Вікіпедыя

Кірыцімаці: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Няма тлумачэння праўкі
Няма тлумачэння праўкі
Радок 1:
{{Значэнні|Калядаў востраў}}▼
{{Востраў
|Назва = Кірыцімаці
Радок 12 ⟶ 11:
|Раён =
|UTC =
|Раён =
|lat_dir = N|lat_deg = 1|lat_min = 53|lat_sec =
|lon_dir = W|lon_deg =157 |lon_min =24 |lon_sec =
Радок 24 ⟶ 22:
|Катэгорыя на Вікісховішчы = Kiritimati
}}
▲{{Значэнні|КалядаўВостраў востраўКаляд}}
'''Кірыцімаці''' ({{lang-en|Kiritimati}}), або '''востраў КалядаўКаляд''' — [[востраў]] у Паўночнай групе [[Астравы Лайн|астравоў Лайн]]. Уваходзіць у склад дзяржавы [[Кірыбаці]]. Плошча -— 388,39 км². Насельніцтва (2012 г.) -— 5115 чал. ▼
 
== Геаграфія і прырода ==▼
▲'''Кірыцімаці''' ({{lang-en|Kiritimati}}), або '''востраў Калядаў''' — [[востраў]] у Паўночнай групе [[Астравы Лайн|астравоў Лайн]]. Уваходзіць у склад дзяржавы [[Кірыбаці]]. Плошча - 388,39 км². Насельніцтва (2012 г.) - 5115 чал.
Кірыцімаці лічыцца найбуйнейшым і найстаражытнейшым у свеце [[карал]]авым [[атол]]ам. Даўжыня -— каля 53 км, шырыня -— 31 км. Найвышэйшы пункт -— 13 м. Паўночны захад займае прасторная [[лагуна]] (217,61 км²). Большую частку ўзбярэжжа атачае каралавы [[рыф]].▼
 
Сфармаваны каля 10 - 1610—16 тысяч гадоў таму. Пераважаюць мінералы [[кальцыт]] і [[вапняк]]. У многіх месцах [[вецер|ветрам]] і [[дождж|дажджом]] створаныя паглыбленні, якія з цягам часу запоўніліся [[вада|вадою]] і ўяўляюць сабою невялікія [[возера|азёры]]. Сталых вадацёкаў або крыніц пітной вады няма. Дажджавая вільгаць кандэнсуецца пераважна пад тоўстымі [[пясок|пясчанымі]] пластамі. У [[глеба]]х Кірыцімаці заўважаны істотны недахоп [[калій|калію]], мікраэлементаў [[жалеза]], [[цынк]]у, [[марганец|марганцу]] і г. д. ▼
▲==Геаграфія і прырода==
▲Кірыцімаці лічыцца найбуйнейшым і найстаражытнейшым у свеце [[карал]]авым [[атол]]ам. Даўжыня - каля 53 км, шырыня - 31 км. Найвышэйшы пункт - 13 м. Паўночны захад займае прасторная [[лагуна]] (217,61 км²). Большую частку ўзбярэжжа атачае каралавы [[рыф]].
 
[[Клімат]] засушлівы экватарыяльны. Сярэднегадавая колькасць ападкаў 873 мм. У гады [[Эль-Ніньё]] болей. [[Трапічны цыклон|Цыклоны]] здараюцца рэдка. Нярэдкія засушлівыя гады, калі большасць паверхневых салёных азёр перасыхае, знікаюць запасы падземных прэсных вод. Сярэднегадавая тэмпература — 24° C -— 30° C. ▼
▲Сфармаваны каля 10 - 16 тысяч гадоў таму. Пераважаюць мінералы [[кальцыт]] і [[вапняк]]. У многіх месцах [[вецер|ветрам]] і [[дождж|дажджом]] створаныя паглыбленні, якія з цягам часу запоўніліся [[вада|вадою]] і ўяўляюць сабою невялікія [[возера|азёры]]. Сталых вадацёкаў або крыніц пітной вады няма. Дажджавая вільгаць кандэнсуецца пераважна пад тоўстымі [[пясок|пясчанымі]] пластамі. У [[глеба]]х Кірыцімаці заўважаны істотны недахоп [[калій|калію]], мікраэлементаў [[жалеза]], [[цынк]]у, [[марганец|марганцу]] і г. д.
 
▲[[Клімат]] засушлівы экватарыяльны. Сярэднегадавая колькасць ападкаў 873 мм. У гады [[Эль-Ніньё]] болей. [[Трапічны цыклон|Цыклоны]] здараюцца рэдка. Нярэдкія засушлівыя гады, калі большасць паверхневых салёных азёр перасыхае, знікаюць запасы падземных прэсных вод. Сярэднегадавая тэмпература — 24° C - 30° C.
 
