Уільям Шэкспір: Розніца паміж версіямі

[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Artificial123 (размовы | уклад)
дрНяма тлумачэння праўкі
Artificial123 (размовы | уклад)
дрНяма тлумачэння праўкі
Радок 70:
 
У азнаменаванне чатырохсотгоддзя з дня смерці драматурга Каралеўскі манетны двор выпусціў тры двухфунтовыя манеты (датаваны 2016 годам), сімвалізуючыя тры групы яго твораў: камедыі, хронікі і трагедыі.
 
== Творчасць ==
{{main|Спіс твораў Уільяма Шэкспіра}}
Літаратурная спадчына Шэкспіра распадаецца на дзве няроўныя часткі: [[верш]]атворную ([[паэма|паэмы]] і [[санет]]ы) і [[драма (род літаратуры)|драматычную]]. [[Вісарыён Рыгоравіч Бялінскі|В. Р. Бялінскі]] пісаў, што «занадта было б адважна і дзіўна аддаць Шэкспіру наважную перавагу прад усімі паэтамі чалавецтва, як уласна паэту, але як драматург ён і зараз застаецца без праціўніка, імя якога можна б было паставіць поплеч яго імя»<ref>{{артыкул
|аўтар = В. Г. Белинский
|загаловак = Гамлет, драма Шекспира. Мочалов в роли Гамлета
|спасылка =
|выданне = Собрание сочинений в трёх томах
|тып =
|месца = М.
|выдавецтва =
|год = 1948
|том = 1
|нумар =
|старонкі = 302—303
}}</ref>.
 
=== Пытанне перыядызацыі ===
Даследчыкі творчасці Шэкспіра (дацкі літаратуразнавец [[Георг Брандас|Г. Брандас]], выдавец рускага поўнага сходу складанняў Шэкспіра [[Сямён Апанасавіч Венгераў|С. А. Венгераў]]) пад канец XIX — пачатку XX стст., абапіраючыся на [[храналогія|храналогію]] твораў, уявілі яго духоўную эвалюцыю ад «бадзёрага настрою», веры ва ўрачыстасць справядлівасці, [[гуманізм|гуманістычныя]] ідэалы ў пачатку шляху да расчаравання і знішчэння любых ілюзій у канцы. Аднак у апошнія гады з'явілася думка, што заключэнне пра асобу аўтара па яго творах ёсць памылка<ref name="ОП">У. Шекспир. Комедии. Вступительная статья О. Постнова. — М. Эксмо, 2008. с. 10. ISBN 978-5-699-28192-3</ref>.
 
У 1930 годзе шэкспіразнавец [[Эдмунд Чамберс|Э. К. Чэмберс]] прапанаваў храналогію творчасці Шэкспіра па [[жанр]]авым прыкметам, пазней яна была адкарэктавана Дж. Мак-Мануэем. Вылучаліся чатыры перыяды: першы (1590—1594) — раннія: хронікі, рэнесансавыя камедыі, «трагедыя жаху» («Ціт Андронік»), дзве паэмы; уторай (1594—1600) — рэнесансавыя камедыі, першая спелая трагедыя («Рамэа і Джульета»), хронікі з элементамі трагедыі, антычная трагедыя («Юлій Цэзар»), санеты; трэці (1601—1608) — вялікія трагедыі, антычныя трагедыі, «змрочныя камедыі»; чацвёрты (1609—1613) — драмы-казкі з трагічным зачынам і шчаслівым фіналам. Некаторыя з шэкспіразнаўцаў, у тым ліку і [[Аляксандр Александровіч Смірноў|А. А. Смірноў]], ядналі першы і другі перыяды ў адзін ранні<ref name="Жанр">Луков Вл. А. [http://world-shake.ru/ru/Encyclopaedia/3813.html Жанр // Электронная энциклопедия «Мир Шекспира»].</ref>.
 
=== Драматургія ===
{{Main|П’есы Уільяма Шэкспіра}}
Большасць драматургаў таго перыяду стваралі свае творы супольна з іншымі аўтарамі, і крытыкі лічаць, што Шэкспір таксама напісаў некаторыя свае п'есы супольна з іншымі аўтарамі; галоўным чынам гэта ставіцца да ранніх і позных твораў{{Sfn|Wells|Orlin|2003|p=49}}. У дачыненні некаторых твораў, такіх як ''«[[Ціт Андронік]]»'' і раннія гістарычныя п'есы, не ўсталявана, што яны дакладна напісаны ў суаўтарстве, тады як для ''«[[Два шляхетныя родзічы|Двух шляхетных родзічаў]]»'' і згубленай п'есы ''«[[Гісторыя Кардэніа|Кардэніа]]»'' гэта дакументальна пацверджана. Дадзеныя, атрыманыя з тэкстаў, таксама дазваляюць сцвярджаць, што некаторыя працы перарабляліся іншымі пісьменнікамі адносна арыгінальнага тэксту.
 
