Трайдзень: Розніца паміж версіямі

'''Трайдзень''', '''Трайдзен''' (? — [[1282]]) — [[Вялікія князі літоўскія|вялікі князь літоўскі]] (1270—1282). Вёў зацятую барацьбу з [[Тэўтонскі Ордэн|Тэўтонскім ордэнам]] і [[Галіцка-Валынскае княства|Галіцка-Валынскім княствам]], здолеў утрымаць [[Вялікае Княства Літоўскае]] практычна ў тых самых межах, у якіх атрымаў<ref name="vln.by">[http://vln.by/node/63 Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: Падзеі і асобы]</ref>.

[[Мікола Ермаловіч]] меркаваў, што Трайдзень меў славянскае паходжанне<ref>Ермаловіч М. Старажытная Беларусь: Полацкі і новагародскі перыяды. Мн., 1990. С. 333-334.</ref>. [[Вячаслаў Насевіч]] выказаў гіпотэзу, што Трайдзень (Трайдзен) быў [[яцвягі|яцвяжскім]] князем — уладаром княства [[Дайнава, рэгіён|Дайнава]], якое змяшчалася на поўнач ад Горадна абапал [[Нёман]]а<ref>[http:// name="vln.by"/node/63 Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: Падзеі і асобы]</ref>.

Да 1270 г. пра Трайдзеня амаль нічога не вядома. [[Галіцка-Валынскі летапіс]] паведамляе, што за часам [[Міндоўг]]а ён удзельнічаў у войнах з галіцка-валынскі князямі, і ў гэтых войнах загінулі яго браты Борза, Лесій, Свелкеній. У «[[Хроніка Быхаўца|Хроніцы Быхаўца]]», як і ў іншых беларускіх летапісах XVI ст., гісторыя Трайдзеня вельмі заблытаная. «[[Хроніка Быхаўца]]» адзначае, што Трайдзень не быў яцвяжскім князем па паходжанні, а проста да таго, як стаў вялікім князем у [[горад Навагрудак|Новагародку]]<ref name="ReferenceA">''Ермаловіч, М.'' Старажытная Беларусь: Полацкі і новагародскі перыяды / М. Ермаловіч. — Мінск : Мастацкая літаратура, 1990. — С. 333.</ref>, быў пастаўлены сваім старэйшым братам Нарымонтам князем у [[яцвягі|яцвягаў]], якія страцілі к гэтаму часу сваіх князёў і лёгка паддаліся яго ўладзе<ref>''Ермаловіч, М.'' Старажытная Беларусь: Полацкі і новагародскі перыяды name="ReferenceA"/ М. Ермаловіч. — Мінск : Мастацкая літаратура, 1990. — С. 333.</ref>; пасля ён збудаваў над р. Бобр горад, які назваў Райгорадам<ref>''Ермаловіч, М.'' Старажытная Беларусь: Полацкі і новагародскі перыяды name="ReferenceA"/ М. Ермаловіч. — Мінск : Мастацкая літаратура, 1990. — С. 333.</ref>.

Трайдзень працягваў палітыку апоры на [[Новагародскае княства|Новагародскае]], [[Гарадзенскае княства|Гарадзенскае]] і [[Полацкае княства|Полацкае]] княствы для ўключэння ў склад сваёй дзяржавы балцкія землі, найперш [[Нальшаны|Нальшанаў]] і [[Дзяволтва|Дзяволтвы]], а таксама [[Жамойць]], землі [[яцвягі|яцвягаў]], [[селы|селаў]] і [[земгалы|земгалаў]]<ref name="Трайдзен">Насевіч В. [http://vln.by/node/32 Трайдзен] // {{Крыніцы/ЭГБ|6-1}} С. 517—518.</ref>. Пры гэтым ён змушаны быў бараніцца ад [[Тэўтонскі ордэн|Тэўтонскага ордэна]]. Трайдзень падтрымліваў барацьбу [[прусы|прусаў]] з немцамі, у 1273 г. ён дапамог князю [[Комант]]у ў арганізацыі паходу ў [[Кульмская зямля|Кульмскую зямлю]]. Шмат прусаў (а таксама яцвягаў) уцякалі ад нямецкага націску ў [[ВКЛ]], дзе знайшлі прытулак. Вядома, што Трайдзень у 1276 г. пасяліў прусаў каля [[горад Гродна|Гродна]] і [[Горад Слонім|Слоніма]].

У канцы 1278 г. Трайдзень пасылаў брата Сірпуція на дапамогу [[яцвягі|яцвягам]], якія ваявалі [[Мазовія|Мазовію]] і Усходнюю [[Польшча|Польшчу]] — літоўскія войскі дайшлі да [[Горад Люблін|Любліна]]. Найбольш пацярпела Мазовія, мазавецкія князі разарвалі адносіны з Тэўтонскім ордэнам і заключылі перамір'е з Трайдзенем. Адначасова, лівонскія войскі ўварваліся ў [[Літва, зямля|Літву]], разрабавалі яе і ў студзені 1279 г. аблажылі [[Мястэчка Кярнаве|Кернаў (Кернава)]]. Ордэнскія крыніцы называюць Кернаў ''«горадам у зямлі Традзеня»'' або ''«горадам Трайдзеня»'', з гэтае прычыны некаторыя даследчыкі лічаць Кернаў тагачаснай сталіцай ВКЛ або горадам, якім валодаў Трайдзень да заняцця вялікакняскага стальца. Аблога немцамі Кернава была няўдалай, у лютым немцы разрабавалі ваколіцы і з вялікімі палонам пайшлі да [[Лівонія|Лівоніі]]. Трайдзень нагнаў іх каля [[Ашэрадэн]]а і разбіў 5 сакавіка 1279 г. у [[бітва пры Ашэрадэне|бітве пры Ашэрадэне]]. Поспех пры Ашэрадэне быў замацаваны заключэннем у 1279 г. міру і саюзу паміж Мазовіяй і [[ВКЛ]]. Саюз быў скіраваны супраць Тэўтонскага ордэна і Польшчы.

Менавіта пры Трайдзені ў склад ВКЛ канчаткова былі ўключаны прылеглыя землі яцвягаў, земгалаў і селаў, узнавіліся далёкія набегі на [[Польшча|Польшчу]] і эстонскія ўладанні крыжакоў ([[востраў Саарэмаа]] і інш.)<ref>Насевіч В. [http://vln.by/node/32 name="Трайдзен] // {{Крыніцы/ЭГБ|6-1}} С. 517—518.<"/ref>.

|тспіс = [[Вялікія князі літоўскія|вялікі князь літоўскі]]

|чгады = [[1270]]—[[1282]]

|пмпапярэднік = [[Шварн Данілавіч]]

|нмпераемнік = [[Даўмонт, вялікі князь літоўскі|Даўмонт]]