У мінулым на востраве меліся толькі гаі [[дрэва]]ў ''Pisonia grandi'' (да 10 м), значную частку пакрывалі [[куст|хмызнякі]], сярод якіх пераважалі нізкарослыя зараснікі ''Scaevola taccada'' і ''Tournefortia argentea''. У каланіяльную пару шырока распаўсюдзіліся [[какосавая пальма|какосавыя пальмы]]. Яны займаюць каля 5200 га, але яны растуць пераважна на пясчаных глебах.
Радок 43 ⟶ 41:
[[Археалогія|Археолагамі]] было выяўлена некалькі старажытных месцаў пасялення [[Палінезійцы|палінезійцаў]]. Яны стала насялялі Кірыцімаці паміж [[1200]] і [[1600]] гг. Мяркуецца, што пасяленцы пакінулі востраў з-за працяглай шматгадовай засухі або ў выніку экалагічнага крызісу, які пачаўся з-за неахайнай эксплуатацыі бедных мясцовых рэсурсаў.
[[24 снежня]] [[1774]] г. востраў быў адкрыты [[Джэймс Кук|Джэймсам Кукам]], які даў яму імя [[Каляды|Калядаў]] ({{lang-en|Christmas}}) у гонар надыходзячага свята. Сучасная назва Кірыцімаці з'яўляеццаз’яўляецца перакладам першапачатковай назвы на мову [[тунгару]]. Маракі Кука знайшлі на востраве некалькіх [[марскія чарапахі|чарапах]], але не здолелі адшукаць пітную [[вада|ваду]].
 
У [[1856]] г. на востраў выказалі прэтэнзіі [[ЗША]] ў сувязі з прадастаўленнем права амерыканскім кампаніям здабываць тут [[гуана]]. Аднак запасы гэтага выкапня былі вельмі абмежаванымі, і здабыча так і не пачалася. У [[1882]] г. [[Вялікабрытанія|брытанскімі]] прадпрымальнікамі былі створаны [[какосавая пальма|какосавыя]] плантацыі, увезены рабочыя для працы на іх. Але пад час моцнай засухі большасць пальмаў загінула. Рабілася яшчэ некалькі спроб стварыць сталыя паселішчы.
Радок 49 ⟶ 47:
У [[1888]] г. Вялікабрытанія абвясціла аб анексіі Кірыцімаці. У [[1919]] г. востраў быў далучаны да калоніі Астравы Гілберт і Эліс.
 
У [[1917]] - —[[1939]] гг. Кірыцімаці арандаваў [[Францыя|француз]] Эмануіл Руж'еРуж’е, які вырошчваў какосы і сістэматычна збіраў інфармацыю пра востраў. Пазней яна была перададзена навукоўцам і апублікавана.
 
Пад час [[Другая сусветная вайна|II Сусветнай вайны]] на востраве высадзіліся амерыканскія і аўстралійскія войскі. Былі створаны ваенная база, аэрадром, [[метэаралогія|метэаралагічная]] станцыя. Для абслугоўвання ваенных на востраў былі ўвезены рабочыя з іншых [[Ціхі акіян|ціхаакіянскіх]] астравоў.
Радок 55 ⟶ 53:
У [[1957]], [[1958]] гг. [[Вялікабрытанія]] праводзіла на востраве выпрабаванні ядзернай зброі. У [[1962]] г. іх праводзілі на востраве [[ЗША]]. Да [[1975]] г. ваенныя пакінулі Кірыцімаці, а на месцы амерыканскай ваеннай базы быў пабудаваны атэль "Джэймс Кук", самы вялікі на востраве.
 
У [[1979]] г. Кірыцімаці быў далучаны да [[Кірыбаці]]. Хаця востраў з'яўляеццаз’яўляецца запаведнікам, урад гэтай дзяржавы распрацоўвае некалькі праектаў, якія накіраваны на яго далейшае інтэнсіўнае асваенне.
 
== Эканоміка і інфраструктура ==
На Кірыцімаці існуе 4 населеныя пункты. Адміністрацыйным цэнтрам і галоўным [[порт]]ам фактычна з'яўляецца паселішча Лондан. Міжнародны [[аэрапорт]] размешчаны на поўначы вострава. Чартарныя штотыднёвыя авіярэйсы ў [[Ганалулу]]. Працуе 2 школы.
 
Мясцовае насельніцтва -— пераважна [[тунгару]], выхадцы з [[астравы Гілберта|астравоў Гілберта]], -— займаецца вырошчваннем [[какосавая пальма|какосаў]] і ловам [[рыбы]]. Мясцовыя ўлады імкнуцца развіваць экалагічны [[турызм]]. Аднак з-за дарагіх пералёту і харчу (большасць прадуктаў завозіцца звонку) пакуль Кірыцімаці карыстаецца папулярнасцю толькі сярод невялікай групы [[сёрфінг|сёрфераў]].
 
== Галерэя ==
<gallery align=center widths=250px perrow=2>
Image:Kiritimati AKK Aerial.jpg|Лагуна
Радок 70 ⟶ 68:
</gallery>
 
== Спасылкі ==
{{wikivoyage|Kiritimati}}
* [http://www.janeresture.com/christmas/index.htm CHRISTMAS (KIRITIMATI) ISLAND]
* [http://www.sprep.org/biodiversity-ecosystems-management/invasives-battlers-on-kiritimati-island Invasives battlers on Kiritimati Island]
* [http://www.sea.edu/spice233/kiritimati_atlas/an_island_shaped_by_its_environment_life_on_christmas_island Kiritimati Atlas Projects]
* [http://www.academia.edu/789934/Towards_a_first_prehistory_of_Kiritimati_Christmas_Island_Republic_of_Kiribati Towards a first prehistory of Kiritimati (Christmas) Island, Republic of Kiribati]
* [http://www.tepapa.govt.nz/WhatsOn/exhibitions/SliceofHeaven/Exhibition/InternationalRelations/Pages/foreigntiesobject.aspx?irn=2560 Nuclear test, Kiritimati (Christmas Island)]
 
[[Катэгорыя:Астравы Лайн]]
[[Катэгорыя:Астравы Ціхага акіяна]]
[[Катэгорыя:Атолы|ККірыцімаці]]
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Кірыцімаці"