Вікіпедыя

Малпы: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
дрНяма тлумачэння праўкі
Няма тлумачэння праўкі
Радок 1:
{{Таксон
{{Група таксонаў
|regnum=Жывёлы
|type=Клада
|image file=Crab-eatingSchimpanse MacaqueZoo treeLeipzig.jpg
|image descr=[[Шымпанзэ звычайны]] ''[[MacacaPan fascicularistroglodytes]]''
|latin=Simiiformes
|latin=''Anthropoidea'' ці ''Simiae''▼
|author=Haeckel, 1866
|status=Састарэлае таксанамічнае
|syn=
▲|latin=*''Anthropoidea'' ці ''Simiae''
*''Simiae''
|status=Падатрад
|pater rank=Атрад
|pater name=[[Прыматы]] (''Primates'')
|list=
* ''[[Platyrrhini]]''
* ''[[Catarrhini]]''
|commons=Category:Monkeys
|wikt=малпа
}}
'''Малпы''' (''Anthropoidea'', ''Simiae'') — падатрад млекакормячых атрада [[прыматы|прыматаў]].
[[Выява:Monkey batu.jpg|thumb|Яванскі макак]]▼
'''Малпы''' — у шырокім сэнсе ўсе, за выключэннем людзей, прадстаўнікі атрада [[прыматы|прыматаў]].
 
Падзяляюцца на 2 групы (каля 140 відаў): [[шыраканосыя малпы]] і [[вузканосыя малпы]], або малпы Старога Свету. Вузканосых малпаў 3 сямействы: ніжэйшыя вузканосыя — [[мартышкавыя|мартышкі]], вышэйшыя вузканосыя — [[чапавекападобныя малпы]] і людзі — [[гамініды]].
'''Малпамі''' ці '''антрапоідамі''' ці '''вышэйшымі прыматамі'''— у вузейшым сэнсе, лічацца тыя віды, якія адносяцца да састарэлага цяпер падатраду сапраўдных малп (''Simiae'' ці ''Anthropoidea''), супрацьпастаўленаму [[паўмалпы|паўмалпам]] (''Prosimiae''). Адрозніваюцца ад паўмалп дзённым ладам жыцця, складанымі паводзінамі, усееднасцю з ухілам у раслінаяднасць. З гэтым злучаныя шматлікія марфалагічныя асаблівасць антрапоідаў, напрыклад, складана ўладкованы мозг. Падатрад падзяляецца на дзве групы: шыроканосых (Platyrrhini) — малпы [[Цэнтральная Амерыка|Цэнтральнай]] і [[Паўднёвая Амерыка|Паўднёвай]] Амерык, вузканосых малп (Catarrhini) — малпы [[Стары Свет|Старога Света]].
 
▲[[Выява:Monkey batu.jpg|thumb|left|Яванскі макак]]
Пашыраны ў [[Еўропа|Еўропе]] (1 від), [[Паўднёвая Азія|Паўднёвай Азіі]], [[Цэнтральная Амерыка|Цэнтральнай Амерыцы]], [[Паўднёвая Амерыка|Паўднёвай Амерыцы]], [[Афрыка|Афрыцы]]. Жывуць пераважна ў лясах і гарах тропікаў. Большасць відаў вядзе стадны спосаб жыцця, пераважна дрэвавы (акрамя гелад, [[магот]]аў, [[павіяны|павіянаў]]). У Чырвонай кнізе МСАП — каля 60 відаў.
 
Ад даўжыні 15 см і масы каля 70 г ([[ігрунка карлікавая]]) да 2 м і 300 кг ([[гарыла]]). Валасяное покрыва развітое (акрамя твару і вушных ракавін), развітая мімічная мускулатура. Будова мозга складаная, кара са шматлікімі звілінамі і барознамі. У вузканосых малпаў ноздры скіраваны ўніз. Вялікі палец кісці ў іх проціпастаўлены астатнім пальцам; маюць пазногці.
 
Усёедныя.
 
Нараджаюць 1 дзіцяня (у [[ігрункі|ігрунак]] — 2—3).
 
Малпы паходзяць з [[палеацэн]]у і [[эацэн]]у (60—25 млн. гадоў назад) ад выкапнёвых [[даўгапяты|даўгапятаў]] Еўропы і Паўночнай Амерыкі.
 
У новай сістэматыцы сапраўдных малп вылучаюць у інфраатрад [[малпападобныя]] і аб'ядноўваюць з [[Даўгапяты|даўгапятамі]] ў падатрад суханосых прыматаў (''Haplorhini''), а астатніх — у атрад макраносых прыматаў (''Strepsirrhini'')
 
{{пачатак артыкулу:Біялогія}}
== Літаратура ==
* ''Самусенка Э.'' Малпы // {{Крыніцы/БЭ|10}}
 
[[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]]
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Малпы"