Чарнаморскі флот ВМФ СССР: Розніца паміж версіямі

[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
др вычытка, -шаблон
др афармленне
Радок 25:
|вядомыя_камандзіры =
}}
'''Чарнамо́рскі флот Вае́нна-Марско́га Фло́ту СССР''' стаў пераемнікам [[Чарнаморскі флот Расійскай імперыі|Чарнаморскага флоту Расійскай імперыі]]<ref>{{Крыніцы/Савецкая ваенная энцыклапедыя|8|458—459|Черноморский флот}}</ref> і праіснаваў аж да [[Распад СССР|распаду СССР]]. Пасля быў падзелены на [[Чарнаморскі флот ВМФ Расіі]] і [[Ваенна-марскія сілы Украіны]] ([[Ваенна-марскія сілы Грузіі|ВМС&#x20; Грузіі]] караблёў са складу ЧФ&#x20; СССР не перадавалася<ref>''Чуприн К. В.''&#x20; Вооружённые силы стран СНГ и Балтии: справочник&#x20;&#x2F;&#x20; / Под общ. ред. [//ru.wikipedia.org/wiki/Тарас,_Анатолий_Ефимович А.  Е.  Тараса].&nbsp;— <abbr title="Минск">Мн.</abbr>: Современная школа, 2009.&nbsp;— С.&nbsp;619.&nbsp;— 832&nbsp;с.&nbsp;</ref>, аднак частка савецкіх [[Баявы катар|баявых катэраў]] была перададзена пасля [[Грузія|Грузіі]] [[Украіна|Украінай]]й).
 
Узнагароджаны [[Ордэн Чырвонага Сцяга|ордэнам Чырвонага Сцяга]] (1965).
Радок 34:
[[16 снежня]] [[1917|1917 года]] ў Севастопалі быў створаны Ваенна-рэвалюцыйны камітэт, які ўзяў уладу ў свае рукі.
 
Маракі флоту прынялі актыўны ўдзел у рэвалюцыйных падзеях [[1917|1917 года]] і Грамадзянскай вайны  — у складзе Азоўскай, Волжскай і Дняпроўскай ваенных флатылій і на сухапутных франтах. З дапамогай маракоў-чарнаморцаў у студзені [[1918|1918  г.]] савецкая ўлада была ўстаноўлена ў [[Горад Феадосія|Феадосіі]], [[Горад Керч|Керчы]], [[Горад Еўпаторыя|Еўпаторыі]], [[Горад Ялта|Ялце]], [[Горад Адэса|Адэсе]], [[Горад Растоў-на-Доне|Растове]].
 
Ключавую ролю ў перабазаванні флоту і выкананні загаду аб яго патапленні адыграў камандзір [[Эскадраны мінаносец|эсмінца]] «Керч» Уладзімір Кукель. Караблі, што засталіся ў [[Горад Севастопаль|Севастопалі]], былі захопленыя [[Германская імперская армія|германскімі войскамі]], частка была ўведзена ў строй і выкарыстоўвалася немцамі, як частка германскіх сіл на Чорным моры (акрамя таго, у Севастопаль прыйшлі нямецкія [[Падводная лодка|субмарыны]]). Пасля сыходу немцаў некаторы час частку баяздольных караблёў кантралявалі мясцовыя белагвардзейскія часткі, аднак, пасля прыходу флоту [[Антанта|Антанты]], англічане і французы захапілі найбольш магутныя эсмінцы, [[дрэдноўт]], [[Тральшчык|тральшчыкі]] і нямецкія субмарыны, многія эсмінцы і падлодкі былі ўзарваныя або затопленыя, у [[Браняносец|браняносцаў]] і [[Крэйсер|крэйсераў]] былі ўзарваныя машынныя аддзялення. Белагвардзейцы здолелі займець у сваё распараджэнне толькі стары крэйсер «Кагул», некалькі зношаных эсмінцаў і тральшчыкаў, і субмарыну «Качка». Пазней у іх распараджэнне трапілі некалькі іншых караблёў, уключаючы [[Кананерская лодка|кананерскія лодкі]].
 
