Вікіпедыя

Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
→‎Гісторыя: Бунт філосафаў
Няма тлумачэння праўкі
Радок 36:
|edu_region =
}}
'''Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт''', ('''БДУ''') — найстарэйшы ўніверсітэт [[Беларусь|Беларусі]], знаходзіцца ў [[Мінск]]у, афіцыйна пачаў працу [[30 кастрычніка]] [[1921]].
 
{{змест злева}}
 
== Гісторыя ==
Радок 45 ⟶ 43:
Царскія ўлады пабаяліся ствараць універсітэт ў [[Паўночна-Заходні край|«Паўночна-Заходнім краі»]] перш за ўсё з-за магчымасці разбудзіць тут праз студэнтаў, іх адукаванасць і павышаную грамадскую актыўнасць, заглушаныя рэцыдывы нацыяльна-палітычнай барацьбы. Да гэтай высновы прыйшла ў [[1906]]—[[1907]] гг. спецыяльная камісія [[Міністэрства народнай асветы Расійскай імперыі|Міністэрства асветы]]. Спробы з боку ўлад [[Смаленск]]а, [[Мінск]]а, [[Віцебск]]а пераканаць царскі ўрад у адваротным, у тым, што ўніверсітэт стане «магутным рассаднікам рускай культуры на Беларусі», не далі вынікаў<ref>Иванов, А. Е. География российских университетов… — С. 97, 15.</ref>.
 
Першыя рэальныя крокі да стварэння беларускага ўніверсітэта зрабіў [[Народны Сакратарыят Беларусі|урад (Народны сакратарыят) Беларускай Народнай Рэспублікі]], заявіўшы аб сабе ў сакавіку [[1918]]. Над праектам універсітэта пачалі працаваць вядомыя беларускія вучоныя, атрымаўшыя адукацыю і сфарміраваўшыяся як вучоныя ў [[масква|Маскве]] і [[Санкт-Пецярбург]]у. Першасная роля належала [[Мітрафан Віктаравіч Доўнар-Запольскі|М. Доўнар-Запольсмкаму]] і [[Яўхім Фёдаравіч Карскі|Я. Карскаму]]. Вядома, што Я. Карскі у сваім выступленні на [[Першы Усебеларускі з'езд|Усебеларускім кангрэсе 1917]] акцэнтаваў увагу прадстаўнікоў розных колаў беларускага грамадства, узрушаных рэвалюцыйнымі падзеямі, на неабходнасці хутчэйшага стварэння на Беларусі свайго нацыянальнага ўніверсітэта<ref>Кіпель, Я. Эпізоды = Episodes / Яўхім Кіпель; Пад рэд. І. Урбановіч, З. Саўкі. — Нью Йорк: Выдавецтва газэты «Беларус», 1998. — 305 с., [6] л. iл. — С. 79.</ref>. Яго праект статута Беларускага ўніверсітэта скора быў надрукаваны ў газеце [[Вольная Беларусь (1917)|«Вольная Беларусь»]]<ref>Карскі, Е. Проект статуту Беларускага Унівэрсытэту // Вольная Беларусь. — 1918. — № 35. — С. 256—260.</ref>. Аднак ва ўмовах [[Беларусь у Першай сусветнай вайне|нямецкай акупацыі Беларусі,]] разлікі на рэалізацыю ўніверсітэцкіх планаў зноў сталі нерэальнымі. Не мог быць рэалізаваны і план [[Камуністычная партыя Савецкага Саюза|бальшавікоў]] аб замацаванні ў [[1918]] за Беларуссю [[Тартускі ўніверсітэт|Юр’еўскага ўніверсітэта]] і пераводзе яго ў адзін з незанятых нямецкімі войскамі гарадоў — [[Віцебск]] ці [[Смаленск]]. Намаганнямі [[Беларускі нацыянальны камісарыят|Беларускага нацыянальнага камісарыята]] ў Маскве і [[Беларускае культурна-асветнае таварыства|Беларускім культурна-асветным таварыствам]] ў Коўне былі створаны правобразы класічнага ўніверсітэта — [[Беларускі народны ўніверсітэт]]. Але гэта былі не сапраўдныя ўніверсітэты і за межамі Беларусі.
 
