Тыгран II: Розніца паміж версіямі
| [дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Removing Silver_Tetradrachm_Tigrane2.jpg, it has been deleted from Commons by Taivo because: Copyright violation; see c:Commons:Licensing: [[:c:Commons:Deletion requests/File:Silver Tetra |
clean up з дапамогай AWB |
||
Радок 23:
== Пачатак валадарання ==
Тыгран Вялікі быў сынам [[Тыгран I|Тыграна I]], малодшага сына заснавальніка дынастыі [[Арташэсіды|Арташэсідаў]] Арташэса I
Ён узышоў на армянскі трон у спрыяльны момант. [[Рымская імперыя|Рымская магутнасць]] у [[Малая Азія|Малой Азіі]] была моцна падарвана ваеннымі перамогамі [[Мітрыдат VI Еўпатар|Мітрыдата Еўпатара]], цара Пантыйскага, які ўмацаваў сваю ўладу над усім [[Чарнамор'е]]м і пагражаўся наогул выгнаць рымлян з Азіі.
Радок 29:
Сам [[Старажытны Рым|Рым]] быў на парозе [[Грамадзянская вайна ў Старажытным Рыме (83—82 да н.э.)|грамадзянскай вайны паміж фракцыямі Марыя і Сулы]]. У [[Гісторыя Сірыі#Антычны перыяд|Сірыі]] [[Селеўкіды|дынастыя Селеўкідаў]] знаходзілася на грані анархіі і краху. У Парфіі пасля смерці Мітрыдата II пачалася смута.
Узыдучы на трон, Тыгран неадкладна прыступіў да пашырэння сваіх уладанняў. У [[94 да н.э.|94 годзе да н.э.]] Тыгран далучыў да сваёй дзяржавы суседнюю [[Сафена|Сафену]], а пасля, у тым жа годзе і [[Кардук]] (Кардвац)
Тыгран II быў паслядоўнікам [[маздаізм]]у, разнавіднасці [[зараастрызм]]у<ref>[http://books.google.ru/books?id=ZxDi924k4RIC&printsec=frontcover&dq=R.B.+ter+Haar+Romney&hl=ru&sa=X&ei=fXY_UaWgEaqC4gTnxIDQCQ&ved=0CFwQ6AEwCA#v=onepage&q&f=false ''R.B. ter Haar Romney''. Religious Origins of Nations?: The Christian Communities of the Middle East Church history and religious culture. — Brill, 2010 —p. 264 —ISBN 9789004173750]</ref><ref name=autogenerated1>[http://www.iranicaonline.org/articles/armenia-ii Encyclopaedia Iranica.]<blockquote>Just as the regal style of Tigranes conformed to the authentic Persian tradition, his religion, like that of Mithridates Eupator of Pontus, undoubtedly hinged on Mazdaism.</blockquote></ref>.
Радок 44:
=== Заваяванне парфян ===
Наступная ваенная кампанія, па сведчанні Плутарха і іншых эліністычных аўтараў, прыводзіць да заваявання парфян
[[Плутарх]] паведамляе наступнае:
Радок 56:
Пасля перамогі Тыграна над парфянамі яго ўлада над сабой прызналі качавыя арабскія плямёны, якія жылі ў паўднёвай Месапатаміі на беразе Вавілонскага мора (Персідскага заліва)<ref name="Плутарх" /><ref>[https://ru.wikisource.org/wiki/%D0%AD%D0%A1%D0%91%D0%95/%D0%A2%D0%B8%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD ЭСБЕ/Тыгран — Вікікрыніца<!-- Загаловак дададзены ботам -->]</ref><ref name=autogenerated3 />. Правадыры сака-масагецкіх плямёнаў, якія насялялі раён Аральскага мора, даслалі паслоў да двара Тыграна для заключэння саюза.