Адны з найранейшых прац Шэкспіра — ''«[[Рычард III (п’еса)|Рычард III]]»'' і тры часткі ''«[[Генрых VI, частка 1|Генрыха VI]]»'', напісаныя ў пачатку 1590-х, перыяд, калі была ў модзе гістарычная драма. П'есы Шэкспіра насілу паддаюцца датаванню{{Sfn|Frye|2005|p=9}}{{Sfn|Honan|1998|p=166}}, але даследчыкі тэкстаў мяркуюць, што ''«[[Ціт Андронік]]»'', ''«[[Камедыя памылак]]»'', ''«[[Утаймаванне наравістай]]»'' і ''«[[Два веронцы]]»'' таксама ставяцца да пачатку творчага шляху Шэкспіра{{Sfn|Schoenbaum|1987|pp=159–61}}{{Sfn|Frye|2005|p=9}}. Яго першыя [[Хронікі Уільяма Шэкспіра|хронікі]], якія найхутчэй засноўваюцца на выданні 1587 года ''«Хронік Англіі, Шатландыі і Ірландыі»'' [[Рафаэль Холіншэд|Рафаэля Холіншэда]]{{Sfn|Dutton|2003|p=147}}, уяўлялі разбуральныя вынікі кіравання слабых і карумпаваных уладароў і ў нейкай меры паслужылі апраўданнем узнікнення [[Цюдоры|дынастыі Цюдораў]]{{Sfn|Ribner|2005|pp=154–155}}. На раннія п'есы Шэкспіра паўплывалі працы іншых драматургаў лізавецінскай эпохі, асабліва [[Томас Кід|Томаса Кіда]] і [[Крыстофер Марла|Крыстофера Марла]], традыцыі сярэднявечнай драмы і п'есы [[Луцый Аней Сенека|Сенекі]]{{Sfn|Frye|2005|p=105}}{{Sfn|Ribner|2005|p=67}}{{Sfn|Cheney|2004|p=100}}. ''«Камедыя памылак»'' таксама пабудавана па класічнай мадэлі, не знойдзена крыніц для ''«Утаймавання наравістай»'', хоць яна злучана з іншай п'есай з падобнай назвай, што гулялася ў лонданскіх тэатрах у 1590-х гадах<ref name="ОП18">У. Шекспир. Комедии. Вступительная статья О. Постнова. — М. Эксмо, 2008. с. 18. ISBN 978-5-699-28192-3</ref> і, магчыма, мае фальклорныя карані{{Sfn|Honan|1998|p=136}}{{Sfn|Schoenbaum|1987|p=166}}.
 
[[Файл:Oberon, Titania and Puck with Fairies Dancing. William Blake. c.1786.jpg|thumb|left|''Аберон, Тытанія і Пак танцуюць з феямі.'' [[Уільям Блэйк]], 1786 год. {{nobr|[[Тэйт Брытанія]]}}.]]
У сярэдзіне 1590-х гадоў адбыўся пераход Шэкспіра ад кплівых і фарсавых па сваім стылі камедый да рамантычных твораў{{Sfn|Ackroyd|2006|p=235}}. ''«[[Сон у летнюю ноч]]»'' — гэта дасціпная сумесь рамантыкі, казачнай магіі і жыцця найніжэйшага грамадства{{Sfn|Wood|2003|pp=161–162}}. У наступнай, таксама рамантычнай, камедыі Шэкспіра ''«[[Венецыянскі купец]]»'' утрымваецца партрэт помслівага ліхвяра-яўрэя [[Шэйлак]]а, у якім адбіліся расавыя забабоны англічан лізавецінскай эпохі{{Sfn|Wood|2003|pp=205–206}}{{Sfn|Honan|1998|p=258}}. Дасціпная п'еса ''«[[Шмат шуму з нічога]]»''{{Sfn|Ackroyd|2006|p=359}}, ''«[[Як вам гэта спадабаецца]]»'', якая выдатна паказвае жыццё ў правінцыі, і ажыўленая весялосцю ''«[[Дванаццатая ноч (п’еса)|Дванаццатая ноч]]»'' дапаўняюць шэраг камедый Шэкспіра{{Sfn|Ackroyd|2006|pp=362–383}}. Пасля лірычнага ''«[[Рычард II (п’еса)|Рычарда II]]»'', практычна цалкам напісанага вершамі, Шэкспір увёў празаічную камедыю ў свае хронікі ''«[[Генрых IV, частка 1|Генрых IV, часткі 1]]»'' і ''[[Генрых IV, частка 2|2]]'', і ''«[[Генрых V (п’еса)|Генрых V]]»''. Яго персанажы робяцца складанейшымі і далікатнымі, ён вельмі спрытна перамыкаецца паміж камічнымі і сур'ёзнымі сцэнамі, прозай і паэзіяй, так што яго спелыя працы дасягаюць апавядальнай разнастайнасці{{Sfn|Shapiro|2005|p=150}}{{Sfn|Gibbons|1993|p=1}}{{Sfn|Ackroyd|2006|p=356}}. Гэты перыяд пачалі і скончылі трагедыі: ''«[[Рамэа і Джульета]]»'', знакамітая гісторыя кахання і смерці дзяўчыны і юнакі{{Sfn|Wood|2003|loc=161}}{{Sfn|Honan|1998|p=206}}, і ''«[[Юлій Цэзар (трагедыя)|Юлій Цэзар]]»'', заснаваны на «[[Параўнальныя жыццяпісы|Параўнальных жыццяпісах]]» ''[[Плутарх]]а''{{Sfn|Ackroyd|2006|p=353, 358}}{{Sfn|Shapiro|2005|pp=151–153}}.
 
