Мішэль Нэй: Розніца паміж версіямі

[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
др Dzianis Niadbajla перанёс старонку Мішэль Ней у Мішэль Нэй: Дакладнае прозвішча, пацверджанае крыніцамі
калі Нэй, то і ў тэксце будзе Нэй
Радок 1:
{{цёзкі|Ней}}
{{Ваенны дзеяч
|імя = Мішэль НейНэй
|арыгінал імя = Michel Ney
|дата нараджэння = 10.01.1769
Радок 9 ⟶ 8:
|выява = Charles Meynier Michel Ney 2.jpg
|шырыня = 300px
|апісанне выявы = Маршал НейНэй
|мянушка = Руды (Le Rougeaud)
|прыналежнасць = {{Сцяг ФранцыіСцягафікацыя|Францыя}}   [[Францыя]]
|гады службы = [[1787]]—[[1815]]
|званне = [[Маршал Францыі]]
Радок 25 ⟶ 24:
* [[Бітва пры Ватэрлоа|Ватэрлоа (1815)]]
|узнагароды = {{{!}} style="background: transparent"
{{!}}{{Кавалер Вялікага крыжа ордэна Ганаровага легіёна}} {{!!}} {{Ордэн Жалезнай кароны, (1805—1814)}}
{{!}}}
|сувязі =
Радок 31 ⟶ 30:
|вікісховішча = Michel Ney
}}
'''Мішэль НейНэй''' ({{lang-fr|Michel Ney}}; [[1769]]—[[1815]]) — адзін з найбольш вядомых [[маршал]]аў [[Францыя|Францыі]] часоў [[Напалеонаўскія войны|Напалеонаўскіх войнаў]], герцаг Эльхінгельскі ({{lang-fr|duc d'Elchingen}}) і прынц Маскварэцкі ({{lang-fr|prince de la Moscowa}})<ref>Дваццаць пятага сакавіка 1813 года Напалеон дараваў НеюНэю тытул прынца імя Масквы-ракі за [[Барадзінская бітва|Барадзінскую бітву]], якую французы называлі бітвай пры Маскве-рацэ</ref>. Напалеон зваў яго ''«le Brave des Braves»'' — «найадважны з адважных».
 
== Пачатак кар'еры ==
[[Выява:Michel Ney (1792).jpg|200px|thumb|left|Мішэль НейНэй, 2-гі лейтэнант у 4-м гусарскім палку (1791-1793), [[Адольф Брун]] (Парыж, 1802, Парыж, 1875), [[1834]]]].
Мішэль НейНэй нарадзіўся [[10 студзеня]] [[1769]] года ў тагачасным французскім анклаве Сар–Луі з пераважна нямецкамоўным насельніцтвам (цяпер горад [[Саарлуіс]] у [[Германія|нямецкім]] [[Заарланд]]зе). Ён стаў другім сынам у сям'і бачкара П'ера НеяНэя (1738—1826) і Маргарэт Грэвелінгер.
Пасля заканчэння каледжу працаваў пісцом у натарыуса, потым наглядчыкам на ліцейным заводзе.
 
У [[1788]] радавым уступіў у гусарскі полк, удзельнічаў у рэвалюцыйных войнах Францыі, атрымаў раненне пры аблозе [[Майнц]]а.
 
У жніўні [[1796]] стаў брыгадным генералам у кавалерыі. [[17 красавіка]] [[1797]] НейНэй у баі пад [[Нойвід]]ам патрапіў у палон да аўстрыйцаў і ў маі таго ж года вярнуўся ў войска ў выніку абмену на аўстрыйскага генерала.
 
У сакавіку [[1799]] павышаны ў званні да дывізіённага генерала. Пазней у тым жа годзе, пасланы для падмацавання [[Масена]] ў [[Швейцарыя|Швейцарыю]], каля [[Вінтэртур]]а быў цяжка паранены ў [[сцягно]] і [[кісць]].
 
У [[1800]] адзначыўся [[Бітва пры Гагенліндэне|пры Гагенліндэне]]. Пасля [[Люневільскі мір|Люневільскага перамір'я]] Банапарт прызначыў яго генерал-інспектрам кавалерыі. У [[1802]] г. НейНэй быў паслом у Швейцарыі, дзе правёў мірны дагавор і медыяцыйныя акты [[19 лютага]] [[1803]] г.
 
