Японія: Розніца паміж версіямі
| [недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
+ спасылкі |
Няма тлумачэння праўкі |
||
Радок 64:
Японія ўваходзіць у лік краін-членаў [[Вялікая васьмёрка|Вялікай васьмёркі]] і [[АЦЭС]], а таксама рэгулярна абіраецца нясталым членам [[Савет Бяспекі ААН|Савета Бяспекі ААН]]. Хоць Японія афіцыйна адмовілася ад свайго права аб'яўляць вайну, яна мае вялікую сучасную армію, якая выкарыстоўваецца ў мэтах самаабароны і ў міратворчых аперацыях. Японія з'яўляецца адзінай краінай у свеце, супраць якой была ўжыта [[ядзерная зброя]].
З’яўляючыся [[Вялікія дзяржавы|моцнай эканамічнай дзяржавай]]<ref name="ciawfbjapan">{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ja.html |title=World Factbook; Japan |publisher=[[CIA]] |date=23 декабря 2009 | accessdate=2010-01-20}}</ref>, Японія займае трэцяе месца ў свеце па намінальнаму [[ВУП]] і чацьвёртае па ВУП, які разлічаны па [[Парытэт пакупніцкай здольнасці|парытэце пакупніцкай здольнасці]]. Японія - чацьвёрты па велічыні [[Экспарт|экспарцёр]] і шосты па вялічыні [[Імпарт|імпарцёр]]. Японія - развітая краіна з высокім узроўнем жыцця. Займае 17-е месца па [[ІРЧП]]. Сярэдняя чаканая працягласць жыцця ў Японіі - адна з найвялікшых у свеце (у 2009 годзе яна склала 82,12 года<ref name="cia-life-expectancy">{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2102rank.html|title=The World Factbook: Rank order — Life expectancy at birth|publisher=[[ЦРУ]]|datepublished=2010|accessdate=2010-01-23|lang=en}}</ref>) і адзін з самых нізкіх узроўняў дзіцячай смяротнасці<ref name="cia-infant-mortality">{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2091rank.html|title=The World Factbook: Rank order — Infant mortality rate|publisher=[[ЦРУ]]|datepublished=2010|accessdate=2010-01-23|lang=en}}</ref>.
Радок 73 ⟶ 72:
[[Беларусь|Беларуска]]<nowiki/>е слова ”Японія” - экзонім, які патрапіў у [[Беларуская мова|беларускую мову]] меркавана з [[Нямецкая мова|нямецкай]] (ад {{lang-de|Japan}}), хаця [[вакалізм]] болей адпавядае [[Французская мова|французскаму]] ''Japon''<ref>{{книга|автор = Фасмер, М. | оригинал = Russisches Etymologisches Worterbuch | заглавие = Этимологический словарь русского языка | издательство = АСТ |год = 2004 |страниц = | isbn = 5-17-013347-2}}</ref>.
==
{{main|Японскія астравы}}
[[Файл:FujiWestView2157.jpg|thumb|left|[[Фудзіяма]]]]
[[Файл:Satellite image of Japan in May 2003.jpg|thumb|Японскія астравы з касмічнага спадарожніка, май 2003 года|310x310пкс]]
Даўжыня берагавой лініі Японіі каля 30 тысяч кіламетраў. Заходнія берагі слаба парэзаны, усходнія і паўднёвыя маюць шмат заліваў і бухтаў. Каля 75 % тэрыторыі займаюць горы і ўзвышшы. На [[востраў Хакайда|востраве Хакайда]] галоўныя хрыбты (Токаты, Хідака, Кітамі) выцягнуты з поўначы на поўдзень. На поўначы вострава Хонсю 3 паласы сярэдневышынных гор — Дэва і Асахі на захадзе, Оў — у цэнтры, Кітакамі і Абукума — на ўсходзе; на поўдні хрыбты Хіда, Акаісі, Кісо, у цэнтры — тэктанічная ўпадзіна Фоса-Магна. Найвышэйшы пункт Японіі — [[Фудзіяма]] (3776 м.). Горны рэльеф пераважае на астравах [[востраў Кюсю|Кюсю]], [[Востраў Сікоку|Сікоку]] і [[Астравы Рукю|Рукю]]. На нізіны і міжгорныя ўпадзіны прыпадае каля 20 % тэрыторыі, найбуйнейшыя [[Раўніна Канто|Канто]] і Этыга (на [[востраў Хонсю|востраве Хонсю]]) і Ісікары (на востраве Хакайда). Актыўная вулканічная дзейнасць на заходнім узбярэжжы астравоў. Больш за 150 [[вулкан]]аў, у т.л. 15 дзеючых ([[Вулкан Асама|Асама]], [[Вулкан Бандай|Бандай]], Токаты, Міхара і іншыя). На ўсходнім узбярэжжы частыя [[землетрасенне|землетрасенні]] (да 1,5 тысяч у год), адны з найбольш разбуральных — [[Землетрасенне ў Японіі, 1923|землетрасенне 1923 года]], [[Землетрасенне ў Японіі, 2011|землетрасенне 2011 года]].
