Падводны крэйсер: Розніца паміж версіямі

{{пішу||}}[[Файл:Shadowgraph_Kreiserskaya_class_submarine.svg|міні|392x392пкс|Крэйсерская падводная лодка часоў ВАВ]]

'''ПадводныПадво́дны крэйсеркрэ́йсер''' — [[падводная лодка]], прыстасаваная і прызначаная для доўгіх адзіночных аўтаномных паходаў. Як правіла, адрозніваецца вялікім водазмяшчэннем і лепшымі ўмовамі пражывання экіпажа.

Праекты падводных крэйсераў буйнога водазмяшчэння сталі з'яўляцца з пачатку [[20 стагоддзе|20 стагоддзя]], аднак праверку ў баі гэтая канцэпцыя прайшла ў гады [[ЭскадраныПершая мінаносецсусветная вайна|Першай сусветнай вайны]]<ref name="autogenerated1">{{Артыкул|год=''К. Юан, Н.Н. Баженов'' [http://mirageswar.com/flot/flot_ww2/ussr_flot/21988-morskaya-kampaniya-2009|выпуск=-08-ooo-izdatelstvo-vyero-press.html Подводный крейсер Сюркуф] // Морская Кампания. — ООО "Издательство ВЭРО Пресс", 2009. — Вып. 29}}. — № 8.</ref>. У ваенна-марскім будаўніцтве перыядычна робяцца спробы стварэння ўніверсальных караблёў, якія спалучаюць у сабе ўласцівасці [[Падводная лодка|падводнай лодкі]] і [[Надводны карабель|надводнага карабля]]<ref name="autogenerated20130129-1">{{Артыкул|год=''Кирилл Рябов'' [http://army-news.ru/2012}}/01/francuzskie-korabli-budushhego-smx-25-i-advansea/ Французские корабли будущего: SMX-25 и ADVANSEA.] — Армейский вестник, 2012.</ref>. Навукова-тэхнічны прагрэс у гады [[Першая сусветная вайна|Першай Сусветнай вайны]] спарадзіў некалькі дзіўных праектаў у ваенным караблебудаванні<ref name="МК">{{статьяартыкул|автораўтар=Отришко Ю.|заглавиезагаловак=Подводный крейсер «Искра»|изданиевыдавецтва=Моделист-конструктор|местомесца={{М}}.|год=1991|страницыстаронкі=35-38|номернумар=9}}</ref>. Ваенна-тэхнічная думка таго часу схілялася да меркавання, што ўвесь флот будучыні будзе мець уласцівасці падлодак<ref name="МК"/>. Самымі шматспадзёўнымі здаваліся праекты падводных крэйсераў<ref name="МК"/>. У першае дзесяцігоддзе пасля Першай сусветнай вайны баявыя магчымасці падлодак спрабавалі павялічыць за кошт [[Артылерыя|артылерыі]] буйнога калібру (на гэтае рашэнне паўплываў вопыт нямецкіх падводных крэйсераў Першай сусветнай вайны, якія ўтапілі артылерыяй больш караблёў, чым [[Тарпеда|тарпедамі]])<ref name="autogenerated1"/>. Напрыклад, у [[1925]] годзе ў [[Вялікабрытанія|Англіі]] ўвялі ў строй падлодку {{Не перакладзена 3нп3|HMS X1|3=|en|4=HMS X1}}<span class="ref-info" title="англійскай мовай" style="font-size:85%; cursor:help; color:#888;">(англ.)&nbsp;</span>[[HMS X1|бел.]] з шасцю 533-мм тарпеднымі апаратамі і чатырма 132-мм [[Гармата|гарматамі]]<ref>[http://www.lodki.in/i/index.php?id=265 Большая английская подводная лодка Х-1]</ref>, а ў [[Францыя|Францыі]] ў [[1929]] годзе — падлодку Сюркуф з двума [[ПушкаГармата|гарматамі]] калібра 203 мм, чатырнаццаццю тарпеднымі апаратамі (32 запасныя [[Тарпеда|тарпеды]]) і адным [[Гідраплан|гідрасамалётам]], якая стала вяршыняй распрацовак такога тыпу караблёў<ref name="МК"/>. У СССР канструктар Андрэй Асафаў (выкарыстоўваючы па некаторых дадзеных чарцяжы распрацоўваўшайся ў [[1914]]—[[1915]] гадах 950-тонай падлодкі Бубнова) стварыў падводныя лодкі тыпу «Праўда», якія мелі абводы [[Эскадраны мінаносец|эскадранага мінаносца]] для дасягнення высокай хуткасці ў надводным становішчы і прызначаныя для баявых дзеянняў у складзе эскадраў надводных караблёў (пераемнікамі падлодак «Праўда» сталі падводныя лодкі тыпу «Крэйсерская»)<ref name="МК"/>.

