Баранавічы: Розніца паміж версіямі
[дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма тлумачэння праўкі |
|||
Радок 10:
|шырыня герба =
|шырыня сцяга =
|выява = Baranavichy_pl_lenina.JPG
|подпіс = Цэнтр горада
|lat_dir = |lat_deg = 53|lat_min = 07|lat_sec = 56
|lon_dir = |lon_deg = 26|lon_min = 01|lon_sec = 06
Радок 35 ⟶ 33:
|ранейшыя назвы =
|статус з =
|плошча = 50,22<ref name="gki"/>
|плошча = 50,22<ref>[http://www.gki.gov.by/docs/gzk_2010-15404.doc «Дзяржаўны зямельны кадастр Рэспублікі Беларусь»] (па стане на 1 студзеня 2011 г.)</ref>▼
|від вышыні =
|вышыня цэнтра НП =
Радок 41 ⟶ 39:
|афіцыйная мова-ref =
|двароў =
|насельніцтва =
|крыніца насельніцтва = <ref name="
|год перапісу =
|шчыльнасць = 3
|нацыянальны склад = [[беларусы]] — 82,17 %, <br /> [[рускія]] — 9,73 %, <br /> [[палякі]] — 2,47 %, <br /> [[украінцы]] — 1,59 %, <br /> іншыя — 4,04 %<!--<ref name="belstat2009" />-->
|канфесійны склад =
Радок 68 ⟶ 66:
|add3n =
|add3 =
|OpenStreetMap = 242978911
}}
'''Бара́навічы'''
▲'''Бара́навічы''' ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Baranavičy'') — горад абласнога падпарадкавання ў [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобласці]], цэнтр [[Баранавіцкі раён|Баранавіцкага раёна]], у міжрэччы [[рака Шчара|р. Шчары]] і яе прытоку [[рака Мышанка|р. Мышанкі]], за 206 км ад [[Брэст]]а. Чыгуначны і аўтамабільны вузел. Насельніцтва 179 122 чал. ([[2016]])<ref name="2016-Estimate"/>.
{{змест злева}}
== Гісторыя ==
Узнікненне Баранавічаў звязана з будаўніцтвам [[Маскоўска-Брэсцкая чыгунка|Маскоўска-Брэсцкай чыгункі]]. Пачатак гораду дала чыгуначная [[станцыя Баранавічы]] (назва ад вёскі ў [[Навагрудскі павет, Расійская імперыя|Навагрудскім павеце]]), здадзеная ў эксплуатацию ў лістападзе [[1871]]
У рэвалюцыю 1905—1907 адбылося [[Баранавіцкае выступленне рабочых і салдатаў, 1905|Баранавіцкае выступленне рабочых і салдатаў 1905 г]]. Напярэдадні [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] працавалі тры цагельныя, маслабойны, два лесапільныя, чыгуналіцейны заводы, тры фабрыкі млынавых жорнаў.
У пачатку Першай сусветнай Вайны ў Баранавічах размяшчалася [[Стаўка Вярхоўнага Галоўнакамандуючага|Стаўка Вярхоўнага галоўнакамандуючага]] рускай арміяй. З верасня 1915
5.1.1919 устаноўлена савецкая ўлада. З 6.2.1919 горад, цэнтр [[Баранавіцкі павет|Баранавіцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. У сакавіку 1919
У 1921—1939 у складзе [[Польшча|Польшчы]], цэнтр [[павета]] [[Навагрудскае ваяводства, Польшча|Навагрудскага ваяводства]]. У 1924 годзе быў збудаваны драўляны каталіцкі касцёл пад назв. Уздвіжання Крыжа. У горадзе існаваў таксама, другі пасля варшаўскага, Помнік-магіла невядомага польскага жаўнера. У 1938 годзе пачала працаваць радыёстанцыя Польскае Радыё Баранавічы, адной з мэтаў якой было супрацьстанне савецкай радыёпрапагандзе. У Баранавічах сваю сядзібу мела [[Наварудcкая Брыгада Кавалерыі]], якой ад 1937 года кіраваў генерал [[Уладыслаў Андэрс]]<ref name="koprowski"
З пачаткам [[Паход Чырвонай Арміі ў Заходнюю Беларусь і Украіну, 1939|паходу Чырвонай Арміі ў Заходнюю Беларусь і Украіну]] (17.9.1939) на тэрыторыі Баранавіцкага павета пачасціліся выпадкі рабункаў і забойстваў. Ахвярамі былі заможныя грамадзяне і супрацоўнікі польскай адміністрацыі (пераважна палякі), а злачынцамі
З верасня 1939 у [[БССР]], са снежня 1939 цэнтр [[Баранавіцкая вобласць|Баранавіцкай вобласці]]. Дзейнічалі [[Баранавіцкі абласны драматычны тэатр]], [[Баранавіцкі настаўніцкі інстытут]].
З 27.6.1941
З 1954 у Брэсцкай вобласці, цэнтр [[Навамышскі раён|Навамышскага]], з [[1957]] Баранавіцкага раёнаў.
