Ягайла: Розніца паміж версіямі

Ягайла не адмаўляецца ад барацьбы. У 1381 годзе ён выкарыстоўвае мір з крыжакамі для здабыцця [[Горад Полацк|Полацка]], у выніку чаго ў кампаніі па ўсталяванні ў горадзе прыхільнага да Ягайлы брата [[Скіргайла|Скіргайлы]] удзельнічалі і тэўтонскія атрады<ref name=nasievich/>. Ужо ў маі—ліпені [[1382]] года Ягайла, скарыстаўшыся паўстаннем у Вільні сваіх прыхільнікаў а таксама незадаволеных антынямецкай палітыкай Кейстута купцоў, якая перашкаджала гандлю вяртае пры дапамозе тэўтонцаў спачатку Вільню, а затым і Трокі<ref name=SFM />. 3 жніўня 1382 года войска Кейстута, Вітаўта і [[Любарт]]а, з аднаго боку, і Ягайлы і магістра [[Лівонскі ордэн|Лівонскага ордэна]] [[Вільгельм фон Фрымерсхайм|Вільгельма фон Фрымерсхайма]], з другога, сустрэліся каля [[Трокі|Трокаў]]. Кейстут і яго сын Вітаўт увайшлі у лагер для перагавораў, але былі падманутыпадманутыя<ref>{{Кніга|аўтар = Насевіч В. Л.|частка = |загаловак = Пачаткі Вялікага Княства Літоўскага: Падзеі і асобы|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = {{Мн.}}|выдавецтва = Полымя|год = 1993|том = |старонкі = 119-120|старонак = 160|серыя = |isbn = 5-345-00627-Х|тыраж = }}</ref> і кінутыя вязнямі ў [[Крэўскі замак]], дзе, Кейстутпаводле быўзвестак знойдзеныадных мёртвымкрыніц, празу тыдзеньпрыпадку адчаю сам на сябе наклаў рукі, верагоднаа згодна з іншымі крыніцамі — быў задушаны людзьміпа загаду Ягайлы (15 жніўня [[1382]] года). ВітаўтуКазалі, што Ягайла загадаў утапіць і жонку Кейстута, [[Бірута, жонка Кейстута|Біруту]]. Пасля забойства Кейстута Ягайла, аднак, дэманстрацыйна аказаў Кейстуту пашану, зладзіўшы яму ўрачыстае пахаванне паводле паганскага зывачаю і запэўніў віленскае баярства ў сваёй невінаватасці, хоць ужо ў тыя часы пачалося распаўсюджванне чутак аб дачыненні Ягайлы да забойства Кейстута. [[Вітаўт Кейстутавіч|Вітаўт]], у сваю чаргу, зняволены разам са сваім бацькам Кейстутам, паспеў жвыратавацца, пераапрануўшыся ў жаночае адзенне, яму удалось уцячы ў Тэўтонскую крэпасць [[Замак Мальбарк|Марыенбург]]<ref name=nasievich2>{{Кніга|аўтар = Насевіч В. Л.|частка = |загаловак = Пачаткі Вялікага Княства Літоўскага: Падзеі і асобы|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = {{Мн.}}|выдавецтва = Полымя|год = 1993|том = |старонкі = 120|старонак = 160|серыя = |isbn = 5-345-00627-Х|тыраж = }}</ref>.

Ягайла сфармуляваў [[Дубіскі дагавор]], у якім дзякаваў рыцарам за дапамогу ў барацьбе з Кейстутам і Вітаўтам, абяцаючы канчатковае хрышчэнне Літвы цягам чатырох гадоў і перадачу ім [[Жамойць|Жамойці]] на захад ад ракі {{нп3|Рака Дубіса|Дубісы|ru|Дубиса}}, якая адасабляла Тэўтонскі ордэн у [[Прусія|Прусіі]] ад [[Лівонскі ордэн|яго адгалінавання]] ў [[Лівонія|Лівоніі]]. Аднак, калі Ягайла не ратыфікаваў дагавор, 30 ліпеня 1383 года рыцары абвясцілі Ягайлу вайну і ўварваліся ў Літву і захапілі Трокі<ref name="Urban">Urban W. Samogitian Crusade. — Chicago: Lithuanian Research and Studies Center, 2006. — ISBN 0-929700-56-2. — P.173—174{{ref-en}}</ref>, з 3-тысячным войскам да іх далучыўся Вітаўт. 21 кастрычніка Вітаўт быў ахрышчаны па каталіцкім абрадзе пад імем Віганд і 30 студзеня [[1384]] года ў [[Кёнігсберг]]у заключыў [[Кёнігсбергскі дагавор, 1384|пісьмовы дагавор]] з крыжакамі, паводле якога ён станавіўся [[Васалітэт|васалам]] Ордэна як законны князь троцкі і перадаваў яму Жамойць да ракі [[Нявежа, Літва|Нявежы]] і Ковенскую вобласць<ref name="Sužiedėlis">''Sužiedėlis S''. Vytautas the Great // Encyclopedia Lituanica. — VI. — Boston, Massachusetts: Juozas Kapoc(ius, 1970—1978. — P. 208—209{{ref-lt}}</ref>. У час гэтай барацьбы Ягайла таксама быў вымушаны прызнаць пераход Полацка пад уладаранне Андрэя Альгердавіча і прызнаў вяртанне ў ВКЛ Дзмітрыя Бранскага, хоць у той жа час з вымарачных вотчын на Валыні было ўтворана [[Горад Луцк|Луцкае]] намесніцтва<ref name=nasievich2/>.

