|
'''РыжскаяРыжскі мірнаямірны дамовадагавор 1921''', пагадненне пра спыненне [[Савецка-польская вайна 1920|савецка-польскай вайны 1920]] і нармалізацыю стасункаўадносін. ЗаключанаяЗаключаны [[18 сакавіка]] [[1921]] у [[горад Рыга|Рызе]] паміж [[РСФСР]] і [[УССР]] з аднаго боку і [[Польшча|Польшчай]] з другога.
[[Image:Caricature for Riga Peace 1921.png|thumb|300px|Карыкатура, 1921 г.]]
Беларускія дэлегацыі ні ад [[БССР]], ні ад [[БНР]] не былі дапушчаныядапушчаны да падрыхтоўкі і падпісання дамовыдагавора. Дэлегацыя БССР прысутнічала ў Рызе з самага пачатку перамоўперагавораў, але яе паўнамоцтвы не былі прызнаныя польскім бокам. Расійскі бок таксама не быў зацікаўлены ва ўдзеле беларускіх прадстаўнікоў у працэсе выпрацоўкі пагаднення, паколькі гэта магло разбурыць дыпламатычную камбінацыю і нават сарваць заключэнне міру (ва ўмовах нежадання РСФСР рыхтавацца да зімовай кампаніі). Ад імя БССР выступала РСФСР. БНР апелявала да вядучых еўрапейскіх дзяржаў праз РадуСавет амбасадараўпаслоў у Парыжы, але ўдзельнікічлены [[Антанта|Антанты]] падтрымлівалі Польшчу, якая была адным з асноўных элементаў пасляваеннай версальскай сістэмы.
[[Вялікабрытанія|Вялікабрытанія]] на працягу савецка-польскай вайны неаднаразова рабіла захады па спыненніспыненню вайны і выпрацавала прапановы па размежаванніразмежаванню, — [[Лінія Керзана|«лінія Керзана»]] павінна была ўсталяваць усходнюю граніцу Польшчы па мяжы рассялення [[палякі|палякаў]], з аднаго боку, і [[беларусы|беларусаў]] і [[украінцы|ўкраінцаў]], з другога. Расія адмаўлялася ад англійскага пасрэдніцтва і перагавораў з Польшчай да паразыпаражэння [[Чырвоная Армія|Чырвонай Арміі]] пад [[горад Варшава|Варшавай]] у жніўні [[1920]], якое прывяло да пералому ў вайне і, урэшце, перамогі Польшчы.
Канчатковы варыянт савецка-польскай мяжыграніцы прайшоў значна далей на ўсход ад лініі Керзана. Да Польшчы адыйшла 4,5-мільённая [[Заходняя Беларусь]] плошчай больш за 110 тыс. км<sup>2</sup>. Расія пагадзілася вярнуць Польшчы розныя культурныя каштоўнасці і выплаціць 30 млн. руб. золатам. У далейшым савецкія выплаты па дамоведагаворы рабіліся інструментам міжнар. ціску, напр., пры спробе заключэння савецка-польскіх гандлёвых пагадненняў (1925)<ref>В. М. Цынкевіч. Беларуска-польскія гандлёва-эканамічныя сувязі ў 1923—1939 гг. // Белорусский журнал международного права и международных отношений. №2, 2002.</ref>.
Рыжскі мір не прызналі і асудзілі: кіраўніцтва БНР, Беларуская партыя сацыялістаў-рэвалюцыянераў, дзеячы Беларускай сацыял-дэмакратычнай партыі і Беларускай партыі сацыялістаў-федэралістаў, прадстаўнікі нацыянальнай інтэлігенцыі БССР (у т.л. [[Янка Купала|Я. Купала]], [[Якуб Колас|Я. Колас]], [[Уладзімір Мікалаевіч Дубоўка|У. Дубоўка]]), Першая (1921, [[горад Прага|Прага]]) і Другая ([[1925]], [[горад Берлін|Берлін]]) Усебеларускія канферэнцыі ({{таксама}}: [[Уз'яднанне Заходняй Беларусі з БССР]]).
|