=== Карысныя выкапні ===
[[Карысныя выкапні]]: каменны вугаль, [[жалезныя руды|жалезная руда]], [[марганец]], храміты, [[медзь]], [[цынк]], [[волава]], [[ртуць]], [[сурма]], [[вапняк]]і, [[каалін]], невялікія запасы [[нафта|нафты]] і газу. Клімат мусонны, на большай частцы тэрыторыі [[субтрапічны клімат|субтрапічны]], на поўначы — умераны, на поўдні — [[трапічны клімат|трапічны]]. На клімат Японіі ўплываюць цячэнні [[Курасіа, цячэнне|Курасіа]] на поўдні і ўсходзе, [[Цусімскае цячэнне|Цусімскае]] на захадзе, халоднае [[Цячэнне Аясіа|Аясіа]] на паўночным усходзе. Сярэдняя тэмпература студзеня ад −5 °C на Хакайда да 6 °C на поўдні Японскіх астравоў і 16 °C на архіпелагу Рукю, ліпеня адпаведна 22 °C, 27 °C і 28 °C. [[Ападкі|Ападкаў]] на большай частцы тэрыторыі 1700—2000 мм, на поўдні да 4000 мм за год. Штогод бывае 15-20 [[тайфун]]аў, пераважна восенню.
=== Водныя аб’екты ===
Рэкі кароткія. паўнаводныя, багатыя гідраэнергіяй; найбуйнейшыя — [[Рака Сінана|Сінана]], [[Рака Тонэ|Тонэ]], [[Рака Ісікары|Ісікары]], Тэсіа. Шмат азёр, найбуйнейшае [[Возера Біва|Біва]] (716 км²). Глебы на поўначы падзолістыя і балотна-лугавыя, на поўдні і поўначы Хонсю — буразёмы, на поўдні — жаўтазёмы і чырваназёмы. Пад лесам і хмязнякамі 67 % тэрыторыі. На поўначы Хакайда пераважаюць хвойныя лясы ([[елка]] і [[піхта]]), на паўднёвым захадзе Хакайда і паўночным усходзе Хонсю — субтрапічныя вечназялёныя лясы ([[магнолія]], [[бамбук]]), у гарах — [[хвоя]], [[кіпарыс]], [[туя]]. На поўдні Кюсю і на архіпелагу Рукю трапічныя лясы з пальмаў, фікусаў, сагаўнікаў, папарацей і інш. Жывёльны свет разнастайны, ёсць [[эндэмік]]і і рэлікты. З [[сысуны|млекакормячых]] трапляюцца воўк, [[барсук]], [[янотападобны сабака]], японскі чорны мядзведзь, [[японскі макак]]; з [[птушкі|птушак]] — дзяцел, сойка, жураўлі, дрозд, арол. Пашыраны [[паўзуны]], [[яшчаркі]], [[чарапахі]]. Прыбярэжныя раёны багаты рыбай, [[крабы|крабамі]], [[малюскі|малюскамі]]. Каля 25 % плошчы — ахоўныя тэрыторыі. 28 нацыянальных паркаў ([[Нацыянальны парк Бандай-Асахі|Бандай-Асахі]], Іосіна-Кумана, Сайкай, Сікоцу-Тоя, [[Нацыянальны парк Фудзі-Хаконэ-Ідзу|Фудзі-Хаконэ-Ідзу]]) і 55 квазінацыянальных паркаў (падпарадкоўваюцца прэфектурным урадам); шэраг падводных паркаў на мелкаводдзях, запаведнікі, рэзерваты і заказнікі.▼
Рэкі кароткія. паўнаводныя, багатыя гідраэнергіяй; найбуйнейшыя — [[Рака Сінана|Сінана]], [[Рака Тонэ|Тонэ]], [[Рака Ісікары|Ісікары]], Тэсіа. Шмат азёр, найбуйнейшае [[Возера Біва|Біва]] (716 км²).
=== Глебы ===
Глебы на поўначы падзолістыя і балотна-лугавыя, на поўдні і поўначы Хонсю — буразёмы, на поўдні — жаўтазёмы і чырваназёмы.
=== Расліннасць ===
[[Файл:Jomon Sugi Panorama.jpg|thumb|[[Крыптаметрыя японская]]]]
Пад лесам і хмязнякамі 67 % тэрыторыі. На поўначы Хакайда пераважаюць хвойныя лясы ([[елка]] і [[піхта]]), на паўднёвым захадзе Хакайда і паўночным усходзе Хонсю — субтрапічныя вечназялёныя лясы ([[магнолія]], [[бамбук]]), у гарах — [[хвоя]], [[кіпарыс]], [[туя]]. На поўдні Кюсю і на архіпелагу Рукю трапічныя лясы з пальмаў, фікусаў, сагаўнікаў, папарацей і інш.
=== Фаўна ===
[[Файл:Mandschurenkranich.jpg|thumb|[[Японскі жораў]]]]
▲
=== Прыродныя небяспека ===
[[Файл:Sakurajima at Sunset.jpg|thumb|[[Сакурадзіма]]]]
Японскія астравы ўваходзяць у сістэму ціхаакіянскага вогненага кальца. Дзесяць працэнтаў сусветнай вулканічнай актыўнасці ў пачатку 1990-х было зарэгістравана ў Японіі. До 1500 года землятрусы кожны год з магнітудай ад 4 да 6 не з’яўдяюцца чымсьці незвычайным. Невялічкія землятрусы адбываюцца штодзённа ў розных частках краіны, выклікаючы ўздрыгванні будынкаў.
== Гісторыя ==
| |||