Вікіпедыя

Гета: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][недагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
→‎Гл. таксама: катэгорыя
афармленне
Радок 1:
{{пачатак артыкула}}
'''Ге́та''' (''ghetto'', ''getto''): '''у [[Сярэднявечча|сярэднявечнай]] Еўропе''': [[квартал]], адведзены для пасялення [[яўрэі|яўрэяў]]; '''у час [[2СВ|Другой сусветнай вайны]]''': спосаб ізаляцыі і знішчэння яўрэйскага насельніцтва нацыстамі.
'''Ге́та''' ({{lang-vec|ghèto}}) — раён горада, прызначаны для пражывання этнічных, рэлігійных або расавых меншасцяў. Першапачаткова тэрмін з'явіўся ў [[Сярэднявечча|сярэднявечнай]] Еўропе для вызначэння квартала, які быў адведзены для пасялення [[яўрэі|яўрэяў]], а само слова паходзіць ад [[Венецыянскае Гета|раёна Гета]] ў [[Венецыя|Венецыі]], які быў вызначаны для сегрэгацыі ў [[1516]].
 
== Яўрэйскія гета падчас Другой сусветнай вайны ==
{{таксама|*}}: [[Халакост]], [[масавае знішчэнне яўрэйскага насельніцтва]].
 
Падчас [[2СВ|Другой сусветнай вайны]] ўва Усходняй Еўропе нацысты заканадаўча прымушалі яўрэйскіх гараджан перасяляцца ў спецыяльна адведзеныя кварталы горада, якія сталі вядомы пад назвай "яўрэйскія гета", хаця афіцыйна называліся "яўрэйскімі жылымі раёнамі" (Jüdischer Wohnbezirk).
Паняцце «гета» адрадзілася следам за з'явай, у часы [[2СВ|2-й сусв. вайны]], але яго інтуіцыйная зразумеласць не пацягнула за сабой стварэння яго дакладнага навуковага вызначэння. Некаторыя даследчыкі, апроч вызначэння, прапануюць адрозніваць гета адкрытага і закрытага тыпу.
На розных этапах Халакосту і ў розных краінах пад кантролем нацысцкай Германіі або яе саюзнікаў існавалі розныя тыпы гета:
Характэрныя* прыкметы:Для ''гета адкрытага тыпу'' было характэрна [[прымусовае перасяленне]] яўрэяў з вясковай мясцовасці ў гарады (мястэчкі);, абмежаванне свабоды перамяшчэння;, візуальнае выдзяленне яўрэйскага нас-ванасельніцтва (адзнакі ў дакументах, нашэнне пазнавальных знакаў, маркіроўка дамоў і кватэр);, стварэнне органаў яўрэйскага самакіравання;, кантроль сферы шлюбна-сямейных адносін;, забарона на публічнае адпраўленне яўрэйскіх рэлігійных абрадаў;, выкарыстанне прымусовай яўрэйскай працы;. дыскрымінацыя ў харчовым забеспячэнні;, забарона занятку гандлем;, пазбаўленне маёмасных правоў на ўсю рухомую і нерухомую маёмасць;, увядзенне сістэмы кантрыбуцый, штрафаў і дыскрымінацыйнага падаткаабкладання;, правядзенне акцый знішчэння. Яго галоўным адрозненнем ад гета закрытага тыпу з'яўляліся адсутнасць агароджы і аховы яўрэйскай часткі населенага пункту. Адкрытыя гета былі характэрны для пачатку [[Халакост]]у ў [[Генерал-губернатарства, Польшча|акупаванай немцамі Польшчы]] і [[нямецкая акупацыя СССР|СССР]] і [[Губернатарства Трансністрыя|Трансністрыі]].▼
 