[[Файл:Henry Fuseli rendering of Hamlet and his father's Ghost.JPG|thumb|''Гамлет, Гарацыа, Марцэл і здань бацькі Гамлета.'' [[Іаган Генрых Фюслі|Генры Фюзелі]], 1780—85. [[Кунстхаус (Цюрых)]].]]
 
У пачатку XVII стагоддзя Шэкспір напісаў некалькі так званых «[[Праблемныя п’есы Шэкспіра|праблемных п'ес]]»: ''«[[Мера за меру]]»'', ''«[[Траіл і Крэсіда]]»'' і ''«[[Усё добрае, што добра сканчаецца]]»'', а таксама шэраг найболей вядомых [[Трагедыі Уільяма Шэкспіра|трагедый]]{{Sfn|Bradley|1991|p=85}}{{Sfn|Muir|2005|pp=12–16}}. Многія крытыкі мяркуюць, што трагедыі гэтага перыяду ўяўляюць сабою пік творчасці Шэкспіра. Гамлет, загалоўны герой адной з самых знакамітых трагедый Шэкспіра, з'яўляецца, магчыма, самым доследным персанажам гэтага драматурга; асабліва гэта дакранаецца знакамітага [[Салілоквій|салілоквія]], які пачынаецца «[[Быць ці не быць|Быць ці не быць, вось у чым пытанне]]»{{Sfn|Bradley|1991|p=94}}. У адрозненне ад інтраверта Гамлета, вагальнага героя, героі наступных трагедый, кароль Лір і Атэла, пакутуюць ад занадта паспешна прыманых рашэнняў{{Sfn|Bradley|1991|p=86}}. Нярэдка трагедыя Шэкспіра будуецца на нястачах ці фатальных учынках герояў, знішчальных яго і яго любых{{Sfn|Bradley|1991|p=40}}. У ''«[[Атэла]]»'' злыдзень Яга даводзіць рэўнасць загалоўнага героя да кропкі, і той забівае сваю нявінную жонку{{Sfn|Bradley|1991|p=42}}{{Sfn|Greenblatt|2005|p=304}}. У ''«[[Кароль Лір|Каралі Ліры]]»'' стары кароль здзяйсняе фатальную памылку, адмовіўшыся ад сваіх праў на ўладу, што прыводзіць да жахлівых падзей, такім як забойства малодшай дачкі Ліра Кардэліі. У ''«[[Макбет (п’еса)|Макбет]]»'', самай кароткай і сціснутай трагедыі Шэкспіра{{Sfn|McDonald|2006|pp=43–46}}, некантралюемыя амбіцыі пасоўваюць Макбета і яго жонку, [[Лэдзі Макбет]], да забойства законнага караля і ўзурпацыі трона, а ў канчатковым рахунку іх жа бурыць усведамленне сваёй віны{{Sfn|Bradley|1991|p=306}}. У гэтай п'есе Шэкспір дадае да трагічнай структуры элемент звышнатуральнага. Яго апошнія буйныя трагедыі, ''«[[Антоній і Клеапатра (п’еса)|Антоній і Клеапатра]]»'' і ''«[[Карыялан (трагедыя)|Карыялан]]»'', на думку некаторых крытыкаў, утрымваюць адны з самых выдатных яго вершаў{{Sfn|Ackroyd|2006|p=444}}{{Sfn|McDonald|2006|pp=69–70}}.
 
