Сусветная спадчына: Розніца паміж версіямі

'''Сусветная спадчына''' ({{lang-en|World Heritage}}, {{lang-fr|Patrimoine Mondial}}, {{lang-es|Patrimonio Mundial}}) — выбітныявыдатныя [[культура|культурныя]] і [[прырода|прыродныя]] каштоўнасці, якія складаюць здабытак усяго [[чалавецтва]].

У [[1972]] [[Арганізацыя Аб'яднаных Нацый па пытаннях адукацыі, навукі і культуры|ЮНЕСКА]] прыняла Канвенцыю аб ахове сусветнай культурнай і прыроднай спадчыны (уступіла ў сілу ў [[1975]]). Ратыфікавалі канвенцыю ў пачатку [[1992]] года 123 краіны-удзельніцыўдзельніцы.

СтатутСтатус аб'екта Сусветнай спадчыны дае наступныя перавагі:

* Дадатковыядадатковыя гарантыі захаванасці і цэласнасці ўнікальных прыродных комплексаў.;

* Падвышаепавышае прэстыж тэрыторый і кіруючых імі ўстаноў.;

* Спрыяеспрыяе папулярызацыі ўключаных у Спіс аб'ектаў і развіццю альтэрнатыўных выглядаўвідаў прыродакарыстання (у першую чаргу, экалагічнага турызму).;

* Забяспечваезабяспечвае прыярытэтнасць у прыцягненні фінансавых сродкаў для падтрымкі аб'ектаў сусветнай культурнай і прыроднай спадчыны, у першую чаргу, з Фонду сусветнай спадчыны.;

* Спрыяеспрыяе арганізацыі маніторынгу і кантролю за станам захаванасці прыродных аб'ектаў.

Дзяржавы, на тэрыторыі якіх размешчаныя аб'екты Сусветнай спадчыны, бяруць на сябе абавязанніабавязацельствы па іх захаванню.

== КрытэрыКрытэрыі ==

Галоўная мэта спісуспіса Сусветнай спадчыны — зрабіць вядомымі і абараніць аб'екты, якія з'яўляюцца ўнікальнымі ў сваім родзе. Для гэтага і з-за імкнення да аб'ектыўнасці былі складзеныя ацэнкавыяацэначныя крытэрыкрытэрыі. Першапачаткова (з [[1978]] г.) існавалі толькі крытэрыкрытэрыі для аб'ектаў культурнай спадчыны — гэты спіс налічаўналічваў шэсць пунктаў. Затым для ўзнаўлення раўнавагі паміж рознымі кантынентамі з'явіліся прыродныя аб'екты і для іх спіс з чатырох пунктаў. І, нарэшце, у [[2005]] г., усе гэтыя крытэрыкрытэрыі былі зведзеныя разам, і зараз кожны аб'ект Сусветнай спадчыны мае ў сваім апісанні хоць бы адзін з іх<ref>[http://whc.unesco.org/en/criteria/ Спіс крытэраўкрытэрыяў на афіцыйным сайце] {{ref-en|}}</ref>.

=== Культурныя крытэрыкрытэрыі ===

* '''II.''' Аб'ект сведчыць аб значным узаемаўплыве чалавечых каштоўнасцей у дадзены перыяд часу або ў вызначанай культурнай прасторы, у архітэктуры або ў тэхналогіях, у манументальным мастацтве, у планоўцыпланіроўцы гарадоў або стварэнні ландшафтаў.

* '''IV.''' Аб'ект з'яўляецца выбітнымвыдатным прыкладам канструкцыі, архітэктурнага або тэхналагічнага ансамбля або ландшафту, якія ілюструюць значны перыяд чалавечай гісторыі.

* '''V.''' Аб'ект з'яўляецца выбітнымвыдатным прыкладам чалавечага традыцыйнага будынка, з традыцыйным выкарыстаннем зямлі або мора, з'яўляючыся ўзорам культуры (або культур) або чалавечага ўзаемадзеяння з навакольным асяроддзем, асабліва калі яно становіцца ўразлівайўразлівым з-за моцнага ўплыву незваротных змен.

* '''VI.''' Аб'ект напростанепасрэдна або рэчыўнаматэрыяльна звязаны з падзеямі або існымііснуючымі традыцыямі, з ідэямі, вераваннямі, з мастацкімі або літаратурнымі творамі і мае выключную сусветную важнасць. (Па меркаванню камітэта ЮНЕСКА гэты крытэрый пераважналепш выкарыстацьвыкарыстоўваць разам з якім-небудзь яшчэ крытэрамкрытэрыем або крытэрамікрытэрыямі).

=== Прыродныя крытэрыкрытэрыі ===

* '''VII.''' Аб'ект уяўляе сабой прыродны феномен або прасторапрастору выключнай прыроднай прыгажосці і эстэтычнай важнасці.

* '''VIII.''' Аб'ект з'яўляецца выбітнымвыдатным узорам галоўных этапаў гісторыі зямлі, у тым ліку помнікам мінулага, сімвалам адбывалых геалагічных працэсаў у развіцці рэльефу або сімвалам геамарфічныхгеамарфалагічных абоці фізіаграфічныхфізіка-геаграфічных асаблівасцей.

* '''IX.''' Аб'ект з'яўляецца выбітнымвыдатным узорам адбывалых экалагічных або біялагічных працэсаў у эвалюцыі і развіцці зямных, прэснаводных, берагавых і марскіх экасістэм і раслінных і жывёльных супольнасцей.

* '''X.''' Аб'ект уключае ў сябе найбольш важнае або значнае асяроддзе пасялення для захавання ў ёй біялагічнай шматстатнасціразнастайнасці, у тым ліку знікаючых відаў выключнай сусветнай каштоўнасці з пункта гледжання навукі і аховы.