У маі [[1919|1919 года]] Савецкая ўлада ў Крыме была адноўлена, але, неўзабаве, Крым быў заняты [[Белы рух|белагвардзейскімі]] войскамі генерала [[Антон Іванавіч Дзянікін|А.  І.  Дзянікіна]]. На чале з генералам [[Якаў Аляксандравіч Слашчоў|Слашчовым]], пры падтрымцы белага крэйсера «Кагул» і баявых караблёў краін Антанты белагвардзейцы атрымалі ў распараджэнне некалькі баявых караблёў былога Чарнаморскага флоту. У [[1919|1919 годзе]] ў Наварасійску ствараецца [[Белы Чарнаморскі флот]] пад камандаваннем [[УСПР]]. У [[1920|1920 годзе]] Антанта вярнула УСПР многія сучасныя караблі, захопленыя Антантай у немцаў, аднак падрыхтаваных экіпажаў не хапала і караблі выкарыстоўваліся перыядычна невялікімі групамі. Чарнаморскі флот быў перабазаваны ў Севастопаль. Да [[1920|1920 годзе]] ён ужо налічваў звыш 130 караблёў.
 
У канцы [[1920|1920 года]] пры эвакуацыі белагвардзейскіх войскаў [[Пётр Мікалаевіч Урангель|П.  Н.  Урангеля]] караблі і судны Чарнаморскага флоту і гандлёвыя судны (агульным лікам звыш 150) сышлі ў [[Канстанцінопаль]], адкуль частка флоту, рэарганізаваная [[21 лістапада]] [[1920|1920 года]] ў [[Руская Эскадра, 1920-1924|Рускую эскадру]] была пераведзена ў порт [[Горад Бізерта|Бізерта]] ([[Туніс]]). Гандлёвыя і дапаможныя караблі Чарнаморскага флоту і частка тральшчыкаў і кананерак, нягледзячы на супраціў часткі экіпажаў, былі прададзеныя прыватным італьянскім і французскім фірмам. Баявыя караблі , што засталіся да [[1924|1924 годзе]] ў Бізерце, былі ў дрэнным стане, акрамя таго, за іх вяртанне французы патрабавалі прызнання даўгоў Расійскай імперыі ад Савецкай Расіі. У выніку, караблі адправілі на злом.
 
У маі [[1920|1920 года]] ў складзе Рабоча-Сялянскага Чырвонага Флоту былі ўтвораны Марскія сілы Чорнага і Азоўскага мораў, якія ўдзельнічалі ў баявых дзеяннях супраць [[Белы Чарнаморскі флот|Белага Чарнаморскага флоту]].
 
=== Аднаўленне і рэканструкцыя флоту ===
У [[1921]] годзе было прынята рашэнне аб аднаўленні Чарнаморскага флоту на аснове ВМС Чорнага і Азоўскага мораў (з 1935 года  — зноў Чарнаморскі флот). Так, у [[1920]]—[[1921|1921 гадах]] былі дабудаваны закладзеныя падчас [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] на [[Горад Мікалаеў, Мікалаеўская вобласць|мікалаеўскіх]] верфях у якасці дэсантных транспартаў кананерскія лодкі тыпу «Эльпідыфор»: «Чырвоная Абхазія», «Чырвоны Аджарыстан», «Чырвоная Грузія» і «Чырвоны Крым». А да [[7 лістапада]] [[1923|1923 года]] капітальна адрамантаваны і быў зноў уведзены ў баявы склад флоту браняпалубны крэйсер «Кагул», пераназваны [[31 снежня]] [[1922|1922 года]] ў «Камінтэрн».
 