У фінальным перыядзе сваёй творчасці Шэкспір звярнуўся да жанру [[Позныя рамантычныя п’есы Уільяма Шэкспіра|рамантыкі]] ці [[Трагікамедыя|трагікамедыі]] і дапісаў тры буйныя п'есы: ''«[[Цымбелін]]»'', ''«[[Зімовая казка]]»'' і ''«[[Бура (п’еса)|Бура]]»'', а таксама, супольна з іншым драматургам, п'есу ''«[[Перыкл (п’еса)|Перыкл]]»''. Творы гэтага перыяду менш змрочныя, чым папярэднія ім трагедыі, аднак больш сур'ёзныя, чым камедыі 1590-х гадоў, але сканчаюцца яны замірэннем і збавеннем ад бед{{Sfn|Dowden|1881|p=57}}. Некаторыя даследчыкі мяркуюць, што гэтыя змены адбыліся ад змены паглядаў на жыццё Шэкспіра, якія сталі спакайнейшымі, але, магчыма, у п'есах проста адбілася тэатральная мода таго часу{{Sfn|Dowden|1881|p=60}}{{Sfn|Frye|2005|p=123}}{{Sfn|McDonald|2006|pp=15}}. Яшчэ дзве захаваныя п'есы Шэкспіра напісаны ім у супрацы, магчыма з [[Джон Флетчэр|Джонам Флетчэрам]]: ''«[[Генрых VIII (п’еса)|Генрых VIII]]»'' і ''«[[Два шляхетныя родзічы]]»''.
 
==== Прыжыццёвыя пастаноўкі ====
{{Main|Пастаноўкі п’ес Уільяма Шэкспіра}}
 
Пакуль дакладна не вядома, для якіх тэатральных кампаній Шэкспір пісаў свае раннія п'есы. Так, на тытульнай старонцы выдання ''«Ціта Андроніка»'' 1594 года паказана, што п'еса ставілася трыма рознымі групамі{{Sfn|Wells|Taylor|Jowett|Montgomery|2005|p=xx}}. Пасля [[Чорная смерць|чумы]] 1592—1593 года п'есы Шэкспіра ўжо ставіліся яго ўласнай кампаніяй у «{{нп3|Тэатр (Лондан)|Тэатры||The Theatre}}» і «{{нп3|Курціна (тэатр)|Курціне||Curtain Theatre}}» у [[Шордзіч]]ы на поўнач ад Тэмзы{{Sfn|Wells|Taylor|Jowett|Montgomery|2005|p=xxi}}. Там была пастаўлена першая частка ''«Генрыха IV»''. Пасля сваркі са сваім гаспадаром кампанія пакінула «Тэатр» і пабудавала на паўднёвым боку Тэмзы, у [[Саутуарк]]у, тэатр «[[Глобус (тэатр)|Глобус]]», першы тэатр, пабудаваны акцёрамі для акцёраў{{Sfn|Foakes|1990|p=6}}{{Sfn|Shapiro|2005|pp=125–31}}. «Глобус» адкрыўся восенню 1599 года, і адной з першых пастаўленых у ім п'ес стаў ''«Юлій Цэзар»''. Большасць найболей вядомых п'ес Шэкспіра, напісаных пасля 1599 года, ствараліся для «Глобуса», улучаючы ''«Гамлета»'', ''«Атэла»'' і ''«Караля Ліра»''{{Sfn|Foakes|1990|p=6}}{{Sfn|Nagler|1958|p=7}}{{Sfn|Shapiro|2005|pp=131–2}}.
 
[[Файл:Globe theatre london.jpg|thumb|left|Рэканструкцыя [[Глобус (тэатр)|тэатра Глобус]], Лондан.]]
 
Трупа Шэкспіра «Слугі лорда-камергера» складалася ў асаблівых адносінах з [[Якаў I (кароль Англіі)|каралём Якавам I]], асабліва пасля яе пераназвання ў 1603 годзе ў «[[Слугі караля]]». Хоць запісы пра пастаноўкі разрознены, можна казаць пра 7 пастановак п'ес Шэкспіра пры двары паміж 1 лістапада 1604 года і 31 кастрычніка 1605 года, улучаючы дзве пастаноўкі ''«Венецыянскага купца»''{{Sfn|Wells|Taylor|Jowett|Montgomery|2005|p=xxii}}. Пасля 1608 года яны пачалі выступаць зімой у крытым тэатры «[[Блэкфраерс]]», а ў «Глобусе» працаваць летам{{Sfn|Foakes|1990|p=33}}. Добрае памяшканне ў спалучэнні з каралеўскім заступніцтвам дазволіла Шэкспіру ўвесці ў рэквізіт сваіх п'ес складанейшыя прылады. Прыкладам, у ''«Цымбеліну»'' [[Юпітэр (міфалогія)|Юпітэр]] спускаецца «з громам і маланкамі, седзячы на арле: Ён кідае маланкі. Прывіды падаюць на калені»{{Sfn|Ackroyd|2006|p=454}}.
 