У 2-й палове 1940-х кіраўніцтва БССР стварала цяжкасці ў арганізацыі выезду жыхароў Баранавічаў, якія не жадалі жыць у СССР, а хацелі з'ехаць ў Польшчу ў яе новых, пасляваенных межах. Улады стварылі паняцце ''асоба народжаная на тэрыторыі Беларусі''. Такіх асоб аўтаматычна лічылі беларусамі і адмаўлялі ім у праве вызначэння сваёй нацыянальнасці паводле мовы або веравызнання. У наступным, выезд у Польшчу для такіх асоб быў немагчымы. Польскія члены беларуска-польскай камісіі ў Баранавічах пісалі ў сваёй справаздачы: ''«беларускі бок… не гледзячы на тое, што ён сам бачыць і чуе… безумоўна вырашае, што яны беларусы, таму, што яны тут нарадзіліся»''
У 2012 годзе ў межы горада Баранавічы ўключаны былыя вёскі [[Вёска Анісімавічы, Баранавіцкі раён|Анісімавічы]], [[Вёска Бараўцы, Баранавіцкі раён|Бараўцы]], [[Вёска Зорная, Баранавіцкі раён|Зорная]] і [[Вёска Узногі|Узногі]]
== Насельніцтва ==
Радок 126 ⟶ 122:
bar:2009 from:0 till:168240
bar:2016 from:0 till:179122
bar:2017 from:0 till:179439
TextData=
fontsize:10px pos:(10,195)
Радок 132 ⟶ 129:
</div>
* '''[[19 стагоддзе|XIX стагоддзе]]''': сярэдзіна 1880-х — 1,5 тыс. чал.; [[1897]] — 8 718 чал.
* '''[[20 стагоддзе|XX стагоддзе]]''': [[1912]] — 30 тыс. чал.; [[1939]] — 27 тыс. чал.; [[1959]] — 58,1 тыс. чал.; [[1970]] — 101,5 тыс. чал.
* '''[[21 стагоддзе|XXI стагоддзе]]''': [[2006]] — 167,9 тыс. чал.; [[2009]] — 168 240 чал. (перапіс); [[2016]] — 179 122 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 179 439 чал.<ref name="2017-Estimate"/>
== Эканоміка ==
[[File:Гасцініца Гарызонт.jpg|thumb|гасцініца Гарызонт]]
[[File:Электрастанцыя ў Баранавічах.jpg|thumb|Электрастанцыя ў Баранавічах]]
Галоўныя галіны прамысловасці: машынабудаванне (Баранавіцкі станкабудаўнічы завод ЗАТ «Атлант», РУВП «Баранавіцкі аўтаагрэгатны завод»), лёгкая ([[Баранавіцкая Швейная Фабрыка|Баранавіцкая швейная фабрыка]]), харчовая (ААТ «Баранавіцкі малочны камбінат», Баранавіцкі хлебазавод). Іншыя буйныя прадпрыемствы: ААТ «Бархім», УП «Блік», УП «Завод Энергадэталь», ААТ «Баранавічыдрэў», УП "Мэблевая фабрыка «Лагуна» і інш. Гасцініцы «Гарызонт», «Камсамольская», «Свіцязь» і інш.
Аб'ём экспарту
Баранавічы
== Культура ==
Радок 169 ⟶ 154:
== СМІ ==
* Выдаецца газета «Інтэкс-прэс»<ref
* У Баранавічах знаходзіцца праўленне беларускай[[Аб'яднаныя Масмедыі|«Асацыяцыі выдаўцоў рэгіянальнай прэсы „Аб'яднаныя Масмедыі“»]]<ref
== Турыстычная інфармацыя ==
Радок 178 ⟶ 163:
== Славутасці ==
=== Сакральная архітэктура ===
* [[Пакроўскі сабор, Баранавічы|Пакроўскі сабор]] ([[1924]]—[[1931]]), сем мазаічных пано ([[1902]]—[[1911]]), вул. Куйбышава
* [[Касцёл Узвіжання Святога Крыжа, Баранавічы|Крыжаўзвіжанскі касцёл]] ([[1924]]—[[1925]]), вул. Куйбышава, 34
* [[Касцёл Маці Божай Фацімскай, Баранавічы|Касцёл Маці Божай Фацімскай]] ([[1998]])
* [[Царква Святых Жонак-Міраносіц, Баранавічы|Царква Святых Жонак-Міраносіц]]
Радок 195 ⟶ 180:
=== Гістарычная забудова ===
* Гістарычная забудова горада (канец XIX — пачатак XX стагоддзяў)
* Будынак (1930-я), вул. Пірагова, 5
* [[Будынак банка, Баранавічы|Будынак банка]] (1927—1929), вул. Савецкая, 77
* [[Аптэка Лаеўскага|Будынак аптэкі Лаеўскага]] ([[1930-я]]), вул. Тэльмана, 15 — {{ГККРБ 4|113Г000046}}
* [[Будынак пажарнага дэпо, Баранавічы|Будынак пажарнага дэпо]] (1930-я), вул. Тэльмана, 21
* Будынак (пачатак [[ХХ стагоддзе|ХХ стагоддзя]]), вул. Фралянкова, 11
* Будынак ([[1902]]), вул. Фралянкова, 50
* [[Будынак радыёстанцыі, Баранавічы|Будынак радыёстанцыі]] ([[1930-я]]), вул. Камсамольская, 65
* Ешыбот (1899)
* Кашары [[Стаўка Вярхоўнага Галоўнакамандуючага|Стаўкі Вярхоўнага Галоўнакамандуючага]]
Радок 222 ⟶ 207:
=== Помнікі ===
* [[Помнік У. І. Леніну, Баранавічы|Помнік У.