Да [[1928]] аднаўленне флоту было ў асноўным скончана, і пачалася яго тэхнічная рэканструкцыя. Флот быў узмоцнены за кошт баявых караблёў, пераведзеных з [[Балтыйскі флот СССР|Балтыкі]]. У [[1929]]—[[1937|1937 гадах]] Чарнаморскі флот атрымаў звыш 500 новых баявых караблёў. Былі створаны ВПС флоту, берагавая абарона, сістэма СПА.
Радок 72:
 
=== Распад СССР і падзел флоту ===
Праблема статусу Чарнаморскага флоту, паўстаўшы на міждзяржаўным узроўні ў канцы 1991  — пачатку 1992 гадоў, адразу ж прывяла да канфрантацыі і зацяжнога крызісу ў расійска-ўкраінскіх адносінах<ref name="федоров">[http://fondiv.ru/articles/3/193/ Андрей Федоровых.]</ref>.
 
[[24 жніўня]] 1991 года, гэта значыць задоўга да афіцыйнага спынення існавання СССР, Украіна, на падставе прынятага Вярхоўным Саветам «[[Акт абвяшчэння Незалежнасці Украіны|Акту абвяшчэння незалежнасці]]», прыступіла да стварэння суверэннай незалежнай дзяржавы, гарантам бяспекі і тэрытарыяльнай цэласнасці якога павінны былі стаць уласныя ўзброеныя сілы. У адпаведнасці з пастановай [[Вярхоўны Савет УССР|Вярхоўнага Савета Украіны]] «Аб воінскіх фарміраваннях на Украіне», прынятым у той жа дзень, усе воінскія фарміраванні, дыслакаваныя на яе тэрыторыі, былі фармальна перападпарадкаваныя Вярхоўнаму Савету Украіны. У кастрычніку 1991 года Вярхоўны Савет Украіны прыняў рашэнне аб перападпарадкаванне Украіне Чарнаморскага флоту.
 
[[30 снежня]] 1991 года ў Мінску адбылася сустрэча кіраўнікоў дзяржаў [[СНД]], у ходзе якой краіны  — удзельніцы СНД падпісалі шэраг дакументаў па ваенных пытаннях, у адпаведнасці з якімі [[Міністэрства абароны СССР|міністэрства абароны былога СССР]] падлягала ліквідацыі, а замест яго стваралася [[Галоўнае камандаванне Узброеных сіл СНД]]. Дзяржавы СНД атрымалі права ствараць уласныя ўзброеныя сілы на базе частак і падраздзяленняў [[УС СССР]], якія дыслакаваліся на тэрыторыі гэтых дзяржаў, за выключэннем тых з іх, якія прызнаваліся «стратэгічнымі сіламі» і павінны былі застацца пад аб'яднаным камандаваннем СНД.
 
Нягледзячы на тое, што Чарнаморскі флот меў статус аператыўна-стратэгічнага аб'яднання, які мог быць рэалізаваны толькі пры захаванні адзінства ў яго структуры, палітычнае кіраўніцтва Украіны трактовало мінскія пагадненні па-іншаму і фактычна першапачаткова ўзяло курс на раздзел флоту. З гэтым не магло пагадзіцца кіраўніцтва Расіі, асабісты склад і камандаванне Чарнаморскага флоту і ў асноўным па-прарасійску настроенае насельніцтва Крыма і Севастопаля. Пачалося супрацьстаянне, якое доўжылася ў агульнай складанасці больш за пяць гадоў.
 
[[5 красавіка]] [[1992|1992 года]] прэзідэнт Украіны [[Леанід Краўчук]] падпісаў Указ «Аб пераходзе Чарнаморскага флоту ў адміністрацыйнае падпарадкаванне [[Міністэрства абароны Украіны|Міністэрству абароны Украіны]]». [[7 красавіка]] прэзідэнт Расійскай Федэрацыі [[Барыс Ельцын]] выдаў Указ «Аб пераходзе пад юрысдыкцыю Расійскай Федэрацыі Чарнаморскага флоту». «Вайна ўказаў» завяршылася сустрэчай двух прэзідэнтаў у Дагамысе. Абодва прэзідэнта адмянілі свае ўказы, было падпісана пагадненне аб далейшым развіцці міждзяржаўных адносін, у якім паказвалася на неабходнасць працягу перамоўнага працэсу па стварэнні [[Ваенна-Марскі Флот Расійскай Федэрацыі|ВМФ Расіі]] і [[ВМС Украіны]] на базе Чарнаморскага флоту.
 