У трупе Шэкспіра складаліся такія вядомыя акцёры, як [[Рычард Бёрбедж]], [[Уільям Кэмп]], [[Генры Кондэл|Неры Кондэл]] і [[Джон Хэмінгес]]. Бёрбедж быў першым выканаўцам галоўных роляў многіх п'ес Шэкспіра, улучаючы ''«Рычарда III»'', ''«Гамлета»'', ''«Атэла»'' і ''«Караля Ліра»''{{Sfn|Ringler|1997|p=127}}. Папулярны камічны актор Уільям Кэмп, сярод іншых персанажаў, іграў П'етра ў ''«Рамэа і Джульеце»'' і Кізілу ў ''«Шмат шуму з нічога»''{{Sfn|Schoenbaum|1987|p=210}}. На мяжы XVI і XVII стагоддзяў яго замяніў [[Роберт Армін]], які выканаў такія ролі, як Асялок з ''«Як вам гэта спадабаецца»'' і Блазан з ''«Караля Ліра»''{{Sfn|Shapiro|2005|pp=247–9}}. У 1613 годзе [[Генры Вотан]] паведаміў пра пастаноўку п'есы ''«Генрых VIII»'', якая адбылася{{Sfn|Wells|Taylor|Jowett|Montgomery|2005|p=1247}}. 29 чэрвеня, падчас пастаноўкі дадзенага спектакля гармата дала асечку і падпаліла саламяны дах будынка, так што ўвесь тэатр згарэў. Гэты факт дазваляе з добрай дакладнасцю ўсталяваць час напісання п'есы{{Sfn|Wells|Taylor|Jowett|Montgomery|2005|p=1247}}.
 
==== Першыя публікацыі ====
Як лічыцца, палова (18) п'ес Шэкспіра была апублікавана тым ці іншым чынам пры жыцці драматурга. Найгалоўнай публікацыяй шэкспіраўскай спадчыны па праве лічыцца [[Першае фоліа|фоліа 1623 года (так званае «Першае фоліа»)]], выдадзенае Эдуардам Блаўнтам і Уільямам Джагардам у складзе так званага «[[Чэстэраўская складанка|Чэстэраўскай складанкі]]»; друкары Уорал і Кол. У гэта выданне ўвайшлі 36 п'ес Шэкспіра — усе, апроч «[[Перыкл (п’еса)|Перыкла]]» і «[[Два шляхетныя родзічы|Двух шляхетных родзічаў]]». Менавіта гэта выданне ляжыць у аснове ўсіх даследаванняў у вобласці шэкспіразнаўства.
 
Ажыццяўленне гэтага праекта стала магчымым дзякуючы высілкам Джона Хэмінджа і Генры Кондэла, сяброў і калег Шэкспіра. Кнігу апераджае ліст да чытачоў ад імя Хэмінджа і Кондэла, а таксама паэтычнае прысвячэнне Шэкспіру з боку драматурга Бена Джонсана, які таксама паспрыяў выданню Першага Фоліа.
 
=== Паэмы ===
У 1593 і 1594 гадах, калі тэатры былі зачынены з-за эпідэміі [[Бубонная чума|чумы]], Шэкспір стварыў дзве эратычныя паэмы, ''«[[Веспер і Адоніс]]»'' і ''«[[Збэшчанне Лукрэцыі]]»''. Гэтыя паэмы былі прысвечаны [[Генры Рызлі, 3-і граф Саўтгемптан|Генры Рызлі, графу Саўтгемптану]]. У ''«Весперы і Адонісу»'' нявінны [[Адоніс]] адпрэчвае сексуальныя дамаганні [[Венера (міфалогія)|Венеры]]; тады як у ''«Збэшчанні Лукрэцыі»'' ўчынная жонка [[Лукрэцыя]] згвалтавана [[Секст Тарквіній|Тарквініем]]{{Sfn|Rowe|2006|p=21}}. Пад уплывам ''[[Метамарфозы (Авідзій)|Метамарфоз]]'' [[Публій Авідзій Назон|Авідзія]]{{Sfn|Frye|2005|p=288}}, у паэмах паказваюцца пачуццё віны і жудасныя наступствы некантралюемага кахання{{Sfn|Rowe|2006|p=3}}. Абедзве паэмы карысталіся папулярнасцю і перавыдаваліся некалькі разоў пры жыцці Шэкспіра. Трэцяя паэма, ''«[[Скарга закаханай]]»'', у якой дзяўчына жаліцца на спакуслівага ашуканца, была надрукавана ў першым выданні ''Санетаў'' у 1609 годзе. У наш час большасць навукоўцаў прызнае, што ''«Скаргу закаханай»'' напісаў менавіта Шэкспір. У паэме ''«[[Фенікс і галубка]]»'', надрукаванай у 1601 годзе ў складанцы Роберта Чэстэра ''«Love’s Martyr»'', расказваецца пра сумную смерць міфалагічнага [[фенікс]]а і яго ўмілаванай, дакладнай галубкі. У 1599 годзе два санеты Шэкспіра ад імя Шэкспіра, але без яго згоды ў ''«[[Жарсны пілігрым|Жарсным пілігрыме]]»''{{Sfn|Rowe|2006|p=1}}{{Sfn|Honan|1998|p=289}}{{Sfn|Schoenbaum|1987|p=327}}.
 