Характэрныя* прыкметы''Гета закрытага тыпу'' было абнесена агароджай і пастаўлена пад ахову войскаў СС і паліцыі. Яно было прызначана для прымусовага ўтрымання яўрэйскага насельніцтва з мэтай яго поўнай фізічнай ізаляцыі і наступнага татальнага знішчэння. Да прыкметаў адкрытага гета дадаваліся: жорсткая фіксацыя межаў гета;, [[прымусовае перасяленне]] і канцэнтрацыя ў гета яўрэйскага насельніцтва горада (мястэчка) і ваколіцаў;, забарона пакідаць тэрыторыю гета і ўтрыманне строгай прапускной сістэмы;, пазбаўленне сродкаў да існавання;, пагаршэнне медыка-санітарнай сітуацыі (рост захворванняў, смяротнасці, эпідэмічныя ўспышкі);, пагаршэнне харчовага забеспячэння ([[голад]]);, інтэнсіфікацыя выкарыстання яўрэйскай працоўнай сілы ([[знішчэнне працай]]); і правядзенне акцый знішчэння.▼
'''Гета адкрытага тыпу''': частковая ізаляцыя яўрэйскага насельніцтва на акупіраванай нацыстамі тэрыторыі шляхам прававой дыскрымінацыі і расавай сегрэгацыі, выражаная падзелам населенага пункту на 2 часткі: «неяўрэйскую» і «яўрэйскую».
 
* ''Знішчальныя гета'' з'явіліся на апошніх этапах Халакосту і прызначаліся для размяшчэння насельніцтва на кароткі тэрмін у поў-паўтара месяца перад дэпартацыяй у лагер або ліквідацыяй.
▲Характэрныя прыкметы: [[прымусовае перасяленне]] яўрэяў з вясковай мясцовасці ў гарады (мястэчкі); абмежаванне свабоды перамяшчэння; візуальнае выдзяленне яўрэйскага нас-ва (адзнакі ў дакументах, нашэнне пазнавальных знакаў, маркіроўка дамоў і кватэр); стварэнне органаў яўрэйскага самакіравання; кантроль сферы шлюбна-сямейных адносін; забарона на публічнае адпраўленне яўрэйскіх рэлігійных абрадаў; выкарыстанне прымусовай яўрэйскай працы; дыскрымінацыя ў харчовым забеспячэнні; забарона занятку гандлем; пазбаўленне маёмасных правоў на ўсю рухомую і нерухомую маёмасць; увядзенне сістэмы кантрыбуцый, штрафаў і дыскрымінацыйнага падаткаабкладання; правядзенне акцый знішчэння.
 
Галоўным адрозненнем ад гета закрытага тыпу з'яўляюцца адсутнасць агароджы і аховы яўрэйскай часткі населенага пункту. Існаванне гета адкрытага тыпу было часовым, да знішчэння або перасялення яўрэяў у гета закрытага тыпу, працоўныя лагеры або [[дэпартацыя|дэпартацыі]] ў канцэнтрацыйныя лагеры.
 
'''Гета закрытага тыпу''': частка тэрыторыі населенага пункту, абнесеная агароджай, і пастаўленая пад ахову войскаў СС і паліцыі, і прызначаная для прымусовага ўтрымання яўрэйскага насельніцтва з мэтай яго поўнай фізічнай ізаляцыі і наступнага татальнага знішчэння.
 
▲Характэрныя прыкметы: жорсткая фіксацыя межаў гета; [[прымусовае перасяленне]] і канцэнтрацыя ў гета яўрэйскага насельніцтва горада (мястэчка) і ваколіцаў; забарона пакідаць тэрыторыю гета і ўтрыманне строгай прапускной сістэмы; пазбаўленне сродкаў да існавання; пагаршэнне медыка-санітарнай сітуацыі (рост захворванняў, смяротнасці, эпідэмічныя ўспышкі); пагаршэнне харчовага забеспячэння ([[голад]]); інтэнсіфікацыя выкарыстання яўрэйскай працоўнай сілы ([[знішчэнне працай]]); правядзенне акцый знішчэння.
 
== Гл. таксама ==
* [[Гетаізацыя]]
* [[Варшаўскае гета]]
* [[Венецыянскае гета]]
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Гета"