[[3 жніўня]] 1992 года адбыліся расійска-ўкраінскія перамовы на вышэйшым узроўні. Прэзідэнты Расіі і Украіны падпісалі пагадненне аб прынцыпах фарміравання ВМФ Расіі і ВМС Украіны на базе Чарнаморскага флоту былога СССР, згодна з якім Чарнаморскі флот становіцца Аб'яднаным флотам Расіі і Украіны з аб'яднаным камандаваннем, захоўваючым сімволіку і атрыбуты ўжо не існаваўшага СССР. Працэс падзелу флоту праходзіў даволі балюча  — многія вайскоўцы і іх сем'і былі вымушаныя пакінуць Севастопаль і змяніць грамадзянства. Большую частку караблёў спісалі і прадалі на металалом, зачынілася шмат прадпрыемстваў, якія абслугоўвалі флот, тысячы севастопальцаў засталіся без працы, горад пагрузіўся ў жорсткі эканамічны крызіс. У той жа час нявызначаны статус флоту працягваў заставацца крыніцай трэнняў паміж дзвюма дзяржавамі. Адносіны вайскоўцаў украінскага і расійскага флатоў, як адзначаюць крыніцы, заставаліся вельмі напружанымі, даходзячы часам да фізічнага супрацьстаяння паміж імі<ref>[http://tyzhden.ua/Publication/3799 Холодна війна за Крим]</ref>. Сітуацыя, якая склалася ў 1993—1994-х гадах на паўвостраве знаходзілася на мяжы [[Узброены канфлікт|ўзбройнага канфлікту]] паміж Расіяй і Украінай<ref>[http://www.day.kiev.ua/ru/article/tema-dnya-podrobnosti/evgeniy-marchuk-krym-mozhno-vernut Евгений МАРЧУК: «Крым можно вернуть»]</ref><ref>[http://bintel.com.ua/uk/article/krym-94-chast'-5-pochti-vojna/ КРИМ 94. Частина 5 «За крок до війни…»]</ref>.
 
Напружанасць удалося паступова знізіць падпісаннем двухбаковых пагадненняў паміж Расіяй і Украінай, на падставе якіх адбыўся раздзел Чарнаморскага флоту СССР з стварэннем Чарнаморскага флоту Расіі і [[Ваенна-марскія сілы Украіны|ВМС Украіны]] з раздзельным базаваннем на тэрыторыі Украіны.
Радок 103:
 
== Камандуючыя флотам ==
* 11 студзеня 1935  — 15 жніўня 1937  г. [[флагман флоту 2 рангу]] [[Іван Кузьміч Кожанаў]]
* 15 жніўня  — 30 снежня 1937 флагман флоту 2 рангу [[Пётр Іванавіч Смірноў-Святлоўскі]]
* студзень 1938  — сакавік 1939 флагман 2-га рангу [[Іван Сцяпанавіч Юмашаў]]
* 25 сакавіка 1939  — 23 красавіка 1943  г. [[віцэ-адмірал]] [[Піліп Сяргеевіч Акцябрскі]]
* 24 красавіка 1943  г.  — 10 сакавіка 1944  г. віцэ-адмірал [[Леў Анатольевіч Уладзімірскі]]
* 10-28 сакавіка 1944 в. а. віцэ-адмірал [[Мікалай Яфрэмавіч Басісты]]
* 28 сакавіка 1944  г.  — 18 лістапада 1948 [[адмірал]] Піліп Сяргеевіч Акцябрскі
* студзень-красавік 1945 года в. а. віцэ-адмірал Мікалай Яфрэмавіч Басісты
* 18 лістапада 1948  г.  — 2 жніўня 1951 адмірал Мікалай Яфрэмавіч Басісты
* 2 жніўня 1951  — 12 ліпеня 1955 адмірал [[Сяргей Георгіевіч Гаршкоў]]
* 12 ліпеня  — 8 снежня 1955 віцэ-адмірал [[Віктар Аляксандравіч Пархоменка]]
* 8  — 15 снежня 1955 адмірал в. а. [[Уладзімір Аляксандравіч Андрэеў]]
* 15 снежня 1955  — 3 лютага 1962 адмірал [[Уладзімір Апанасавіч Касатонаў]]
* 3 лютага 1962  — 9 снежня 1968 адмірал [[Серафім Яўгенавіч Чурсін]]
* 9 снежня 1968  г.  — 7 сакавіка 1974 адмірал [[Віктар Сяргеевіч Сысоеў]]
* 7 сакавіка 1974  — 22 красавіка 1983 адмірал [[Мікалай Іванавіч Хоўрын]]
* 22 красавіка 1983  — 26 ліпеня 1985 адмірал [[Аляксей Міхайлавіч Калінін]]
* 26 ліпеня 1985  — кастрычнік 1991 адмірал [[Міхаіл Мікалаевіч Хранопула]]
 