У гэты час Ягайла (верагодна, пад ціскам маці<ref name="kia2">''Kiaupa Z. Kiaupienė J., Kunevičius A''. The History of Lithuania Before 1795 / English ed. — Vilnius: Lithuanian Institute of History, 2000. — P. 127—128. — ISBN 9986-810-13-2.{{ref-en}}</ref>) заключыўзаключае саюз з вялікім князем маскоўскім., Вяласявялася падрыхтоўка да яго жаніцьбы з дачкой Дзмітрыя Данскога Соф'яй<ref>''Gieysztor A''. The kingdom of Poland and the grand duchy of Lithuania, 1370—1506 // The New Cambridge Medieval History c.1415-c.1500. — Vol. VII. — Cambridge University Press, 1998. — P. 731. — ISBN 0-521-38296-3.{{ref-en}}</ref>. Каб рэалізаваць азначаны план, Ягайлу было неабходна скончыць вайну з Вітаўтам. Увесну 1384 года пачаліся тайныя перагаворы. Ягайла прапанаваў Вітаўту ў валоданне Валынь з [[Луцк]]ам, абяцаў вярнуць Трокі. У ліпені Вітаўт даў згоду і вырашыў пазбавіцца ад апекі Тэўтонскага ордэна. Ён спаліў Георгэнбург і Новы Марыенбург і з войскам перабраўся ў Літву. Жадаючы ісці далей на ўмацаванне ўласнага ўнутранага становішча, Ягайла прыняў у ВКЛ Вітаўта, перадаўшы большую частку яго вотчыны (Гарадзенскае, Ваўкавыскае княствы, Падляшша, часткова Брэсцкую зямлю), хоць уласна Троцкая зямля засталася пад кіраваннем Скіргайлы<ref>{{Кніга|аўтар = Насевіч В. Л.|частка = |загаловак = Пачаткі Вялікага Княства Літоўскага: Падзеі і асобы|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = {{Мн.}}|выдавецтва = Полымя|год = 1993|том = |старонкі = 124|старонак = 160|серыя = |isbn = 5-345-00627-Х|тыраж = }}</ref>. У канцы верасня Ягайла і Вітаўт аблажылі Новы Марыенвердэр. 6 лістапада замак быў узяты і разбураны<ref name="Christiansen">''Christiansen E''. The Northern Crusades. — London: Penguin Books, 1997. — P. 164—165. — ISBN 0-14-026653-4.{{ref-en}}</ref>.