=== Санеты ===
{{main|Санеты Уільяма Шэкспіра}}
[[Файл:Sonnets1609titlepage.jpg|thumb|right|upright|Тытульная старонка выдання санетаў Шэкспіра 1609 года.]]
[[Санет]] — верш з 14 радкоў. У санетах Шэкспіра прынята наступнае рыфмаванне: abab cdcd efef gg, то бок тры катрэны на крыжаваныя рыфмы, і адно двухрадкоўе (тып, уведзены паэтам [[Генры Говард, граф Сурэй|графам Сурэем]], пакараным смерцю пры Генрыху VIII).
 
Усяго Шэкспірам былі напісаны 154 санеты, і большая іх частка была створана ў [[1592]]—[[1599]] гадах. Упершыню яны былі надрукаваны без вядзёная аўтара ў [[1609]] годзе. Два з іх былі надрукаваны яшчэ ў [[1599]] годзе ў складанцы «[[Жарсны пілігрым]]». Гэта санеты ''138'' і ''144''.
 
== Стыль ==
{{Main|Стыль Уільяма Шэкспіра}}
 
Мова першых п'ес Шэкспіра — мова, звычайная для п'ес дадзенага перыяду. Гэта стылізаваная мовк не заўсёды дае драматургу раскрыць сваіх персанажаў{{Sfn|Clemen|2005a|p=150}}. Паэзія часта перагружана складанымі метафарамі і прапановамі, а мова больш спрыяе дэкламаванню тэксту, чым жывой ігры. Да прыкладу, урачыстыя прамовы ''«[[Ціт Андронік|Ціта Андроніка]]»'', на думку некаторых крытыкаў, часта запавольваюць дзеянне; мова персанажаў ''«[[Два веронцы|Двух веронцаў]]»'' здаецца ненатуральнай{{Sfn|Frye|2005|p=105}}{{Sfn|Clemen|2005b|p=29}}.
 
Неўзабаве, аднак, Шэкспір пачынае прыстасоўваць традыцыйны стыль для сваіх мэт. Пачатковы [[салілоквій]] з ''«[[Рычард III (п’еса)|Рычарда III]]»'' узыходзіць да гутарак з сабой [[Загана (персанаж)|Заганы]], традыцыйнага персанажа сярэднявечнай драмы. У той жа час, яркія маналогі Рычарда пазней разаўюцца ў маналогі пазнейшых п'ес Шэкспіра{{Sfn|Brooke|2004|p=69}}{{Sfn|Bradbrook|2004|p=195}}. Усе п'есы азначаюць пераход ад традыцыйнага стылю да новага. На працягу далейшай сваёй кар'еры Шэкспір яднае іх, і адным з найболей удалых прыкладаў змешвання стыляў можа служыць ''«[[Рамэа і Джульета]]»''{{Sfn|Clemen|2005b|p=263}}. Да сярэдзіны 1590-х гадоў, часу стварэння ''«Рамэа і Джульеты»'', ''«[[Рычард II (п’еса)|Рычарда II]]»'' і ''«[[Сон у летнюю ноч|Сну ў летнюю ноч]]»'', стыль Шэкспіра робіцца больш натуральным. Метафары і вобразныя выразы ўсё больш дапасуюцца з патрэбамі драмы.
 
Стандартная паэтычная форма, што выкарыстоўваецца Шэкспірам — [[белы верш]], напісаны пяцістопным [[ямб]]ам. Белы верш ранніх і позных п'ес значна адрозніваюцца. Ранні часцяком фарбаваўшы, але, зазвычай, пад канец радка сканчаецца або ўвесь сказ цаліком, або яго сэнсавая частка, што спараджае манатоннасць{{Sfn|Frye|2005|p=185}}. Пасля таго як Шэкспір асвоіў традыцыйны белы верш, ён пачаў змяняць яго, перапыняючы сказ пад канец радка. Выкарыстанне гэтага прыёму надае паэзіі моц і гнуткасць у такіх п'есах, як ''«[[Юлій Цэзар (трагедыя)|Юлій Цэзар]]»'' і ''«[[Гамлет]]»''. Прыкладам, Шэкспір скарыстае яго для перадачы пачуццяў узрушанага Гамлета{{Sfn|Wright|2004|p=868}}:
 
: ''Sir, in my heart there was a kind of fighting''
: ''That would not let me sleep. Methought I lay''
: ''Worse than the mutines in the bilboes. Rashly—''
: ''And prais’d be rashness for it—let us know''
: ''Our indiscretion sometimes serves us well…''
 
