Ягайла: Розніца паміж версіямі
[недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
паслядоўнасць падзей, стылявыя змены |
|||
Радок 188:
Вітаўт у хуткім часе пачаў дабівацца незалежнасці ВКЛ ад Польшчы, ведучы вельмі самастойную палітыку<ref name="Jasienica">{{harvnb|Jasienica|1988|pp=80–146}}</ref><ref name="Dvornik">{{harvnb|Dvornik|1992|pp=222–225}}</ref>.
[[23 красавіка]] [[1398]] года паміж Вітаўтам і тэўтонцамі быў заключаны [[Салінскі дагавор, 1398|Салінскі дагавор]], названы па востраву Салін у [[Вусце ракі|вусці]] ракі {{нп3|Рака Нявежыс|Невяжы|ru|Нявежис}}, дзе ён быў падпісаны. Літва пагадзілася саступіць Жамойць і дапамагчы Тэўтонскаму ордэну ў кампаніі супраць [[Горад Пскоў|Пскова]], а ордэн пагадзіўся дапамагчы Літве ў кампаніі супраць [[Горад Вялікі Ноўгарад|Ноўгарада]]<ref name="Jasienica"/>. Неафіцыйна Вітаўт заручыўся на Саліне згодай Ордэна на сваі планы дабівацца поўнай незалежнасці ад [[Польшча|Польшчы]]; на святкаваннях у гонар падпісання Салінскага дагавора Вітаўт быў адзінадушна абвешчаны князямі і баярамі ВКЛ «каралём Літвы і Русі». Гэта выклікала насцярожанае стаўленне да дагавора польскага караля Ягайлы, а планы захопу Ноўгарада і Пскова прывялі да пагаршэння адносін ВКЛ з гэтымі землямі, а таксама з вялікімі княствамі [[Вялікае Княства Маскоўскае|Маскоўскім]] і [[Цвярское княства|Цвярскім]]. Сур'ёзнай рэальнай падтрымкі ў рэалізацыі сваіх экспансіянісцкіх планаў Вітаўт не атрымаў, ўсё скончылася тым, што войска Вітаўта і яго саюзнікі, у тым ліку хан [[Тахтамыш]] з {{нп3|Белая Арда|Белай Арды|ru|Белая Орда}}, былі разбітыя [[Залатая Арда|Залатой Ардой]] ў [[Бітва на Ворскле, 1399|бітве на Ворскле]], што спыніла яго амбіцыі на ўсходзе, змусіўшы Вітаўта зноў вярнуцца пад пратэктарат Ягайлы<ref name="Bojtar"/><ref name="Dvornik"/>. У 1401 годзе паміж дзяржавамі была заключана [[Віленска-Радамская унія]]. Яна пацвярджала статус Вітаўта ў якасці вялікага князя пад вяршэнствам Ягайлы, абяцаючы пры гэтым тытул вялікага князя для спадчыннікаў Ягайлы, а не Вітаўта<ref group="заўв.">У канцы 1401 года новая вайна супраць ордэна адцягнула рэсурсы літвінаў, якія вялі барацьбу на двух франтах пасля паўстанняў ва ўсходніх правінцыях. Адпушчаны да гэтых падзей на свабоду малодшы брат Ягайлы, [[Свідрыгайла Альгердавіч|Свідрыгайла]], выбраў гэты момант, каб распачаць паўстанне на ўсходзе і абвясціць сябе вялікім князем({{harvnb|Housley|1992|p=354}}). 31 студзеня 1402 года ён явіўся ў [[Горад Мальбарк|Марыенбург]], дзе атрымаў падтрымку рыцараў.</ref>. У выпадку, калі пасля смерці першага спадчынніка не будзе, літоўская шляхта мусіла абраць новага манарха<ref name="Jasienica-103">{{harvnb|Jasienica|1988|pp=103–105}}</ref><ref name="stone-11">{{harvnb|Stone|2001|p=11}}</ref>. Паколькі на момант падпісання дакумента законныя спадчыннікі адсутнічалі, наступствы уніі былі непрадказальныя, але яе заключэнне наладжвала сувязі паміж польскай і літоўскай шляхтай, а абарончы саюз дзвюх дзяржаў узмацняў пазіцыі літоўскай дзяржавы ў барацьбе супраць Тэўтонскага ордэна, хоць пры гэтым Польшча афіцыйна ўстрымлівалася ад падтрымкі любога з бакоў. Гэты дакумент пакідаў прывілеі польскай шляхты некранутымі, адначасова з тым ён гарантаваў павелічэнне ўлады літоўскай шляхты. Такім чынам, Віленска-Радамская унія павялічыла падтрымку Ягайлы з боку Літвы<ref name="Jasienica"/>.
=== Пасля смерці Ядвігі. Кароль Польшчы ===
Радок 194:
==== Раннія падзеі ====
[[File:Grobowiec krolowej Jadwigi.jpg|thumb|250px|Саркафаг Ядвігі ў Вавельскі саборы.]]
22 чэрвеня 1399 года Ядвіга нарадзіла дачку, якую ахрысцілі пад імем {{нп3|Альжбета Баніфацыя|||Elizabeth Bonifacia of Poland}}, але праз месяц і маці, і дачка сканалі, пакінуўшы Ягайлу адзінаўладным кіраўніком Каралеўства Польскага і без нашчадкаў. Ядвігіна смерць падарвала права Ягайлы на сталец, да таго ж у каралеўстве ўсплылі на паверхню старыя канфлікты паміж шляхтай [[Малая Польшча|Малой Польшчы]] і шляхтай [[Вялікая Польшча|Вялікай Польшчы]].
У 1402 годзе
У [[1400]] годзе Ягайла рэарганізаваў [[Ягелонскі ўніверсітэт|Кракаўскі ўніверсітэт]] (заснаваны ў [[1364]] годзе [[Казімір III Вялікі|Казімірам III]]) на ўзор [[Парыжскі ўніверсітэт|Парыжскага ўніверсітэта]], і з таго часу ўніверсітэт завецца Ягелонскім.▼
▲У 1402 годзе Уладзіслаў адказаў на выступленні супраць яго ўлады новым шлюбам. Ягайла ўмацаваў сувязь з [[Дынастыя Пястаў|Пястамі]] шляхам саюзу з унучкай [[Казімір III Вялікі|Казіміра Вялікага]] і дачкой {{нп3|Графы Цэльскія|графа Цэльскага|ru|Графы Цельские}}, {{нп3|Ганна Цэльская|Ганнай|ru|Анна Цельская}}. Гэты крок зноў зрабіў легітымным яго праўленне.
==== Супрацьстаянне з Тэўтонскім ордэнам ====
Радок 280 ⟶ 270:
== Сям'я ==
* 1-я жонка з 1386 года [[Ядвіга Анжуйская|Ядвіга (каралева Польшчы)]], адна дачка
# {{нп3|Лізавета Баніфацыя||en|Elizabeth Bonifacia of Poland}} (1399)
Радок 290 ⟶ 279:
# Казімір (1426—1427)
# [[Казімір IV Ягелончык|Казімір IV]] (1427—1492)
== Цікавыя факты ==
▲* У [[1400]] годзе Ягайла рэарганізаваў [[Ягелонскі ўніверсітэт|Кракаўскі ўніверсітэт]] (заснаваны ў [[1364]] годзе [[Казімір III Вялікі|Казімірам III]]) на ўзор [[Парыжскі ўніверсітэт|Парыжскага ўніверсітэта]], і з таго часу ўніверсітэт завецца Ягелонскім.
== Заўвагі ==
|