У перыяд палітычнай гегемоніі Арменіі ў Пярэдняй Азіі на парфянскім прастоле, у адпаведнасці з наяўнымі [[нумізматыка|нумізматычнымі данымі]], змяніліся наступныя манархі: [[Гатарз I]] (91 да н.э. — 81 да н.э.), [[Арод I]] (80 да н.э. — 77 да н.э.), [[Сантрук]] (77 да н.э. — 70 да н.э.), [[Фраат III]] (70 да н.э. — 57 да н.э.). Праз дзесяцігоддзі [[Гней Пампей Вялікі]], выступаючы арбітрам паміж Тыгранам II і сваім саюзнікам царом Парфіі [[Фраат III|Фраатам III]] (70—57 гг. да н.э.), захоўвае тытул «цара цароў», які, здавалася б, ізноў перайшоў да парфян, за Тыгранам
За год да гэтых падзей, у 67 годзе да н.э. парфянская армія, якая ўварвалася ў Арменію і прыйшлая на дапамогу мяцежнаму армянскаму царэвічу, які паўстаў супраць Тыграна, была зноў разгромлена і прымушана да ўцёкаў армянскім манархам<ref name="рыжов" />.
Радок 71:
== Вайна з [[Рымская імперыя|рымлянамі]] ==
=== Тыгранакерт ===
Найбольш буйныя рэформы Тыграна праявіліся ў заснаванні ім горада Тыгранакерта і ў правядзенні палітыкі насаджэння і развіцця ў Арменіі [[элінізм]]у і эліністычнай гарадской культуры<ref name="Манандян"></ref>. Паклапаціўшыся пра арганізацыйную структуру свайго царства, Тыгран пачаў будаваць сваю сталіцу [[Тыгранакерт, Сільван|Тыгранакерт]] (каля цяперашняга Фаркіна ў [[Турцыя|Паўднёвай Турцыі]]), якая павінна была стаць палітычным, культурным і эканамічным цэнтрам новай дзяржавы. Ранейшая сталіца Артаксата ([[Арташат]]) на рацэ Аракс і сталіца Селеўкідаў [[Антыёхія]] не задавальнялі яго патрабаванняў, паколькі знаходзіліся, адпаведна, на паўночна-ўсходніх і заходніх межах яго новаздабытай імперыі. Антыёхія і іншыя буйныя гарады Сірыі мелі яшчэ той недахоп, што маглі прывесці да адрыву Тыграна ад яго базы ў Арменіі, якая працягвала быць асновай яго ўлады і ваенных поспехаў.
Радок 86 ⟶ 85:
=== Бітва пры Тыгранакерце ===
Сваяцтва з [[Мітрыдат VI|Мітрыдатам VI Еўпатарам]] уцягнула Тыграна ў вайну з [[Старажытны Рым|рымлянамі]]. Увосень 73 гады да н.э. войска Лукула ўступіла ў Пантыйскае царства, а ў 72 годзе да н.э. Мітрыдат, канчаткова пераможаны рымлянамі ў бітве пад [[Сівас|Кабірай]], быў вымушаны шукаць абароны ў Тыграна, які адмовіўся яго выдаць<ref>[http://www.naolmi.ru/tretiya_mitridatova_voina.html ТРЭЦЯЯ МІТРЫДАТАВА ВАЙНА 75—65 гг. да н.э.]</ref>. Паводле меркавання армянскага гісторыка [[Якаў Манандзян|Я. А. Манандзяна]] Тыгран не толькі не рыхтаваўся да вайны з рымлянамі, але і быў заняты выключна працягам будаўніцтва Тыгранакерта. Гэты аптымізм і бяздзейнасць Тыграна падчас [[Трэцяя Мітрыдатава вайна|Трэцяй Мітрыдатавай вайны]], паводле меркавання Я. А. Манандзяна, стала яго вялікай палітычнай памылкай, якая пацягнула за сабой фатальныя наступствы для яго дзяржавы. Тыгран не павінен быў дапусціць, ва ўласных жа інтарэсах, падзення Понта і павінен быў яшчэ да бітвы пад Кабірай аказаць свайму цесцю, Мітрыдату VI, дапамогу, падаўшы яму дапаможныя войскі.<ref name="Манандян">''Я. А. Манандян''. «Тигран и Рим». — И:Армфан, 1943 — стр. 91-92, 115—117</ref>
| |||