У выніку рэвалюцыйных падзей да ўлады прыйшлі бальшавікі і Саветы, якія былі вымушаны ўлічваць імкненне народаў былой [[Расійская імперыя|Расійскай Імперыі]] да рэалізацыі сваіх нацыянальных задач. Таму, адной з першых пастаноў ЦВК ССРБ стаў дэкрэт [[25 лютага]] [[1919]], якім вызначаліся канкрэтныя меры па стварэнню ў Мінску ўніверсітэта. Для ўзгаднення арганізацыйных пытанняў у Маскву выехаў старшыня ЦВК [[Аляксандр Фёдаравіч Мяснікоў|А. Мяснікоў]], які абгрунтаваў правамернасць лютаўскага дэкрэта «меркаваннямі эканамічнага, тэхнічнага і культурна-бытавога характару». Былі выдзелены грошы (1 млн рублёў), створана спецыяльная камісія пры губернскім камісарыяце народнай асветы пад кіраўніцтвам Я. Карскага<ref>Известия ЦИК Советов Белоруссии. — 1919. — № . — 6 марта. — С.</ref>. У яе склад увайшлі [[Аляксандр Рыгоравіч Чарвякоў|А. Чарвякоў]], [[Вацлаў Леанардавіч Іваноўскі|В. Іваноўскі]], Марэк, Андэрсан, Маслоўскі, Камінскі, Фрумкіна і інш. За 2 месяцы камісія арганізавала падрыхтоўчыя курсы для жадаючых паступаць ва ўніверсітэт. Аднак справу стварэння ўніверсітэта з-за абставін палітычнага характару, цэнтральныя органы ўлады палічылі за лепшае трымаць пад непасрэдным кантролем. Таму пры Народным камісарыяце асветы РСФСР была ўтворана і маскоўская камісія.
[[Файл:Miensk, Kašarskaja. Менск, Кашарская (1913).jpg|thumb|Будынак гімназіі Фальковіча, у якім размяшчаліся праўленне і бібліятэка БДУ ]]
 
[[Файл:Miensk, Vasiljeŭski. Менск, Васільеўскі (1913).jpg|thumb|Будынак былога камерцыйнага вучылішча]]
Ужо [[10 сакавіка]] [[1919]] на пасяджэнні мінскайМінскай камісіі па арганізацыі БДУ было разгледжана пытанне аб перадачы ўніверсітэту будынка былога [[Мінскае камерцыйнае вучылішча|камерцыйнага вучылішча]], у якім размяшчаліся ваенныя курсы Заходняй дывізіі. Пад плануемы ўніверсітэт адвялі памяшканне [[Мінская мужчынская гімназія|былой мужчынскай гімназіі]] на вуглу [[Губернатарская вуліца (Мінск)|вул. Губернатарскай]] і [[Падгорная вуліца (Мінск)|Падгорнай]], будынкі духоўнай семінарыі на [[Аляксандраўская вуліца (Мінск)|Аляксандраўскай вуліцывуліц]]ы, былога жаночага духоўнага вучылішча на рагу вуліц [[Шырокая вуліца (Мінск)|Шырокай]] і міхайлаўскай[[Міхайлаўская вуліца (Мінск)|Міхайлаўска]]й, былога ваеннага шпіталя, губернскай земскай бальніцы, рэальнага вучылішча Хайкіна, гімназіі ФАльковічаФальковіча і інш.<ref>Звезда. — 1919. — № . — 23 марта. — С.</ref>. Але толькі ў 1921 спецыяльнай пастановай Прэзідыума ЦВК ССРБ ад 18 красавіка быў афіцыйна зацверджаны спіс будынкаў, якія пераходзілі БДУ. Акрамя пералічаных будынкаў, у спіс былі ўключаны памяшканні фабрыкі «Вікторыя», [[Яўрэйская бальніца (Мінск)|яўрэйскай бальніцы]], Рускага сходу, гаспадарка «[[Лошыцкі сядзібна-паркавы комплекс|Лошыца]]» з фальваркамі «[[Зацішша (Мінск, паўднёвая)|Зацішша]]», «[[Шчомысліцкая дуброва|Дуброва]]», «[[Прылукі (Мінскі раён)|Прылукі]]», лясная дача Ваньковіча<ref>Школа и культура Советской Белоруссии. — 1921. — № 1—2. — С. 114—116.</ref>. Першае праўленне БДУ і біліятэкабібліятэка размясціліся ў будынках гімназіі Фальковіча і вучылішча Хайкіна.
 
