Швянчоніс: Розніца паміж версіямі

{{НП-Літва

|статус = горад

|беларуская назва = Швянчоніс

|арыгінальная назва = ={{lang-lt|Švenčionys}}

|краіна падначаленне = Літва

|герб краіна = Svencionys COA.gif

|сцяг герб =

|першаесцяг згадванне = [[15 стагоддзе|ХV ст.]]

|горад з шырыня герба =

|былая назва выява =

|мясцоваяподпіс назва = =

|пасялковы саветпавет = Вільнюскі

|кіраўнік раён = Швянчоніскі

|імя_кіраўніка сянюнія =

|плошча карта краіны = 6,13

|вышыня карта рэгіёна =

|насельніцтвакарта раёна = 5562

|шчыльнасцьвід главы =

|колькасцьглава двароў =

|тэлефонны код статус з =

|паштовы індэкс плошча =

|аўтамабільны код від вышыні =

| lat_deg насельніцтва = 55

|год lat_min перапісу = 08

| lat_sec шчыльнасць =

|lon_dir нацыянальны склад = E

|канфесійны lon_deg склад = 26

|часавы lon_min пояс = 10

|DST lon_sec =

|пазіцыятэлефонны подпісу на карцекод =

'''Швянчоніс''' ({{lang-lt|Švenčionys}}), традыцыйная беларуская назва — '''Свянця́ны''' (афіцыйная да 1940) — [[горад]] у сучаснай [[Літва|Літве]], адміністрацыйны цэнтр [[СвянцянскіШвянчоніскі раён|СвянцянскагаШвянчоніскага раёна]] [[Вільнюскі павет|Віленскага павета]]. Насельніцтва 5562 чал. ([[2009]]). Знаходзяцца за 60 км на ўсход ад [[Вільня|Вільні]]; аўтамабільныя дарогі звязваюць горада з [[ВільняВільнюс]]йам, [[ЕзяросыЗарасай|ЕзяросаміЗарасаем]], [[Лынтупы|Лынтупамі]].

Упершыню Свянцяны ўпамінаюцца ў [[15XV стагоддзе|ХV ст.стагоддзі]]. Паселішча ўваходзіла ў склад [[Віленскае ваяводства|Віленскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і стаяла на шляху да [[Полацк]]а і [[Віцебск]]а. У Свянцянах знаходзіўся палац вялікага князя [[Вітаўт]]а, па загаду якога тут збудавалі першы касцёл. Апрача таго, Вітаўт запрасіў у горада татар.

Росквіт Свянцян прыйшоўся на 2-юдругую палавінупалову [[15XV стагоддзе|XV]]—[[16XV стагоддзе|XVI]] стстстагоддзі. У [[1486]] годзе [[Спіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Казімір Ягелончык]] надаў гораду [[Магдэбургскае права]]. З [[1565]] года ў Свянцянах мясціўся [[земскі суд]]. У [[1633]] годзе ў ваколіцах горада заснавалі францысканскі кляштар.

У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу]] [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] ([[1793]]) Свянцяны апынуліся ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], спачатку у [[Літоўская губерня|Літоўскай губерні]], потым у [[Віленская губерня|Віленскай губерні]]. З [[1795]] г.года Свянцяны -— цэнтр [[Свянцянскі павет|Завілейскага павета]], які ў 1842 г.годзе быў перайменаваны ў Свянцянскі павет.

Падчас [[вайна 1812 года|Вайнывайны 1812 года]] ў месце спыняўся [[Напалеон I Банапарт|Напалеон]].

Свянцяны былі галоўным апорным пунктам у часы [[Паўстанне 1830-1831 гадоў|паўстання]] ([[1830]]—[[1831]]). [[22 сакавіка]] [[1860]] года з'явіўсяз’явіўся праект гарадскога герба: «''у блакітным полі дзве сярэбраныя рыбы з чырвонымі вачыма і плаўнікамі''»<ref>[http://knihi.com/hierb/svian.html Свянцяны] // {{Крыніцы/Геральдыка беларускіх гарадоў}}</ref>. У канцы [[19XIX стагоддзе|XIX ст.стагоддзя]] уў Свянцянах дзейнічалі праваслаўная і стараверская цэрквы, касцёл, 6 сінагог і яўрэйскіх малітоўных дамоў; працавалі гарадская, прыходская, 2-класная яўрэйскае вучылішча і талмуд-тора. Акрамя таго, у месце была бальніца<ref name="ЭСБЕ">{{Крыніцы/ЭСБЕ|Свенцяны}}</ref>.