== Камісары, члены Ваеннага савета ==
* Роменец В. В. (18.11.17  — 1.3.18);
* Спіро В. Б. (2.3  — 6.4.18);
* [[Мікалай Паўлавіч Глебаў-Авілаў]] (14.5  — 18.6.18);
* Баранаў А. В. (8.5  — 21.10.20);
* [[Іван Мартыновіч Лудры]] (27.11.20  — 13.5.21);
* Іван Кузьміч Кожанаў
* Рудны М. М. (1920—1922);
* Шор І. І. (1921—1922);
Радок 145:
* [[Васіль Андрэевіч Нікіцін]] (1939);
* [[Аляксей Цімафеевіч Мураўёў]] (1939—1940);
* [[Мікалай Міхайлавіч Кулакоў]] (4.5.40  — 28.12.43);
* [[Ілля Ільіч Азараў]] (26.10.41  — 6.3.43);
* [[Іван Васільевіч Рогаў]] (28.12.43  — 11.2.44, в. а.);
* І[[лля Ільіч Азараў]] (люты 1944  — май 1947);
* [[Пётр Ціханавіч Бандарэнка]] (1947—1950);
* [[Мікалай Міхайлавіч Кулакоў]] (1950—1955);
* [[Рыгор Фядотавіч Быстрыкаў]] (1955—1957);
* [[Мікалай Антонавіч Торык]] (1957—1966);
* [[Іван Сямёнавіч Руднеў]] (5.2.66  — 5.5.75);
* [[Павел Мікалаевіч Мядзведзеў]] (5.5.75  — 2.01.81);
* [[Рудольф Мікалаевіч Ліхвонін]] (з 2.01.81  — 25.12.85);
* [[Уладзілен Пятровіч Някрасаў]] (з 25.12.85)
 
== Спісачны склад Чарнаморскага флоту (па стану на 1989-1991 1989—1991 гг.) ==
{| class="wikitable" style="margin-bottom: 157px;"
! style="text-align: center; background: lightsteelblue;" |Тып
Радок 167:
! style="text-align: center; background: lightsteelblue;" |Заўвагі
|-
! colspan="6" style="align: center; background: lavender;" | [[Крэйсер|Крэйсеры]]ы
|- bgcolor="#FFAEB9"
| <center> Крэйсер праекту 68-У1 </center>
Радок 173:
| <center> ''' «Жданаў» ''' </center>
| <center> З 1 снежня 1961 года</center>
|<center>Выключаны са складу ВМФ  — 10 снежня 1989</center>
| <center> У 1991 годзе быў прададзены на злом у Індыю</center>
|- bgcolor="#ffeca6"
Радок 352:
 
== Спасылкі ==
* [http://www.zavtra.ru/cgi/veil/data/zavtra/05/592/41.html Быў наш флот  — гаспадар вод] // zavtra.ru
* [http://www.uwms.artefactworkshop.ru/flot/4_8.php Чарнаморца  — Героі Савецкага Саюза]
 
== Літаратура ==