [[ВАлінор|Валінора]] ўжывалася т. зв. ''тарквеста'' (''Tarquesta''), а ў навуке і падчас правядзення разнастайных цырымоній - ''пармаквеста'' (''Parmaquesta''). Пры гэтым нолдар і ваньяр размаўляляі на двух падобных дыялектах ''тарквесты'' - ''налдарын'' і ''ваньярын''.

=== Ваньярын ===

Дыялект квэнья, на якім размаўлялі ваньяр. На яго больш паўплываў валарын, што падцвяржаецца болшай чым у налдарыне колькасць запазычванняў. Сам квэнья на гэтым дыялекце меў назву '''квэндзя'''.

=== Тэлерын ===

[[Тэлеры]], якія прыбылі ў [[Эльдамар]], размаўлялі на мове, падобнай на квэнья, таму некаторыя эльфы лічылі тэлерын адным з яе дыялектаў. Самі тэлеры не падтрымлівалі гэту кропку гледжання.

=== Квэнья выгнаннікаў ===

Мова тых нолдар, якія вярнуліся ў [[Белерыянд]]. узнікла пасля забароны [[Цінгал]]а і прыняцця нолдар у якасці азноўнай мовы для зносін з іншымі эльфамі [[Сіндарын|сінарына]]. Квэнья выгнаннікаў некалькі адрозніваецца ад кавенья [[Аман]]а дзякуючы запазычванню некаторых сіндарыескіх мловаў. Адрозненні назіраліся таксама і ў вымаўленні асобных гукаў.

=== Выкарыстоўванне квэнья іншымі народамі ===

На квэнья размаўлялі таксама ў [[Нуменор]]ы, таксама ў [[Гондар]]ы і [[Арнор]]ы. Падчас [[Трэцяя Эпоха Міжземья|Трэцяй эпохі]] квэнья захаваў той жа статус, што і [[лацінская мова]] ў Еўропе.

== Фаналогія ==

Вымаўленне гукаў квэнья і звесткі аб позняй фаналогіі мовы апісаныя ў дадатку Е рамана "Уладар пярсцёнкаў" і нарысе "Outline of Phonology" апублікаваным у часопісе "Parma Eldamberon". Падчас стварэння мовы Толкін імкнуўся наблізіць фаналогію да лацінскай.

== Граматыка ==

Склоны квэнья

* Намінатыў (Назоўны)

* Множны лік - вызначае некалькі рэчаў.

* Збіральны лік - вызначае непадзельную групу рэчаў, напрыклад "народ", ці вызначаную групу рэчаў, калі выкарыстоўваецца з вызначаным артыклем.

=== Назоўнікі ===

=== Прыметнікі ===

=== Дзеясловы ===

У квэнья нолдар-выгнаннікаў ёсць два спражэнни дзеясловаў: першасныя (заканчваюцца ў аснове на зычны) і вытворныя (заканчваюцца ў аснове на галосны), таксама ёсць вялікая колькасць дзеясловаў-"выключэнняў", зразумець спражэнне якіх магчыма, толькі звярнуўшыся да іх этымалогіі, ці проста запомніць.

=== Прыназоўнікі ===

=== Займеннікі ===

== Выкарыстоўваемае пісьменства ==

Тэнгвар. У "знешнім" квэнья часцей выкарыстоўваецца лацінскі алфваіт, паводле сваіх правілаў, адлюстроўваючымі тэнгвар, але таксама і са знакаміымі "двума кропкамі", звычайна над канавым ці падзяляльныым '''e''' але не толькі.

== Гл. таксама ==

* [[Эльфійскія мовы, Міжзем'е|Эльфійскія мовы Міжзем'я]]

 

* [http://folk.uib.no/hnohf/quenya/htm Quenya - the Ancient Tongue]

* [http://www.tolkien.ru/drauger/quenya.htm Квэнья - старажытная мова]

* [http://quetin.narod.ru/ Гаворым па эльфийску]

{{Reflist}}

{{Мовы Міжзем'я}}

{{Штучныя мовы}}

 

[[Катэгорыя:Штучныя мовы]]

[[Катэгорыя:Мовы Міжзем'я]]

[[Катэгорыя:Эльфійскія мовы Міжзем'я]]