== Асноўныя бітвы ==
Атрымаўшы пры абвяшчэнні імперыі маршальскую булаву, НейНэй у [[Вайна трэцяетрэцяй кааліцыі|вайне 1805 г.]] з [[Аўстрыйская імперыя|Аўстрыяю]] разбіў эрцгерцага Фердынанда пры Гюнцбурге і [[14 кастрычніка]] штурмам на Эльхінгельскія бастыёны прывёў да [[Бітва пад Ульмам|капітуляцыі Ульма]]. У [[Бітва пры Іене і Аўэрштэдтэ|бітве пры Іене]] ён давяршыў паражэнне прусакоў, потым прымусіў да рэшты [[Эрфурт]] і [[Магдэбург]]; у [[1807]] г. вырашыў зыход [[Бітва пад Фрыдландам|бітвы пры Фрыдландзе]], заслужыўшы тут мянушку ''le brave de braves''. У [[Іспанія|Іспаніі]], з [[1808]] г., ён здзейсніў шэраг бліскучых подзвігаў, але ў [[1811]] г. пасварыўся з галоўнакамандуючым Масенай з-за плану кампаніі і вярнуўся ў Францыю.
Тытул ''le brave de braves'' Ёй атрымаў 17 лістапада 1812 года пры адыходзе ад Масквы <ref>(Д. Чандлер. Ваенныя кампаніі Напалеона, стар. 507)</ref>
 
== Паход у Расію і адступ ==
[[Выява:Battle of Borodino by Langlois.jpg|thumb|300px||Напад маршала НеяНэя пры Барадзіно. Гравюра па карціне Ланглуа.]]
[[Выява:Marechal Ney.jpg|thumb|left|Маршал НейНэй, які атрымаў тытул князя Маскварэцкага за Барадзіно.]]
 
У Расійскай кампаніі 1812 года НейНэй камандаваў корпусам і за [[Барадзінская бітва|бітву пры Барадзіно]] атрымаў тытул князя Маскварэцкага (de la Moscowa; часта няправільна перакладаюць як «князь Маскоўскі», але «Маскоўскі» ад горада па-французску будзе de Moscou, а Барадзінская бітва адбылася ў вярхоўях [[Масква-рака|Масквы-ракі]] і адпаведна завецца bataille de la Moscowa). Пасля акупацыі Масквы займаў [[Нагінск|Багародск]], а яго раз'езды даходзілі да ракі [[Дубна, прыток Волгі|Дубны]].
 
Падчас адыходу з Расіі, пасля [[Бітва пад Вязьмай, 1812|бітвы пад Вязьмай]], устаў на чале ар'ергарду, змяніўшы корпус маршала [[Луі Даву|Даву]]. Пасля адыходу галоўных сіл Войска з [[Смаленск]]у затуляў яе адыход і распараджаўся падрыхтоўкаю ўмацаванняў Смаленску да падрыву. Прамарудзіўшы з адступам, ён быў [[Бітва пад ЧырвонымКрасным|адрэзаны ад Напалеона расійскімі войскамі]] пад кіраўніцтвам [[Міхаіл МілададавічМіларадавіч|Міларадавіча]]; ён спрабаваў прабіцца, але, панясучы вялікія страты, не змог ажыццявіць свайго намеру, адабраў лепшыя часткі корпуса лікам каля 3 тысяч салдат і з імі перайшоў [[Днепр]] паўночней, каля вёскі Сыракарэнне, кінуўшы вялікую частку сваіх войскаў (у тым ліку ўсю артылерыю), якія на наступны дзень капітулявалі. У Сыракарэння войскі НеяНэя перабіраліся праз Днепр па тонкім лёдзе; на ўчасткі адкрытае вады кідалі дошкі. Значная частка салдат пры пераходзе праз раку патанула, таму калі НейНэй злучыўся ў [[Орша|Оршы]] з галоўнымі сіламі, у яго атрадзе заставалася толькі каля 500 чалавек.<ref>А.І. Міхайлаўскі-Данілеўскі. Апісанне Айчыннай вайны ў 1812 годзе. - М.: Яўза, Эксмо, 2007. - 576 з. ISBN 978-5-699-24856-8/ стар. 450-455</ref>
З жалезнаю строгасцю падтрымліваў ён дысцыпліну, пры пераходзе праз Бярэзіну выратаваў рэшткі войска.
 
Пры адступе з Расіі ён стаў героем вядомага выпадку. 15 снежня 1812 года ў [[горад Гусеў|Гумбінене]], у рэстаран, дзе абедалі французскія старэйшыя афіцэры, увайшоў валацуга ў ірванай адзежы, са зблытанымі валасамі, з барадою, якая закрыла твар, брудны, страшны і, перш чым яго паспелі выкінуць на маставую, падняўшы руку, голасна заявіў: «Не спяшаецеся! Вы не пазнаяце мяне, панове? Я — ар'ергард „ войска“. Я — Мішэль НейНэй
 
У [[1813]] г. ён, пасля паразы [[ШарльНікаля НіколяШарль УдынаУдзіно|УдынаУдзіно]] пры [[Бітва ў Гросберэне|Гросберэне]], атрымаў галоўнае начальства над войскамі, якія прызначаліся да нападу на [[Берлін]], але [[6 верасня]] быў пабіты [[Фрыдрых Вільгельм Бюлаў|Бюлавым]] каля [[Бітва пры Дэневіцэ|Дэневіца]]. У кампаніі [[1814]] г. ён ваяваў у [[Бітва пры Брыене|Брыене]], [[Бітва пры Манмірале|Манміраля]], [[Бітва пры Краонэ|Краона]] і [[Шалён-сюр-Марн]]а. Пасля ўзяцця Парыжу ўгаварыў імператара зрачыся ад прастолу. [[Людовік XVIII]] прызначыў яго членам ваеннай рады і перам і даручыў яму начальства над шостаю дывізіяю.
 
