Тамбора: Розніца паміж версіямі

[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
др Artsiom91Bot перайменаваў старонку Вулкан Тамбора у Тамбора па-над перасылкай: ВП:НА
вікіфікацыя, літаратура, стыль, -пучтыя байты
Радок 8:
|lat_dir = S|lat_deg = 8|lat_min = 14|lat_sec = 43
|lon_dir = E|lon_deg = 117|lon_min = 59|lon_sec = 34
|region = ID
|CoordScale = 200000
|Размяшчэнне = [[Сумбава]], [[Інданезія]]
|Горная сістэма =
|Хрыбет =
|Форма вулкана = [[Стратавулкан]]
|Дыяметр кратара = 6500—7000
|Глыбіня кратара = 700
|Перыяд утварэння = 57 000 гадоў назад
|Апошняе вывяржэнне = [[2011]]
|Вышыня = 2722
|Крыніца вышыні = <ref name="gvp">{{ cite web | title=Tambora | work=Global Volcanism Program | publisher=[[СмітсонаўсктСмітсанаўскі інстытут]] | url=http://www.volcano.si.edu/world/volcano.cfm?vnum=0604-04=}}</ref><ref>{{cite web|title=MOUNTAINS OF THE INDONESIAN ARCHIPELAGO|url=http://www.peaklist.org/WWlists/ultras/indonesia.html|work=Peaklist|publisher=Peaklist.org|accessdate=2009-05-01}}</ref>
|Адносная вышыня = 2722
|Першае ўзыходжанне =
|Пазіцыйная карта 1 = Інданезія
|crosses180 =
|Пазіцыйная карта 2 =
|Катэгорыя на Вікісховішчы =
}}
'''Тамбо́ра'''<ref name="bel">{{кнігаКрыніцы/БелЭн|загаловак=Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.15: Следавікі}}Трыо|адказны=РэдкалС.: Г. П. Пашкоў і інш|месца=Мн.|выдавецтва=БелЭн|год=2002|том=15|старонкі=413|старонак=552|isbn=985-11-0251-2 (Т. 15)|тыраж=10&nbsp;000}}</ref> — [[стратавулкан]] у [[Інданезія|Інданезіі]] на востраве [[Востраў Сумбава|востраве Сумбава]].
 
Вывяржэнне вулкана[[вулкан]]а ў красавіку[[красавік]]у [[1815]] года — наймацнейшае вулканічнае вывяржэнне ў рэгістраванай гісторыі чалавецтва ([[магнітуда VEI]] 7).
 
== Вывяржэнне ў 1815 годзе ==
Радок 35:
 
=== Перад падзеямі ===
Перад вывяржэннем вышыня вулкану была ~прыкладна 4000 м. Ажыўленне вулканічнай дзейнасці пачалося не пазней за [[1812]] год, калі былі заўважаны газавыя струмені каля вяршыні.
 
=== Вывяржэнне ===
Першыя магутныя выбухі адбыліся 5.4. красавіка 1815, іхг. Іх гук быў чутны на адлегласці да 1400 км. [[Хмара|Хмары]] [[Вулканічны попел|вулканічнага попелу]] закрылі неба над вялікай тэрыторыяй. Масіўныя выпаданні попелу адбыліся на астравах [[Востраў Сумбава|Сумбава]], [[Востраў Ламбок|Ламбок]], [[ВостраўБалі Балі(востраў)|Балі]], [[Востраў Мадура|Мадура]], [[Востраў Ява|Ява]].
 
Наступныя магутныя [[выбух]]і адбыліся 10.4, 11.4, 12.4. красавіка 1815, яныг. Яны адчуваліся на адлегласці да 1800 км. Неба над тэрыторыяй да 500 тыс. км² было цалкам закрытая хмарамі попелу. Камяні вагой да 5 [[Кілаграм|кг]] выкідаліся з кратэра на адлегласць болей за 40 км. На востраве [[Востраў Ламбок|Ламбок]] слой попелу дасягнуў 60 см. Палі, садыі [[сад]]ы на тэрыторыі выпадання попелу былі цалкам знішчаны.
 
=== Пасля вывяржэння ===
Вышыня [[вулкан]]а зменшылася да 2850 м, утварылася [[кальдэра]] 6×6,5 км, глыбінёю 700 м. Загінула 92 тыс. чал., з іх 10 тыс. непасрэдна ў час выбухаў, а 82 тыс. у выніку неўраджаю і голаду.
 
== Гл. таксама ==
Радок 51:
 
== Літаратура ==
* {{Крыніцы/БелЭн|15}} — С. 413.
* {{кніга|загаловак=Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.15: Следавікі — Трыо|адказны=Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш|месца=Мн.|выдавецтва=БелЭн|год=2002|том=15|старонкі=413|старонак=552|isbn=985-11-0251-2 (Т. 15)|тыраж=10&nbsp;000}}
* {{кніга|загаловак=Географический энциклопедический словарь: Географические названия|адказны=Гл. ред А. Ф. Трёшников; Ред. кол.: Э. Б. Алаев, П. М. Алампиев, А. Г. Воронов и др.|месца=М.|выдавецтва=Сов. энциклопедия|год=1983|старонкі=418|старонак=538|тыраж=100 000}}{{ref-ru}}
* The Year without a summer? : world climate in 1816 / ed. by C. R. Harrington. — Ottawa: Canadian Museum of Nature, 1992. ISBN 0-660-13063-7 {{ref-en}}
* ''Stommel H., Stommel E.'' Volcano Weather: The Story of 1816, the Year without a Summer. — Newport RI, 1983. ISBN 0-915160-71-4 {{ref-en}}