[[1 студзеня]] [[1919]] года згодна з пастановай I з'ездуз’езду КП(б) Беларусі Свянцяны ўвайшлі ў склад [[БССР|Беларуская ССР]] як цэнтр павета («падраёна») Мінскага раёна<ref name="at">[http://knihi.com/pytanni/108.html У якіх межах былі абвешчаны Беларуская Народная Рэспубліка і БССР?] // {{Крыніцы/150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі|к}}</ref>. Неўзабаве горада занялі польскія войскі, у далейшым Свянцяны апынуліся ў складзе [[Сярэдняя Літва|Сярэдняй Літвы]] ([[1920]]), а з [[1922]] года — у міжваеннай [[Польская Рэспубліка, 1918—1939|Польскай Рэспубліцы]]. [[20 кастрычніка]] [[1933]] года да Свянцян далучылі населены пункт з аднайменнай гміны — засценак Лігумы (мясцовая назва — Падлігумы)<ref>[http://isap.sejm.gov.pl/Download?id=WDU19330810587&type=2 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 12 października 1933 r. o zmianie granic miasta Święcian w powiecie święciańskim, województwie wileńskiem, Dz. U. Nr 81, poz. 587]{{ref-pl}}</ref>.

ПаПасля падзеяхпадзей [[верасень|верасня]] [[1939]] года Свянцяны зноў увайшлі ў склад [[БССР|Беларускай ССР]], атрымаўшы статус [[Свянцянскі раён|раённага цэнтра]] [[Вілейская вобласць|Вілейскай вобласці]]. Аднак [[1 кастрычніка|1]]—[[2 кастрычніка]] [[1940]] года ўрад СССР перадаў горад [[ЛітССР|Літоўскай ССР]].

Цягам [[1941]]—[[1944]] гадоў СвянцяныШвянчоніс знаходзілісязнаходзіўся пад [[Нацысцкая Германія|нямецкай]] акупацыяй. За гэты час гітлераўцы знішчылі 4 тыс. яўрэяў. [[20 мая]] [[1942]] года немцы забілі каля 400 жыхараў, у большасці палякаў<ref name="smdb">Steponas Maculevičius, Doloresa Baltrušiene. Znajomość z Litwą. Księga tysiąclecia. Tom pierwszy. Państwo. — Kaunas: Kraštotvarka, 1999. ISBN 9986-892-34-1. — S. 92.</ref>.

У [[1994]] годзе ў СвянцянахШвянчонісе утварылісяўтварыліся дзве беларускія суполкі: Беларускае таварыства Свянцянскага раёна (старшыня Ніна Сусвіла) і Свянцянскае аддзяленне ТБК, якое ў [[1997]] годзе аб'ядналасяаб’ядналася з Беларускім таварыствам Свянцянскага раёна<ref>[http://kamunikat.fontel.net/www/knizki/mab/albaruthenica/17/index.htm Беларуская дыяспара як пасрэдніца ў дыялогу цывілізацый: Матэрыялы III Міжнар. кангрэса беларусістаў (Мінск, 21—25 мая, 4—7 снеж. 2000 г.)] / Уклад. Т. Пятровіч; рэдкал.: А. Мальдзіс (гал. рэд.) і інш. — Мн.: «Беларускі кнігазбор», 2001. — 312 с. — (Беларусіка = Albaruthenica; Кн. 17). ISBN 985-6638-15-1.</ref>.

* {{Сцяг Польшчы}} [[МраговаМрангова]], [[Польшча]]

* {{Сцяг Польшчы}} [[ВайгероваВэйхерова]], [[Польшча]]

[[Катэгорыя:ГарадыШвянчоніс| Літвы]]