=== Бунт філосафаў ===
Радок 65 ⟶ 64:
Для паступлення ў БДУ неабходна паспяхова прайсці цэнтралізаванае тэсціраванне. На некаторыя спецыяльнасці абітурыенты дадаткова здаюць уступныя экзамены.
 
Ва ўніверсітэце ў 2012—2013 навучальным годзе навучаецца 31539 чалавек, з іх студэнтаў — 30695 (20855 на дзённай форме і 9840 — на завочнай), аспірантаў – — 824, дактарантаў – — 20. Штогод звыш 3 тыс. чалавек праходзіць перападрыхтоўку па 45 спецыяльнасцях і каля 6 тыс. — павышаюць кваліфікацыю па 152 праграмах. У комплексе БДУ працуюць 2559 штатных выкладчыкаў (з іх 225 — дактары навук, 1090 — кандыдаты навук), каля 600 навуковых супрацоўнікаў. Агульная колькасць штатных супрацоўнікаў у комплексе БДУ без уліку сумяшчальнікаў — 7864 чалавекі. Для работы выкладчыкамі на ўмовах штатнага сумяшчальніцтва прыцягнута дадаткова 640 чалавек з другіх устаноў (з іх 99 — дактары навук, 352 — кандыдаты навук). Разам з сумяшчальнікамі ў комплексе БДУ працуюць 15 акадэмікаў і 16 членаў-карэспандэнтаў НАН Беларусі, 400 дактароў навук, 1744 кандыдадаты навук.
 
== БДУ ў рэйтынгах ==
З 2008-га года БДУ ўдзельнічае ў адным з самых вядомых вебаметрычных рэйтынгаў — [http://www.webometrics.info/en/detalles/bsu.by Webometrics Ranking of World Universities]. За апошнія тры гады рэйтынг БДУ пастаянна расце. У ліпені 2009 года ўніверсітэт займаў 1916 пазіцыю, а ў ліпені 2012 года ўзняўся на 596 пазіцыю.<br />
Сярод універсітэтаў краін СНД БДУ знаходзіцца на 4-м месцы, саступаючы Маскоўскаму дзяржаўнаму ўніверсітэту імя М. В., Ламаносава, Санкт-Пецярбургскаму і Томскаму ўніверсітэтам.
 
Паводле рэйтынгу аўтарытэтнага брытанскага агенцтва QS WUR (QS World University Rankings), што складаецца з 2004 г., у 2012 г. БДУ ў другі раз увайшоў у ТОП-700 найлепшых універсітэтаў свету і знаходзіцца ў групе вышэйшых навучальных устаноў, што займаюць 501—550 пазіцыі. Сярод ВНУ СНД Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт у дадзеным рэйтынгу займае 9 пазіцыю.
 