* [[Мемарыяльны комплекс «Урочышча Гай»]] ([[1971]]—[[1972]]), урочышча Гай
* [[Мемарыяльны комплекс «Памяць»]] на месцы забойства і пахавання 31 тыс. савецкіх ваеннапалонных
* Воінскі ўчастак грамадзянскіх могілак ([[1944]]), могілкі на вул. Загараднай
* Помнік воінам і партызанам, якія вызвалялі г. Баранавічы ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў 8 ліпеня 1944
* Мемарыяльны комплекс на магіле ахвяр фашысцкага тэрору
* Памятны знак у гонар партызан Баранавіцкага злучэння ([[2003]]), вул. Чкалава, у скверы
* [[Бюст С.
* Помнік самалёту [[МіГ-19]]
* Помнік самалёту [[МіГ-29]] каля кантрольна-прапускнога пункту [[61-я знішчальная база|61-й знішчальнай базы]]
Радок 258 ⟶ 243:
* [[Юрый Іванавіч Хілько]], беларускі мастак, педагог
* [[Юлія Хітрая]]
* [[Кандрат Зігмундавіч Церах|Кандрат Церах]]
== Партнёрскія гарады ==
Радок 275 ⟶ 260:
== Зноскі ==
{{Reflist
▲
<ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref>
<ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Брэсцкая вобласць|}}</ref>
<ref name="Wyszczelski">Lech Wyszczelski: Wstępna faza walk. W: Lech Wyszczelski: Wojna polsko-rosyjska 1919—1920. Wyd. 1. Warszawa: Bellona, 2010, s. 70. ISBN 978-83-11-11934-5.</ref>
<ref name="koprowski">Marek A. Koprowski: Białoruś. Uparte trwanie polskości. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2006, s. 135—136. ISBN 978-83-7441-409-8.</ref>
<ref name="Wierzbicki">Wierzbicki, M. Mordy i grabieże po 17 września 1939 roku // Polacy i Białorusini w zaborze sowieckim. Stosunki polsko-białoruskie na ziemiach północno-wschodnich II RP pod okupacją sowiecką 1939—1941 / Marek Wierzbicki. — Wyd. 2. Warszawa: Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2007. S. 129—130; seria: Biblioteka historyczna Frondy. ISBN 978-83-88747-76-2</ref>
<ref name="kniha">{{Кніга:Катастрофа евреев в Белоруссии, 1941—1944||с=161}}</ref>
<ref name="pamiać">Г.К. Кисялёў (галоўны рэдактар), Р.Б. Венцэль, М.К. Дзёмiн i iнш. (рэдкал.), М.I. Бернат (укладальнiк). Памяць. Баранавiчы. Баранавiцкi раён. — Мн.: БелТА, 2000. — 736 с. — ISBN 985-6302-28-5</ref>
<ref name="rujen">{{cite encyclopedia |encyclopedia= Российская еврейская энциклопедия|title=Барановичи |url=http://rujen.ru/index.php/%D0%91%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87%D0%B8 |accessdate=2016-05-25}}</ref>
<ref name="Ruchniewicz">Ruchniewicz, M. Stosunki narodowościowe w latach 1939—1948 na obszarze tzw. Zachodniej Białorusi // Przemiany narodowościowe na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej 1931—1948 / pod red. S. Ciesielskiego. — Toruń: 2003. S. 309.</ref>
<ref name="levonevski">[http://www.levonevski.net/pravo/normreg2013/num06/d06711.html Решение Барановичского районного Совета депутатов от 29.08.2012 № 124 "Об упразднении сельских населенных пунктов Барановичского района"]</ref>
<ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref>
<ref name="ip">[http://www.intex-press.by/ «Інтэкс-прэс»]</ref>
<ref name="am">[http://masmedyi.by/about Афіцыйная старонка «Асацыяцыі выдаўцоў рэгіянальнай прэсы „Аб'яднаныя Масмедыі“»]</ref>
}}
== Спасылкі ==
{{Commonscat-inline|Baranavičy|Баранавічы}}
{{OSM relation|3629362|Баранавічы}}
* [http://intex-press.by/ INTEX-PRESS Online
* [http://baranavichy.at.tut.by/default.html Баранавічы ва ўспамінах]
* [http://bartrans.net/ Гарадскі транспарт у Баранавічах]
|