У [[1915|1915 годзе]] ў Германіі пачалася прапрацоўка адразу некалькіх тыпаў крэйсерскіх падводных лодак, якія характарызаваліся спалучэннем магутнага артылерыйскага і тарпеднага ўзбраення (на кожнай падлодцы стаяла 2 500-міліметровых тарпедных апарата з боезапасам у 18 тарпед). Акрамя пары магутных 150-міліметровых гармат нямецкія падводныя крэйсеры мелі браніраванне рубкі і падачы боепрыпасаў да гармат 25-30-міліметровых жалезнымі лістамі, а сама тактыка прымянення нямецкіх падводных крэйсераў насіла назву «ныряючайныраючай гарматы»<ref>{{Артыкул|год=''В. КОФМАН'' [http://modelist-konstruktor.com/morskaya_kollekcziya/torpeda-pushka-ili-mina ТОРПЕДА, ПУШКА ИЛИ МИНА?.] — Моделист-конструктор, 31.12.2014}}.</ref>.

[[Файл:Englantilainen_sukellusvene_X1.jpg|злева|міні|[[Файл:Flag_of_the_United_Kingdom.svg|22x22пкс]]{{Флаг Великобритании}} HMS X1]]

[[Файл:Surcouf_FRA.jpg|міні|[[Файл:Flag_of_France.svg|22x22пкс]]{{Флаг Франции}} «Сюркуф»]]

Асноўным метадам выкарыстання падводных лодак СССР у Другой сусветнай вайне з'яўляўся пазіцыйны<ref>''Платонов А. В. ''&#x20;Энциклопедия советских подводных лодок 1941—1945.&nbsp;— <abbr title="Москва">М.</abbr>: [//ru.wikipedia.org/wiki/АСТ_(издательство) АСТ], 2004.&nbsp;— С.&nbsp;48.&nbsp;— 592&nbsp;с.&nbsp;— <span class="nowrap">3000 экз.</span>&nbsp;</ref>, таму падводныя крэйсеры ў СССР былі прадстаўлены толькі нешматлікай серыяй падводных лодак тыпу «К», якія мелі водазмяшчэнне ў 2500 тон, высокую надводную хуткасць, 10 тарпедных апаратаў, 20 мін тыпу ЭП у спецыяльнай шахце-баластнай цыстэрны<ref group="П">МинноМінна-балластнуюбаластную цистернуцыстэрну имелимелі лишьтолькі шестьшесць изз двенадцатидванаццаці подлодокпадлодак типатыпу К.</ref> і 2x100-мм гарматы Б-24ПЛ. Меркаваўшыся перавод часткі лодак на [[Ціхаакіянскі флот ВМФ СССР|Ціхаакіянскі флот]] ажыццяўлёны не быў, таму шэсць лодак даволі паспяхова ўжываліся на [[Паўночны флот ВМФ СССР|Паўночным флоце]], пяць лодак ваявалі на нязручнай для гэтых вялікіх караблёў [[Балтыйскі флот ВМФ СССР|Балтыцы]], адна лодка так і не была дабудавана. Лодкі рабілі мінныя пастаноўкі, выходзілі ў тарпедныя атакі, дасягнулі параўнальна вялікіх поспехаў артылерыяй. К-21 (Лунін) здолела выйсці ў атаку на германскі лінкор «[[Лінкар Цірпіц|Цірпіц]]». Вынік — зрыў атакі на [[Канвой PQ-17|канвой PQ17]]. (PQ17 быў атакаваны выключна [[Люфтвафе]] і падводным флотам.)

Праекты падводных крэйсераў з [[Артылерыя|артылерыйскім]] узбраеннем {{Не перакладзена 3нп3|британскиеБрытанскія подлодкипадводныя классалодкі М-класа||3=en|4=British M class submarine}}<span class="ref-info" title="англійскай мовай" style="font-size:85%; cursor:help; color:#888;">(англ.)&nbsp;</span>[[Британские подлодки класса М|бел.]], {{Ненп3|HMS перакладзена 3X1|британскаябрытанская подлодкападлодка HMS X1|3=en|4=HMS X1}}<span class="ref-info" title="англійскай мовай" style="font-size:85%; cursor:help; color:#888;">(англ.)&nbsp;</span>[[Британская подлодка HMS X1|бел.]], {{Ненп3|Падводныя перакладзеналодкі U 3139|немецкиенямецкія подлодкипадводныя классалодкі тыпу U 139|3=en|4=German Type U 139 submarine}}<span class="ref-info" title="англійскай мовай" style="font-size:85%; cursor:help; color:#888;">(англ.)&nbsp;</span>[[Немецкие подлодки класса U 139|бел.]] і французскай падлодкападлодкі Сюркуф паслужылі крыніцамі натхнення для зброі дызельпанку<ref name="fan">{{Артыкул|год=''Игорь Край'' [http://old.mirf.ru/Articles/art3675.htm Стальные чудовища. Реальные прототипы оружия дизельпанка. Подводные мониторы] // Мир фантастики. — 2009}}.</ref>.

* [[Ракетны крэйсер]]

=== ЗноскіСпасылкі ===