Франклін Рузвельт: Розніца паміж версіямі

| арыгінал імя = {{lang-ensh|Franklin Delano Roosevelt / Френклин Делано Рузвелт}}

'''Франклін Дэлана Рузвельт'''  ({{lang-en[[Англійская мова|англ.]]: Franklin Delano Roosevelt}};  [[1882]]—[[1945]]) — 32-ы прэзідэнт  [[ЗША]], цэнтральная фігура ў падзеях свету ў сярэдзіне  [[20 стагоддзе|XX стагоддзя]], кіраваў Злучанымі Штатамі падчас  [[Вялікая дэпрэсія|сусветнай эканамічнай крызы]]  і  [[Другая сусветная вайна|сусветнай вайны]]. Адзіны амерыканскі прэзідэнт, абраны больш чым на два тэрміны. Рузвельт перамог прэзідэнта-рэспубліканца  [[Герберт Кларк Гувер|Герберта Гувера]]  ў лістападзе  [[1932]]  года, падчас Вялікай дэпрэсіі. Спалучэнне ў Рузвельта якасцей аптымізму і актыўнасці спрыяла адраджэнню нацыянальнага духу. Цесна супрацоўнічаў з  [[Уінстан Чэрчыль|Уінстанам Чэрчылем]]  і  [[Іосіф Сталін|Іосіфам Сталіным]]  супраць  [[Трэці Рэйх|нацыскай Германіі]]  і  [[Японія|Японіі]]  ў Другой сусветнай вайне.

Пачынаючы са сваіх «[[Першыя сто дзён|першых ста дзён]]», якія пачаліся  [[4 сакавіка]]  [[1933]]  года, Рузвельт адразу ўзяў арыентыр на  [[Новы курс Рузвельта|Новы курс]] — комплекс праграм, прызначаных для атрымання дапамогі (асабліва забеспячэнне беспрацоўных дзяржаўнымі працоўнымі месцамі), аднаўлення эканомікі і рэформ шляхам рэгулявання дзейнасці  [[Уол-стрыт]], банкаў і транспарту. Паляпшэнне стану эканомікі праходзіла вельмі хутка з 1933 па  [[1937]] <nowiki/>гады, але затым наступіла глыбокая рэцэсія. Двухпартыйная кансерватыўная кааліцыя, утвораная ў 1937 годзе перашкодзіла яму прасунуць шмат якія новыя законапраекты, таму былі адменены многія з праграм надзвычайнай дапамогі, калі беспрацоўе практычна скончылася падчас Другой сусветнай вайны. Большасць правіл Новога курсу былі спынены каля  [[1975]]—[[1985]]  гадоў, за выключэннем рэгулявання Уол-стрыт [[каштоўныяКаштоўныя паперы|каштоўнымі паперамі]]  і  [[біржаБіржа|біржай]]й, якое яшчэ існуе. Нароўні з некалькімі больш дробнымі праграмамі, працягваюць існаваць [[ Федэральная карпарацыя страхавання дэпазітаў]], якая была створана ў 1933 годзе, і сацыяльнае забеспячэнне, якое Кангрэс прыняў у  [[1935]]  годзе.

Калі сусветная вайна была амаль непазбежнай пасля  [[1938]]  года з-за японскага ўварвання ў  [[Кітай]]  і агрэсіі нацысцкай Германіі, Рузвельт аказаў моцную дыпламатычную і фінансавую падтрымку Кітаю і  [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]], захоўваючы афіцыйна нейтралітэт. Яго мэтай было зрабіць Амерыку «арсеналам дэмакратыі», якая будзе пастаўляць саюзнікам баепрыпасы. Ён дамогся амаль аднадушнай аб'явы вайны супраць Японіі пасля нападу японцаў на  [[Пёрл-Харбар]]  [[7 снежня]]  [[1941]]  года, назваўшы яго «днём, калі будзе жыць ганьба». Ён кіраваў мабілізацыяй эканомікі ЗША ў падтрымку намаганняў саюзнікаў у вайне. Беспрацоўе знізілася да 2 %, дзейнасць праграмаў дапамогі ў асноўным скончылася, а прамысловая эканоміка хутка расла, калі мільёны людзей пераехалі ў новыя працоўныя месцы ў ваенныя цэнтры, а 16 мільёнаў мужчын і 300 000 жанчын былі мабілізаваны на ваенную службу.