== Міжнародная дзейнасць ==
БДУ з'яўляеццаз’яўляецца членам Еўразійскай і Еўрапейскай асацыяцый універсітэтаў, мае 324 міжнародныя пагадненні аб супрацоўніцтве з адукацыйнымі і навуковымі ўстановамі з 50 краін свету. На базе БДУ працуюць Інфармацыйны цэнтр Еўрапейскага саюза, Інфармацыйны пункт Савета Еўропы, Рэспубліканскі інстытут кітаязнаўства імя Канфуцыя, Цэнтр міжнародных даследаванняў. Ва ўніверсітэце рэалізуецца штогод больш 40 міжнародных праектаў па лініі такіх праграмм, як ТЭМПУС, ІНТАС, Транзгранічнае супрацоўніцтва ЕС, 7-я Рамачная праграма ЕС, МНТЦ.
 
З 2012 г. рэалізуюцца 4 новыя праекты ТЭМПУС у наступных галінах: стварэнне міжуніверсітэцкіх цэнтраў падтрымкі студэнцкіх інавацыйных распрацовак, інтэграваная сістэма ўніверсітэцкага менеджменту, распрацоўка трэнінг-сеткі па паляпшэнню адукацыі ў галіне энергаэфектыўнасці, бяспека чалавека на тэрыторыях, якія пацярпелі ад радыеактыўнага забруджвання. Па праграме акадэмічнай мабільнасці [[Эразмус Мундус]] рэалізуюцца 3 новыя праекты: «Развіцце навучання ў краінах ЕІДП на основе чыстых тэхналогій і навукова-даследчай дзейнасці», «Мабільнасць для інавацый і развіцця», «Уся Еўропа па-за межамі».
 
Звыш 2 тыс. замежных грамадзян навучаецца ў БДУ па праграмах даўніверсітэцкай адукацыі, вышэйшай і пасляўніверсітэцкай адукацыі.
 
== Акадэмічныя свабоды ==
 
== Факультэты ==
* [[Фізічны факультэт БДУ|Фізічны]]
* [[Факультэт радыёфізікі і камп'ютарных тэхналогій БДУ|Радыёфізікі і камп'ютарныхкамп’ютарных тэхналогій]] (да [[8 лістапада]] [[2010]] г. — Радыёфізікі і электронікі)
* [[Факультэт прыкладной матэматыкі і інфарматыкі БДУ|Прыкладной матэматыкі і інфарматыкі]]
* [[Механіка-матэматычны факультэт БДУ|Механіка-матэматычны]]
Радок 105:
 
== Вядомыя выпускнікі ==
* [[Святлана Аляксандраўна Алексіевіч|С.  А.  Алексіевіч]] — беларускі пісьменнік. Лаўрэат [[Нобелеўская прэмія па літаратуры|Нобелеўскай прэміі па літаратуры]] (2015)
* [[Валерый Станіслававіч Аношка|В. С. Аношка]] — беларускі географ, глебазнаўца
* [[Павел Васілевіч Астапеня|П. В. Астапеня]] — беларускі прафесар медыцыны
Радок 136:
* [[Аляксандр Уладзіслававіч Казулін]] ([[1996]]—[[2003]])
* [[Васіль Іванавіч Стражаў]] ([[2003]]—[[2008]])
* [[Сяргей Уладзіміравіч Абламейка]] ([[2008]] — [[2017]])
* [[Андрэй Дзмітрыевіч Кароль]] ([[2017]]  — )
 
== Гл. таксама ==
Радок 151:
 
== Літаратура ==
* Яноўскі, А.  А.  Беларускі універсітэт: ад ідэі да ўвасаблення / А.  А.  Яноўскі // Выбраныя навуковыя працы Беларускага дзяржаўнага універсітэта, 1921—2001: У 7 т. / Рэд. савет: А.  У.  Казулін (старш.) і інш. Т. 2: Гісторыя. Філасофія. Журналістыка / Рэдкал.: А.  А.  Яноўскі (адк. рэд.) і інш.  — Мн.: БДУ, 2001.  — 534 с.  — С. 9—18.  — ISBN 985-445-538-6.
 
{{ВНУ Беларусі}}
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Беларускі_дзяржаўны_ўніверсітэт"