Віцебск: Розніца паміж версіямі
| [недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
др →Гісторыя |
|||
Радок 39:
Паводле падання з [[Віцебскі летапіс|Віцебскага летапісу]], заснаваны вял.кн. кіеўскай [[Вольга, вялікая княгіня кіеўская|Вольгай]] у [[974]] годзе, але Вольга памёрла 11.7.969 году. Калі заснаванне Віцебска звязанае з дзейнасцю Вольгі, то паводле [[Аповесць мінулых часоў|"Аповесці мінулых часоў"]] у [[947]] годзе Вольга наведвала міжрэчча [[Рака Заходняя Дзвіна|Заходняй Дзвіны]] і [[Рака Дняпро|Дняпра]] і заснавала тут [[павост]]ы для збору даніны, у т.л. на рэках Мста і Луга, магчыма тады быў заснаваны павост і на Віцьбе — Віцебск. Гэта не выключана, бо заснаванне павостаў Вольгай было яе агульнадзяржаўнай праграмай пасля забойства яе мужа Ігара падчас збору празмернай даніны з драўлянаў, а віцебскае месца знаходзілася на важнейшых гандлёвых шляхах, што было удалым месцам для збору як даніны з тутэйшых плямёнаў так і мытаў. Магчыма, складальнік [[Віцебскі летапіс|Віцебскага летапісу]] пераблытаў лічбы, перапісваючы з больш ранняй крыніцы і атрымаў [[974]] замест [[947]], магчыма блытаніну ўнеслі яшчэ да яго ранейшыя перапісчыкі, але і магчыма што гэта проста неверагоднае паданне. Сустракаюцца варыянты падання, дзе занаванне Віцебска адносяць да [[914]] г.)<ref>Шишанов В. 974, 947 или 914? // Витебский проспект. 2005. №45. 10 нояб. С.3.</ref>
Упершыню згадваецца ў [[1021]] годзе, калі разам з Усвятам быў перададзены вял.кн. кіеўскім [[Яраслаў Уладзіміравіч|Яраславам Уладзіміравічам]] полацкаму князю [[Брачыслаў Ізяславіч|Брачыславу Ізяславічу]] пры заключэнні міру. [[Горад]] атрымаў назву ад р. Віцьба, на беразе якой ўзнік. З [[1101]] — цэнтр [[Віцебскае княства|Віцебскага княства]], першы князь [[Святаслаў Усяславіч]], пазней горадам і княствам валодалі яго нашчадкі Васількавічы. У 12—13 ст. цэнтр на [[Гандаль|гандлёвым]] шляху па Заходняй Дзвіне. З [[1321]] году ў складзе [[Вялікае княства Літоўскае|ВКЛ]], адзін з сыноў вял.кн. [[Гедзімін|Гедзіміна]] [[Альгерд]] пабраўся [[Шлюб|шлюбам]] ([[1318]]) з адзінай дачкой апошняга віцебскага князя [[Марыя Віцебская|Марыяй]], а пасля смерці цесця ([[1321]]) сам стаў віцебскім князем. Да [[1351]] у Віцебску пабудаваныя каменныя Верхні і Ніжні замкі, княскі палац. У 15—16 ст. — буйны [[Гандаль|гандлёвы]] і рамесны цэнтр; у [[1441]] названы ў ліку 15 найбуйнейшых гарадоў [[Вялікае княства Літоўскае|ВКЛ]]. У пач. 16 ст. — цэнтр [[Віцебскае ваяводства|Віцебскага ваяводства]]. У выніку [[Вайна|войнаў]] 16—18 ст. неаднаразова спалены і зруйнавы. У [[1597]] горад атрымаў [[магдэбургскае права]] і [[Герб|герб]]. Пасля [[Віцебскае паўстанне, 1623|Віцебскага паўстання]] ([[1623]]) пазбаўлены магдэбургскага права (адноўлена ў [[1644]]) і іншых прывілеяў. У 14—18 ст. у Віцебску пры [[Праваслаўе|праваслаўных]], [[Каталіцызм|каталіцкіх]] і [[Пратэстантызм|пратэстанцкіх]] храмах і [[Манастыр|манастырах]] дзейнічалі школы. У 2-й пал. 18 ст. стаў 2-ім па велічыні (пасля [[Магілёў|Магілёва]]) горадам на тэрыторыі сучаснай [[Беларусь|Беларусі]]. З [[1772]] у складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], [[1772]]—[[1777]] цэнтр Віцебскай правінцыі, з [[1796]] цэнтр [[Беларуская губерня|Беларускай]], з [[1802]] — [[Віцебская губерня|Віцебскай губерні]]. У [[1781]] зацверджаны новы [[Герб|герб]] Віцебска з [[Пагоня|"Пагоняй"]]. У 19 ст. паскорылася развіццё рамяства. У [[1866]] праз Віцебск пракладзеная [[Рыга-Арлоўская чыгунка]], пазней чыгуначныя лініі злучылі горад з [[Горад Масква|Масквой]], [[Брэст]]ам, [[Горад Санкт-Пецярбург|Пецярбургам]] і [[Кіеў|Кіевам]]. У [[1898]] у Віцебску пушчаны першы ў Беларусі трамвай (гл.: [[Віцебскі трамвай]]). З [[1919]] Віцебск у складзе [[РСФСР]]. З [[1924]] у [[БССР]], цэнтр [[Віцебскі раён|раёна]], у [[1924]]—[[1930]] акругі, з [[1938]] — [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. У [[Вялікая Айчынная вайна 1941-1945|Вялікую Айчынную вайну]] цалкам разбураны.
== Дэмаграфія ==
| |||