Каб умацавацьздабыць краінусаюзнікаў і асабістаедзеля ўмацавання асабістага становішча, Ягайла шукаўувесь саюзучас зшукае суседніміпадтрымкі дзяржаваміў суседніх дзяржаў — [[Вялікае Княства Маскоўскае|МасковіяйМасковіі]], ТэўтонскімТэўтонскага ордэнамордэна і [[Польскае Каралеўства, 1385—1569|Каралеўствам ПольскімПольшчы]]. Яшчэ ў канцы [[1382]] года праз сваю маці Юліянію<ref правёўname="kia2">''Kiaupa перамовыZ. зKiaupienė Маскоўскай дзяржавайJ., уKunevičius якіхA''. дасягнуўThe дзвюхHistory дамоўленасцейof зLithuania МасквойBefore 1795 / English ed. — Vilnius: Lithuanian Institute of History, па2000. адной— P. 127—128. — ISBN 9986-810-13-2.{{ref-en}}</ref> Ягайла правёў перамовы з якіхМаскоўскім княствам. Павдле дасягнутых дамоўленасцей, князі Ягайла, [[Скіргайла]] і [[Карыбут Альгердавіч|Карыбут]] цалавалі крыж маскоўскаму князю [[Дзмітрый Данскі|Дзмітрыю МаскоўскамуДанскому]], яго стрыечнаму брату {{нп3|Уладзімір Андрэевіч АдважныХрабры|Уладзіміру Андрэевічу СерпухаўскамуХрабраму|ru|Владимир Андреевич Храбрый}}<ref group="заўв.">Быў жанаты на дачцэ Альгерда, Алене, т.ч. зъяўляўся шваграм Ягайлы.</ref> і іх дзецям<ref>Опись архива Посольского приказа 1626 года. — С.35.</ref>,. аІншая іншаядамоўленсць, якую заключылазаключаная з Дзмітрыеммаскоўскім былаяманархам Цверскаяпры дапамозе князёўнапратэкцыі [[Юліянія Цверская|ЮліяніяЮліяніі АляксандраўнаАляксандраўны]], прадугледжвала шлюб яе сына Ягайлы з дачкой Дзмітрыя Данскога Соф'яй пры ўмове падпарадкавання літоўскага князя вярхоўнай уладзе князя маскоўскага (прызнання сябе «малодшым братам», «быць у волі») і прызнання [[праваслаўе|праваслаўя]] дзяржаўнай рэлігіяй Вялікага Княства Літоўскага<ref>''Черепнин Л. В.'' Русские феодальные архивы XIV—XV веков. — М., 1948. — Ч.1. — С.50-51.</ref><ref name=F>Гісторык {{нп3|Іван Феафілавіч Меендорф|Іван Меендорф|ru|Мейендорф, Иван Феофилович}} выказаў меркаванне, што Ягайла ўжо мог быць праваслаўным: «У 1377 годзе Альгерд памёр, пакінуўшы Вялікае Княства свайму сыну, Ягайле, праваслаўнаму…» ({{harvnb|Meyendorff|1989|p=205}}). Дзмітрый, аднак, зрабіў умовай шлюбу Ягайлы «павіннасць быць ахрышчаным у праваслаўную веру і аб'явіць сваё хрысціянства ўсім людзям» ({{harvnb|Dvornik|1992|p=221}}).</ref>. Гэты варыянт, аднак, не дапамог бы спыніць накіраваныя на Літву крыжовыя паходы Тэўтонскага ордэна, рыцары якога лічылі [[Праваслаўная царква|праваслаўных]] [[Схізма|раскольнікаміерэтыкамі]], і ледзь неамаль язычнікамі<ref name="Bojtar"/><ref name="Jones">{{harvnb|Rowell|2000|pp=709–712}}</ref>.

З гэтыхазначаных прычын Ягайла аддаў перавагу блоку з ПольшчайПольскім каралеўствам, з пасламі якойякога вяліся перамовы яшчэ ў [[1383]] годзе. Унія Вялікага Княства і Кароны тады адпавядала інтарэсам абодвух бакоў. Яна дазваляла аб'яднаць сілы абедзвюх дзяржаў супраць агульнага ворага — [[крыжакі|крыжакоў]]. Нямецкая экспансія ў Польшчы дасягнула вялікіх памераў. [[Малая Польшча|Малапольскай]] шляхце важна было забяспечыць спакой сваіх межмежаў з боку Вялікага Княства Літоўскага (у [[1376]] годзе ліцвіны вывелі адтуль 23 тысячы палонных). У перспектыве польскія магнаты разлічвалі, відаць, на павелічэнне сваіх прывілеяў<ref name="dvornik">{{harvnb|Dvornik|1992|p=129}}</ref>, дамінаванне ў суседняй дзяржаве, таксама іх цікавіла набыццё маёнткаў на ўрадлівых землях [[Валынь|Валыні]] і [[Падолле|Падолля]]<ref name="lukowski">{{harvnb|Lukowski|Zawadzki|2001|p=42}}</ref> (апошняе з часоў Гедзіміна трапіла ў сферу ўплыву як ВКЛ, так і Польшчы, з прычыны чаго станавілася аб'ектам ваенных канфліктаў у сярэдзіне XIV стагоддзя). Прыход на польскі пасад літоўскага князя меркавана мог зняць напружанасць па ўсіх былых землях [[Галіцка-Валынскае княства|Галіцка-Валынскага княства]], а таксама знаменаваў бы перамогу антыгерманскайантынямецкай арыстакратычнай партыі, якая з палітычных прычын выступала супраць шлюбу каралевы<ref name=H>Ядвіга была каранавана [[Каралі польскія|каралём польскім]] (''rex poloni''), таму што польская палітычная сістэма не прадугледжвала {{нп3|Каралева, якая валадарыць|каралевы на чале дзяржавы|en|Queen regnant}} {{harvnb|Stone|2001|p=8}}).</ref> Ядвігі з аўстрыйскімі Габсбургамі<ref>{{Кніга|аўтар = Насевіч В. Л.|частка = |загаловак = Пачаткі Вялікага Княства Літоўскага: Падзеі і асобы|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = {{Мн.}}|выдавецтва = Полымя|год = 1993|том = |старонкі = 123|старонак = 160|серыя = |isbn = 5-345-00627-Х|тыраж = }}</ref>. Гэтая партыя намагалася паменшыць аўстрыйскі ўплыў, прынесены Ядвігіным папярэднім жаніхом Ядвігі {{нп3|Вільгельм, герцаг Аўстрыі|Вільгельмам|ru|Вильгельм (герцог Австрии)}}<ref name="lukowski2">{{harvnb|Lukowski|Zawadzki|2001|p=37}}</ref>.