У наступных за ''«Гамлетам»'' п'есах паэтычны стыль працягваў вар'іравацца, асабліва ў эмацыйных пасажах яго позных трагедый. Літаратурны крытык {{нп3|Эндру Брэдлі|||A. C. Bradley}} абсікаў гэты стыль як «больш канцэнтраваны, хуткі, размаіты, з меншай колькасцю паўтораў»{{Sfn|Bradley|1991|p=91}}. Да канца сваёй кар'еры Шэкспір скарыстаў мноства метадаў для дасягнення падобных эфектаў. Ён скарыстаў такія метады, як [[анжамбеман]], неструктураваныя паўзы і прыпынкі і розныя незвычайныя варыяцыі канструкцыі і даўжыні прапаноў{{Sfn|McDonald|2006|pp=42–6}}. У многіх выпадках слухач сам павінен дадумаць сэнс сказу{{Sfn|McDonald|2006|pp=42–6}}. У позных рамантычных п'есах доўгія і кароткія прапановы супрацьстаўляюцца адзін аднаму, суб'ект і аб'ект дзеяння змяняюцца месцамі, словы апускаюцца, што стварае адчуванне спантаннасці{{Sfn|McDonald|2006|p=36, 39, 75}}.
 
Шэкспір скамбінаваў паэтычнае мастацтва з разуменнем практычных дэталяў тэатральнай пастаноўкі{{Sfn|Gibbons|1993|p=4}}. Як і ўсе драматургі таго часу, ён тэатралізаваў гісторыі з такіх крыніц, як [[Плутарх]] і [[Рафаэль Холіншэд|Холіншэд]]{{Sfn|Gibbons|1993|pp=1-4}}. Але першакрыніца не заставалася без змен; Шэкспір уводзіў новыя і змяняў старыя сюжэтныя лініі, каб перад аўдыторыяй раскрывалася ўся шматграннасць аповеда. З узростам майстэрства Шэкспіра, яго персанажы сталі вымалёўвацца выразней і набываць адметныя асаблівасці гаворкі. Аднак яго позныя п'есы больш напамінаюць раннія творы. У позных рамантычных творах ён свядома вярнуўся да штучнага стылю, каб падкрэсліць ілюзорнасць тэатра{{Sfn|McDonald|2006|p=13}}.
 
== Рэпутацыя і крытыка ==
{{main|Рэпутацыя Уільяма Шэкспіра}}
{{Quote box|align=right|quote=«Ён быў чалавекам не эпохі, але ўсіх часоў»<ref>{{lang-en|He was not of an age, but for all time.}}</ref>.|source=[[Бен Джонсан]]{{Sfn|Jonson|1996|p=10}}}}
 
Хоць пры сваім жыцці Шэкспір і не лічыўся вялікім драматургам, ён атрымваў ухвальныя водгукі пра свае творы{{Sfn|Dominik|1988|p=9}}{{Sfn|Grady|2001b|p=267}}. У 1598 годзе пісьменнік-святар [[Фрэнсіс Мёрыс]] вылучыў яго з англійскіх пісьменнікаў як «самога цудоўнага» і ў камедыі, і ў трагедыі{{Sfn|Grady|2001b|p=265}}{{Sfn|Greer|1986|p=9}}. І аўтары складанкі п'ес ''«Parnassus»'' параўноўвалі Шэкспіра з [[Джэфры Чосер|Чосерам]], [[Джон Гаўэр|Гаўэрам]] і [[Эдмунд Спэнсэр|Спэнсэрам]]{{Sfn|Grady|2001b|p=266}}. У [[Першае фоліа|Першым фоліа]] [[Бен Джонсан]] назваў Шэкспіра: «Душа стагоддзя, годны апладысментаў, захапленне, дзіва нашай сцэны<ref>Soul of the age, the applause, delight, the wonder of our stage</ref>».
 
[[Файл:William Shakespeare Statue in Lincoln Park.JPG|thumb|right|200px|Статуя Уільяма Шэкспіра, [[Лінкальн-парк (Чыкага)]], тыповая для XIX і пачатку XX стагоддзяў.]]
[[File:William Shakespeare Postal stationery envelope Russia 2014 No 257.jpg|240 px|right|[[Паштовы канверт]] Расіі, 2014 год.]]
 