== [[Сто дзён]]. Пакаранне смерцю ==
[[Выява:Fus Ney.jpg|thumb|left|Растрэл маршала НеяНэя. Гравюра пачала XIX стагоддзя.]]
[[Выява:Godefroid - Les fils du maréchal Ney.jpg|300px|thumb|right|''Сыны Маршала НеяНэя'', [[Мары-Эланор Гедэфройд]] (1778-1849), [[1810]], [[Берлінская карцінная галерэя]].]]
Калі Напалеон вярнуўся з астравы [[Востраў Эльба|Эльбы]], НейНэй абяцаў Людовіку XVIII прывесці Напалеона жывым ці мёртвым, але [[17 сакавіка]] [[1815]] года, з-за ціску свайго войска перайшоў на бок Напалеона. «''Нібы плятына прадралася'', — казаў НейНэй, — ''я павінен быў саступіць сіле акалічнасцей''».
 
Пры адкрыцці кампаніі [[1815]] года НейНэй з рук Напалеона прыняў начальства над 1-м і 2-м карпусамі. [[16 чэрвеня]] ваяваў у [[Бітва пры Катр-Бра|Катрбра]] з герцагам [[Уэлінгтан]]ам і пры [[Бітва пры Ватэрлоа|Ватэрлоа]] з вялікаю адвагаю кіраваў цэнтрам. Вярнуўшыся ў [[Парыж]] пасля паразы, ён у палаце пераў раіў заклікаць Бурбонаў прыйсці зноў. Хаваючыся ўцёкамі ў Швейцарыю, быў арыштаваны [[19 жніўня]] і прывезены ў Парыж.
 
Ніводны генерал не жадаў судзіць военачальніка. Ёй адмаўляў у кампэтэнцыі ваеннага трыбунала ў гэтай справе і патрабаваў перадачы яго ў палату пераў. Ваенны трыбунал, які складаўся з былых паплечнікаў НеяНэя, вынес рашэнне пра сваю некампетэнтнасць у дадзенай справе. Палата ж толькі і чакала выпадку прадэманстраваць сваю стараннасць. З усіх пераў у ліку ста шасцідзесяці аднаго знайшоўся толькі адзін, які выказаўся за невінаватасць маршала: гэта быў [[Ашыль Шарль Леонс Віктор Бральі|малады герцаг дэ Бральі]], які толькі за дзевяць дзён да гэтага дасягнуў узросту, што даваў яму права засядаць у палаце пэраў. Сто трыццаць дзевяць галасоў пададзена было за неадкладнае смяротнае пакаранне  — без права абскарджання прысуду.
[[7 снежня]] [[1815]] года НейНэй быў расстраляны як дзяржаўны здраднік непадалёк ад [[Парыжская абсерваторыя|Парыжскай абсерваторыі]]. Сваім растрэлам кіраваў сам. Салдаты не жадалі страляць у маршала і толькі цяжка паранілі яго. У [[1853]] годзе на гэтым месцы была ўзведзена статуя НеяНэя.
{{Пачатак цытаты|крыніца=Напалеон на востраве Святой Алены ўспамінаў НеяНэя<ref>[http://history.scps.ru/lib/nn02.htm Думкі вязня Святой Алены па рукапісу, знойдзеным у паперах Лас Каза]</ref>}}
Ёй быў чалавекам адважным. Яго смерць такая ж незвычайная, як і яго жыццё. Іду ў заклад, што тыя, хто засудзіў яго, не адважваліся глядзець яму ў твар.{{Канец цытаты}}
Ёй пакінуў чатырох сыноў, якія апублікавалі пасля яго «Memoires» (П., [[1833]]).
 
[[Выява:PereLachaise Michel Ney.jpg|thumb|right|Магіла Маршала НеяНэя]]
{{Зноскі}}
 
== Спасылкі ==
{{Commonscat|Michel Ney}}
* [http://adjudant.ru/fr-march/ney.htm Біяграфія НеяНэя]: артыкул С. Захарава
* [http://adjudant.ru/fr-march/ney1815-00.htm Трагедыя военачальніка. Маршал НейНэй у 1815 годзе]: даследаванне С. Захарава
* [http://www.history-gatchina.ru/article/prosba.htm].
* [http://www.napoleonicsociety.com]
* ''Зотаў А. В.'' Забыты Мора. — : ЗНАК, 2009.
 
{{Маршалы Напалеона I}}
 
{{DEFAULTSORT:Нэй Мішэль}}
[[Катэгорыя:Імёны, высечаныя пад Трыўмфальнай аркай, Парыж]]
[[Катэгорыя:Масоны Францыі]]
[[Катэгорыя:Маршалы Напалеона I]]