Месяц (спадарожнік Зямлі): Розніца паміж версіямі

Асновай сучасных разлікаў з'яўляецца тэорыя БраунаБраўна. Створаная на мяжы [[XIX стагоддзе|XIX]]-[[XX стагоддзе|XX]] стагоддзяў, яна апісвала рух Месяца з дакладнасцю вымяральных прыбораў таго часу. Пры гэтым у разліку выкарыстоўвалася больш за 1400 членаў (каэфіцыентаў і аргументаў пры трыганаметрычных функцыях).

Сучасная навука можа разлічваць рух Месяца і правяраць гэтыя разлікі з яшчэ большай дакладнасцю. Метадамі лазернай лакацыі адлегласць да Месяца вымяраецца з памылкайхібнасцю уў некалькі сантыметраў<ref>В. Е. Жаров, 2002. [http://www.astronet.ru/db/msg/1190817/node35.html Сферическая астрономия. 5.6. Пульсарная шкала времени]</ref>. Такую дакладнасць маюць не толькі вымярэнні, але і тэарэтычныя прадказанні палажэння Месяца; для такіх разлікаў выкарыстоўваюцца выразы з дзясяткамі тысяч членаў, і не існуе мяжыграніцы іх колькасці, калі спатрэбіцца яшчэ больш высокая дакладнасць.

У першым набліжэнніпрыбліжэнні можна лічыць, што Месяц рухаецца па эліптычнай арбіце з [[эксцэнтрысітэт]]ам 0,0549 і вялікай паўвоссю 384 399 км. Рэальны рух Месяца даволі складаны, пры яго разліку неабходна ўлічваць мноства фактараў, напрыклад, пляскатасцьпрыплюснутасць Зямлі і моцны ўплыў Сонца, якое прыцягвае Месяц у 2,2 разы мацней, чым Зямля<ref group="кам.">Маса Сонца складае {{nobr|333 тыс. мас}} Зямлі, а [[Астранамічная адзінка|адлегласць Зямлі да Сонца]] прыкладна ў {{nobr|150 млн км / 384 тыс. км ≈ 390 раз}} большая, чым ад Зямлі до Месяца. Адпаведна, адносіны сіл прыцягнення Сонца і Зямлі, якія дзейнічаюць на Месяц, складаюць {{nobr|333000/390² ≈ 2,2 раза}}.</ref>. Больш дакладна рух Месяца вакол Зямлі можна ўявіць як спалучэнне некалькіх рухаў<ref>См. ''М. М. Дагаев''. Солнечные и лунные затмения. М.: Наука, 1978, стр. 50—54.</ref>:

* паступовае выдаленнеаддаленне Месяца ад Зямлі з прычыны прыліўнога паскарэння (прыкладна на 4 см у год), такім чынам, яеяго арбіта ўяўляе сабой спіраль, якая павольна раскручваццараскручваецца<ref>[http://www.popularmechanics.ru/part/?articleid=3674&rubricid=3#Странный_спутник «Популярная механика» № 5, 2008]</ref>.

Месяц складаецца з кары, верхняй мантыі, сярэдняй мантыі, ніжняй мантыі (астэнасферы) і ядра. Атмасфера практычна адсутнічае. Паверхня Месяца пакрыта так званым рэгалітам — сумессю тонкага пылу і скалістых абломкаў, якія ўтвараюцца ў выніку сутыкненняў метэарытаў з месяцовай паверхняй. Ударна-выбуховыя працэсы, якія суправаджаюць метэарытныя бамбардзіроўкі, спрыяюць ўзрыхленню і мяшаннюперамешванню грунту, адначасова спякаючы і ушчыльняючыўшчыльняючы часціцы грунту. Таўшчыня пласта рэгаліту складае ад долей метра да дзясяткаў метраў<ref>{{кніга

Таўшчыня кары Месяца змяняецца ў шырокіх межах ад 0 да 105 км<ref>[http://www.springerlink.com/content/17656w36520113j0/ SpringerLink — Space Science Reviews, Volume 154, Numbers 1-4]</ref>. Паводле дадзеных са спадарожнікаў гравітацыйнай разведкі GRAIL, таўшчыня месячнай кары большая на тым паўшар'і, якое звернутапавернута да Зямлі<ref>[http://www.mk.ru/science/space/article/2013/12/02/953595-luna-demonstriruet-zemle-svoy-zhivot.html Лунное полушарие, развернутое к Земле, гораздо толще, чем обратная сторона Луны]</ref>.

Атмасфера Месяца вельмі разрэджаная. Калі паверхня не асветленая Сонцам, зместутрыманне газаў над ёй не перавышае {{nobr|2,0{{e|5}} часціц/см³}} (для Зямлі гэты паказчык складае 2,7{{e|19}} часціц/см³), а пасля ўзыходу Сонца павялічваецца на два парадкі за кошт дэгазацыі грунту. Разрэджанасць атмасферы прыводзіць да высокага перападу тэмператур на паверхні Месяца (ад −160&nbsp;°C да +120&nbsp;°C), у залежнасці ад асветленасці; пры гэтым тэмпература парод, якія залягаюць на глыбіні 1 м, сталаяпастаянная і роўная -35&nbsp;°C. З прычыны практычнай адсутнасці атмасферы, неба на Месяцы заўсёды чорнае, з зоркамі, нават калі Сонца знаходзіцца над гарызонтам.

Зямны дыск вісіць у небе Месяца амаль нерухома. Прычыны невялікіх штомесячных ваганняў Зямлі па вышыні над месяцовым гарызонтам і па азімуце (прыкладна па 7°) такія ж, як у [[Лібрацыя|лібрацый]]. Вуглавы памер Зямлі пры назіранні з Месяца ў 3,7 разоў большы, чым месяцовы пры назіранні з Зямлі, а закрываемая Зямлёй плошча нябеснай сферы ў 13,5 разоў большая, чым закрываемая Месяцам. Ступень асветленасці Зямлі, бачная з Месяца, адваротная месяцовым фазам, бачным на Зямлі: у [[Поўня, фаза Месяца|поўню]] c Месяца бачная неасветленая частка Зямлі, і наадварот. Асвятленне адлюстраваным святлом Зямлі прыкладна ў 50 разоў мацней, чым асвятленне святлом месяцаМесяца на Зямлі, максімальная [[бачная зорная велічыня]] Зямлі на Месяцы складае прыблізна −16^m.