У перыяд паміж [[Рэстаўрацыя Сцюартаў|Рэстаўрацыяй]] манархіі ў 1660 годзе і канцом XVII стагоддзя пераважалі ідэі класіцызму. Таму крытыкі таго часу пераважна ставілі Шэкспіра ніжэй, чым [[Джон Флетчэр|Джона Флетчэра]] і [[Бен Джонсан|Бена Джонсана]]{{Sfn|Grady|2001b|p=269}}. [[Томас Рымер]], да прыкладу, асуджаў Шэкспіра за змешванне камічнага і трагічнага. Тым не менш, паэт і крытык [[Джон Драйдан]] высока ацэньваў Шэкспіра, кажучы пра Джонсана: «Я захапляюся ім, але я люблю Шэкспіра»{{Sfn|Dryden|1889|p=71}}. Усё ж на працягу некалькіх дзесяцігоддзяў панавалі пагляды Рымера, але ў XVIII стагоддзі крытыкі пачалі захапляцца ім і зваць яго геніем. Падобную рэпутацыю толькі ўмацаваў шэраг выдадзеных навуковых прац, прысвечаных творчасці Шэкспіра, прыкладам працы [[Сэмюэл Джонсан|Сэмюэля Джонсана]] 1765 года і [[Эдманд Малоун|Эдманда Малоуна]] 1790 года{{Sfn|Grady|2001b|p=270}}{{Sfn|Levin|1986|p=217}}. Да 1800 года за ім трывала замацавалася званне нацыянальнага паэта Англіі{{Sfn|Grady|2001b|p=270}}. У XVIII і XIX стагоддзях Шэкспір таксама атрымаў імя і за межамі Брытанскіх астравоў. Яго падтрымвалі такія пісьменнікі як [[Вальтэр]], [[Іаган Вольфганг фон Гётэ|Гётэ]], [[Стэндаль]] і [[Віктор Гюго]]{{Sfn|Grady|2001b|p=272-274}}.
 
У [[Рамантызм|эпоху рамантызму]] Шэкспір атрымаў высокую ацэнку паэта і літаратурнага філосафа [[Сэмюэл Тэйлар Кольрыдж|Сэмюэла Тэйлара Кольрыджа]]; крытык [[Аўгуст Вільгельм Шлегель]] выканаў пераклад яго п'ес на нямецкую ў духу [[Нямецкі рамантызм|нямецкага рамантызму]]{{Sfn|Levin|1986|p=223}}. У XIX стагоддзі захапленне Шэкспірам часта межавала з глыбокай пашанай і ліслівасцю{{Sfn|Sawyer|2003|p=113}}. «Гэты Кароль Шэкспір», — пісаў эсэіст [[Томас Карлейль]] у 1840 годзе — «вышэй нас усіх, самы шляхетны, найдалікатнейшы, але моцны; непарушны<ref>That King Shakespeare … over us all, as the noblest, gentlest, yet strongest of rallying signs; indestructible</ref>»{{Sfn|Carlyle|1907|p=161}}. [[Бернард Шоу]], аднак, крытыкаваў рамантычны культ Шэкспіра, пусціўшы ў ход слова «бардапаклонства» ({{lang-en|bardolatry}}). Ён сцвярджаў, што [[натуралістычная драма]] [[Генрык Ібсен|Ібсена]] робіць Шэкспіра састарэлым{{Sfn|Grady|2001b|p=276}}.
 
Рускі пісьменнік [[Леў Мікалаевіч Талстой|Леў Мікалаевіч Талстой]] у сваім крытычным нарысе «Пра Шэкспіра і пра драм»<ref>Толстой Л. Н. [http://tolstoy.lit-info.ru/tolstoy/publicistika/publicistika-23.htm «О Шекспире и о драме»]</ref> на падставе дэталёвага разбору некаторых найболей папулярных твораў Шэкспіра, у прыватнасці: «Кароль Лір», «Атэла», «Фальстаф», «Гамлет» і інш. — учыніў над рэзкай крытыцы здольнасці Шэкспіра як драматурга.
 
Пасля мадэрнісцкай рэвалюцыі мастацтва пачатку XX стагоддзі Шэкспір быў запісаны ў шэрагі [[Авангард (мастацтва)|авангардыстаў]]. [[Экспрэсіянізм (кіно)|Нямецкія экспрэсіяністы]] і маскоўскія [[Футурызм|футурысты]] ставілі яго п'есы. Марксіст, драматург і рэжысёр [[Бертольт Брэхт]], распрацаваў пад уплывам Шэкспіра [[эпічны тэатр]]. Паэт і крытык [[Эліат, Томас Стэрнз|Т. С. Эліат]] выступіў супраць Шоу, кажучы, што шэкспіраўскі «прымітывізм» робіць яго твора сучаснымі{{Sfn|Grady|2001a|pp=22–6}}. Эліат узначаліў рух даследчыкаў па больш дэталёвым разглядзе шэкспіраўскіх выяў. У 1950-х хваля новых паходаў змяніла мадэрнізм і паклала пачатак «[[Постмадэрнізм|постмадэрнісцкім]]» вывучэнням Шэкспіра{{Sfn|Grady|2001a|pp=24}}. У 1980-х творчасць Шэкспіра стала вывучацца прадстаўнікамі такіх плыняў як [[структуралізм]], фемінізм, [[новы гістарызм]], вывучэнне афра-амерыканцаў і [[кўір-даследаванні]]{{Sfn|Grady|2001a|pp=29}}{{Sfn|Drakakis|1985|pp=16–17, 23–25}}.
 
== Уплыў ==