Грэнландыя (востраў): Розніца паміж версіямі

[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
др Artsiom91Bot перанёс старонку Востраў Грэнландыя у Грэнландыя (востраў): ВП:НА
афармленне, артыкул не аб'яднаны
Радок 1:
{{аб'яднаць|Грэнландыя}}
{{значэнні|Грэнландыя}}
{{Востраў
|Назва = Грэнландыя
Радок 7 ⟶ 5:
|Пазіцыйная карта = Грэнландыя
|Краіна = Данія
|Рэгіён = Грэнландыя, адміністрацыйная адзінка = Грэнландыя
|Раён =
|UTC =
Радок 25 ⟶ 23:
|Катэгорыя на Вікісховішчы = Greenland
}}
{{аб'яднацьзначэнні|Грэнландыя}}
'''Грэнландыя''' — [[востраў]] у [[Атлантычны акіян|Атлантычным]] і [[Арктычны акіян|Арктычным]] акіянах. З'яўляецца найбуйнейшым востравам [[Планета Зямля|Зямлі]]. Належыць [[Данія|Даніі]] і ўваходзіць у яе аўтаномную адзінку [[Грэнландыя]]. Плошча вострава — 2 130 800 км².
 
Радок 37 ⟶ 36:
== Абледзяненне і рэльеф ==
[[Выява:Topographic map of Greenland bedrock.jpg|thumb|300px|злева|Грэнландыя пад ледавіковым шчытом]]
[[Выява:Greenland ice sheet thickness map-be.svg|thumb|Карта таўшчыні грэнландскага ледавіка]]
 
У антрапагенны час пачалося злядзяненне, якое схавала пад ільдом большую частку Грэнландыі; [[ледавік]]амі пакрыта 1834 тыс. км² (у тым ліку 1 726 тыс. км² [[ледавіковым Востраў шчытом|ледавіковым шчытом]], якія займаюць усю ўнутраную частку і некаторыя берагавыя раёны — 81% тэрыторыі вострава). Паверхня ледавіковага шчыта паступова павялічваецца ад берагоў углыб вострава. Найбольш высокі ўчастак шчыта мае форму пакатага скляпення, выцягнутага з поўначы на поўдзень і падзеленага пад 66° — 67° 30' паўночнай шыраты папярочным паніжэннем на 2 шырокія купалы. Паўночны купал дасягае вышыні 3300 м (пад 71° паўночнай шыраты і 39° заходняй даўгаты), паўднёвы — 2730 м (пад 64° паўночнай шыраты і 44° заходняй даўгаты). Ложа ледніка мае ўвогнутую форму. У заходніх краёў яго паверхня ляжыць на вышыні 600 м, ля ўсходняга і ў раёне паўднёвага купалоў — 1000 м, у цэнтры вострава — 0—100 м (месцамі ніжэй за ўзровень акіяна). Сярэдняя таўшчыня ледавіка 2300 м, найбольшая — 3400 м. Аб'ём лёду 2 600 000 км³. Паверхня пакрыта пластом снегу, які пад уздзеяннем вятроў утварае невялікія ўзгорачкі (застругі). Ніжэй за ўзровень 1800—2000 м яна слаба раздзеленая воднымі струменямі, якія ўзнікаюць улетку пры раставанні снегу і лёду, а каля краёў (на вышыні 1000—1500 м) разбіта расколінамі глыбінёй да 30—40 м [[Фірнавая мяжа]] на ледавіку ляжыць на вышыні 1200—1500 м. Верхнія пласты лёду зрушваюцца ад цэнтру да заходніх і ўсходніх бакоў ледавіка з сярэдняй хуткасцю каля 150 м у год. У краёў хуткасць узрастае, на асобных участках у рух прыходзіць уся тоўшча лёду і ўтвараюцца вывадныя ледавікі — вузкія, даўгаватыя атожылкі шчыта, якія па [[даліна]]х дасягаюць акіяна. Вывадныя ледавікі рухаюцца з хуткасцю 20—40 м у суткі і даюць пачатак [[айсберг]]ам (да 100—135 м вышыні над узроўнем акіяна), якія выносяцца ў паўночную частку [[Атлантычны акіян|Атлантыкі]] і ўяўляюць вялікую небяспеку для [[суднаходства]]. На паўночным схіле шчыта лёд слабарухомы.