Вікіпедыя

Фрыдрых Вільгельм Ніцшэ: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Ah3kal (размовы | уклад)
14 правак
др -xwiki bibliography spam
афармленне
Радок 7:
|імя пры нараджэнні = Фрыдрых Вільгельм Ніцшэ
|псеўданімы =
|дата нараджэння = 15.10.1844
|месца нараджэння = [[Рокен]], {{месца нараджэння|Прусія|у Прусіі}}
|дата смерці = 25.08.1900
|месца смерці = [[Веймар]], [[Германія]]
|грамадзянства =
|падданства = {{Сцягафікацыя|Прусія}}<br />{{Сцягафікацыя|Германская імперыя}}
|мова = [[нямецкая мова|нямецкая]]
|школа = некласічная [[нямецкая філасофія]]
|кірунак = [[філасофія жыцця]]
Радок 28:
|вікітэка =
}}
'''Фрыдрых Вільгельм Ніцшэ''' ({{lang-de|''Friedrich Wilhelm Nietzsche''}}; [[15 кастрычніка]] [[1844]]  — [[25 жніўня]] [[1900]])  — нямецкі [[філосаф]], філолаг і [[паэт]], адзін з заснавальнікаў [[філасофія жыцця|філасофіі жыцця]].
 
== Біяграфічныя звесткі ==
Радок 34:
 
== Светапогляд ==
Першыя яго творы прысвечаны праблемам класічнай філалогіі, першая значная праца па філасофіі «Нараджэнне трагедыі з духу музыкі» (1872)  — пераважна аналізу антычнай культуры. У працяг пошукаў [[Ф. Шылер]]а і прадстаўнікоў нямецкага рамантызму, развіў ідэі аб існаванні двух тыпаў культуры: дыянісійскай  — жыццесцвярджальнай, аргаістычнай і ў той жа час трагічнай, якая адпавядае хаатычнай накіраванасці самога жыцця (канцэпцыя «гераічнага песімізму»), і апалонаўскай  — сузіральнай, аднабакова разумовай і аптымістычна радаснай. Ідэал мастацтва бачыў у гармоніі гэтых двух тыпаў (напр., у грэчаскай трагедыі, у [[Сафокл]]а); папярэднікамі мастацтва будучыні лічыў [[Р. Вагнер]]а, Ф. Шылера, [[І. Гётэ]].
 
[[Image:Also sprach Zarathustra.GIF|thumb|Вокладка першага выдання кнігі «Так казаў Заратустра»]]
Радок 43:
Ф. Ніцшэ прадказваў распад еўрапейскай духоўнасці і дэвальвацыю яе каштоўнасцей, узнікненне «масавага грамадства» і таталітарызму, панаванне «будучага хама» з яго нівеліроўкай чалавека пад сцягам усеагульнай роўнасці людзей. Барацьба Ніцшэ за вызваленне людзей ад улады духоўных і сацыяльных аўтарытэтаў, якая ўвайшла ў гісторыю культуры пад лозунгам «пераацэнкі былых да гэтага часу каштоўнасцей», зрабіла яго адным з найбольш яркіх прадстаўнікоў еўрапейскага [[нігілізм]]у («Па той бок дабра і зла: прэлюдыя да філасофіі будучыні», 1886, «Да генеалогіі маралі», 1887).
 
Ён быў агрэсіўным крытыкам традыцыйнай маралі, утылітарызму, тагачаснай філасофіі [[матэрыялізм]]у, нямецкага [[ідэалізм]]у, нямецкага [[рамантызм]]у і сучаснасці таго часу ў цэлым. Ніцшэ стварыў вялікую колькасць афарызмаў і эксперыментальных формаў пісьма. Хоць яго творчасць была пасля скажоная і асацыяваная то з філасофскім рамантызмам, то з нігілізмам, то з [[антысемітызм]]ам і [[нацызм]]ам  — сам Ніцшэ горача адмаўляў сваю прыналежнасць да гэтых формаў, якія ўжо існавалі ў яго час, аж да прамога супрацьстаяння ім. Яго часта лічылі натхніцелем філасофскага і літаратурнага [[экзістэнцыялізм]]у, а пазней і [[постмадэрнізм]]у. У шматлікіх адносінах яго погляды цяжка зразумець у любых сістэматычных формах. Казаць аб цэласным вучэнні Ніцшэ, мабыць, нельга, а яго творчасць была і застаецца прадметам гарачых спрэчак.
 
== Спадчына ==
Спадчына Фрыдрыха Ніцшэ паўплывала на развіццё філасофіі, эстэтыкі і літаратуры канца ХІХ  — ХХ ст., стала своеасаблівым «ніцшэанскім» пластом еўрапейскай культуры. Ён з'яўляецца адным з самых чытаных мысляроў. Многія яго ідэі ў разнастайнай інтэрпрэтацыі атрымалі развіццё ў [[філасофія жыцця|філасофіі жыцця]] і філасофіі культуры, [[пазітывізм]]е, прагматызме, фенаменалогіі, [[экзістэнцыялізм]]е.
 
У вострых дыскусіях аб прыродзе маральнай філасофіі Ніцшэ, яго разуменні сутнасці быцця і звышчалавека, свабоды творчасці, каштоўнасці валявой дзейнасці ўдзельнічалі Г. Зімель, Г. Файгінгер, О. Шпенглер, [[А. Камю]], [[М. Хайдэгер]], У. Салаўёў, [[Х. Артэга-і-Гасет]], [[М. Бярдзяеў]] і інш. Ніцшэ прадугадаў ідэі і ўстаноўкі псіхааналізу ў разуменні чалавека як адзінства некалькіх узроўняў і асаблівасцей яго дзеянняў, абумоўленых неўсвядомленымі матывамі. Генетычны падыход да вытлумачэння псіхічных з'яў і ўніверсальнага імкнення асобы да ўвасаблення сваіх магчымасцей і волі да ўлады збліжае яго канцэптуальныя пазіцыі з [[З. Фрэйд]]ам, [[Э. Фром]]ам, К. Хорні, А. Адлерам, [[К. Г. Юнг]]ам і інш. Шэраг ідэй Ніцшэ (два пачаткі культуры, культ жыцця і трагічнасці, адмаўленне маралі, разбурэнне рэлігіі і пафас міфатворчасці) знайшоў адлюстраванне ў творчасці [[Т. Ман]]а, [[Б. Шоў]], [[Дж. Лондан]]а, В. Брусава, М. Гумілёва, М. Ікбана і інш.
 
== Гл. таксама ==
* [[Amor fati]]▼
 
{{зноскі}}
 
== Літаратура ==
Радок 54 ⟶ 59:
* Альоша А., Шварц Рональд П., Швеппе Вступ до філософії
 
== Гл. таксамаСпасылкі ==
▲* [[Amor fati]]
 
== У Сеціве ==
{{Commons|Category:Friedrich Nietzsche}}
* [http://www.webcitation.org/query?id=1256526060680160&url=www.geocities.com/thenietzschechannel Ніцшэ — - "«Nietzsche Channel"»] {{ref-en}}
 
{{Творы Фрыдрыха Ніцшэ }}
 
 
 
 
 
{{Бібліяінфармацыя}}
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Фрыдрых_Вільгельм_Ніцшэ"