Аргенціна: Розніца паміж версіямі
| [недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Іван Булва (размовы | уклад) |
Іван Булва (размовы | уклад) |
||
Радок 85:
Прырода Аргенціны разнастайная з прычыны вялікай працягласці з поўначы на поўдзень і неаднастайнасці рэльефу. [[File:Las Leñas Mendoza Argentina by Andre Charland.jpg|thumb|Гарналыжны курорт Las Leñas, рэгіён Куё, правінцыя Мендоса]]
Цэнтральную і паўночна-ўсходнюю частку Аргенціны займае плоская [[алювій|алювіяльная]] Ла-Плацкая нізіна. На паўночны захадад яе прасціраюцца раўніны [[Гран-Чака]], таксама алювіяльныя. На паўночным усходзе паміж рэкамі Парана і Уругвай ляжыць гэтаксама створанае рэкамі [[Аргенцінскае Міжрэчча]], на поўнач ад якога ўзыходзяць лававыя прыступкі [[Бразільскае пласкагор’е|Бразільскага пласкагор’я]]. На поўдні Ла-Плацкая нізіна мяжуе з пласкагор’ем [[Патагонія]], якое цягнецца на поўдзень да вострава [[Вогненная Зямля]]. Ўздоўж усёй заходняй мяжы Аргенціны прасціраюцца Анды — найбуйнейшая горная сістэма Заходняга паўшар’я — якія склаліся ў асноўным падчас [[альпійская складкаватасць|альпійскага гораўтварэння]]. Яны адрозніваюцца складанасцю і разнастайнасцю геалагічнай будовы. У паўночнай частцы Андаў на вышыні 3000-4000 м ляжыць шырокае замкнёнае вулканічнае плато [[Рэгіён Пуна|Пуна]]. Горы, якія атачаюць Пуну з усходу, уздымаюцца да 6500 м. заснежанымі вяршынямі "Невадас" Цэнтральная частка Андаў — гэта сугор’е [[Куё]] з найвышэйшым пунктам [[Паўднёвая Амерыка|Паўднёвай Амерыкі]] [[Аканкагуа|пікам Аканкагуа]], 6962 м над узроўнем мора. На мяжы з Чылі [[гара Тупунгата]]. Усходні ланцуг цэнральных Андаў — Пампінскія Сіеры. Краіна вылучаецца запасамі ўранавай (уваходзіць у сусветную дзясятку), марганцавай, меднай руды, [[берылій|берылію]]; ёсць свінцова-цынкавыя, вальфрамавыя і жалезныя руды. Асноўныя радовішчы нафты і газу прымеркаваны да асадкавых парод ў прагінах Патагонскай платформы і міжгорных прагінх Анд (у правінцыях Неукен, Мендоса, Сальта) і на Вогненная Зямлі. Разведаныя запаы нафты мізэрныя, газу — даволі значныя (300 млрд кубаметраў на 2015 год).<ref>https://www.bp.com/en/global/corporate/energy-economics/statistical-review-of-world-energy/natural-gas/natural-gas-reserves.html</ref>Буйнейшае газавае радовішча - Неукен.
Клімат Аргенціны вельмі разнастайны. Аб гэтым сведчыць хаця б тое, што тут знаходзяцца населеныя пункты, дзе была зафіксавана і самая высокая і самая нізкая тэмпература ў Паўднёвый Амерыцы. Галоўным кліматаўтваральным фактарам з'яўляецца працягласць Аргенціны з поўначы на поўдзень, якая дазваляе паўночным рэгіёнам краіны знаходзіцца ў трапічным поясе, паўднёвым — ва ўмераным. Нягледзячы на адносна нязначную "шырыню", усходнія раёны Аргенціны атрымліваюць нашмат менш ападкаў, чым заходнія ў трапічных і субтрапічных шыротах; ва ўмераным поясе сітуацыя адваротная: перанос паветраных масаў змяняецца на заходні, што ператварае [[Патагонскія Анды]] ў адзін з вількотных куткоў мацерыка, сама ж Патагонія вельмі засушлівая. На клімат усходніх субтропікаў уплывае цёплае [[Бразільскае цячэнне]], якое паляпшае ўвільгатненне паўночнага ўсходу. Халоднае [[Фалклендскае цячэнне]] — парастак цячэння Заходніх вятроў — робіць умераны клімат Патагоніі яшчэ больш прахалодным. У перыяд ранняга лета (кастрычнік - студзень) надвор'е часта псуе вецер [[пампера]], што падчас даходзіць да Гран-Чака і прыносіць з сабою халодныя антарктычныя масы, часта са снегападамі. У паўночным андскім рэгіёне з траўня па лістапад дзьмуць цёплыя вятры [[сонда]] тыпу [[фён]]у
Самая буйная рачная сістэма ў Аргенціне - сістэма ракі Ла-Плата, якая утвараецца з зліцця шматводных рэк [[Рака Уругвай|Уругвай]] і Парана. Самай працяглай ракой Аргенціны з'яўляецца [[рака Парана]]. На Аргенціну прыходзіцца яе павольнае ніжняе і парожыстае сярэдняе цячэнне, дзе рака прымае прытокі: [[Рака Парагвай|Парагвай]], Рыа-Салада — справа; Ігуасу — злева. На Паране, там, дзе яна перасякае прыступкі лавага плато, да снежня 1982 года існаваў буйнейшы па расходзе вады вадапад свету [[Гуайра]], які знік пасля падпруджання ракі дамбаю [[Ітайпу]]. На мяжы з Бразіліяй на прытоку Параны Ігуасу з 82метровай вышыні сягае грандыёзны [[вадаспад Ігуасу]], у 2007 прызнаны адным з новых цудаў свету. Стэпавыя рэкі Патагоніі (Чубут, Рыа-Негра, Рыа-Каларада) кароткія і цякуць з захаду на ўсход пераважна ў вузкіх глыбокіх каньёнах. Ва ўпадзінах Пампінскіх Сіер і ў Пуне раскінуліся шырокія саланчакі (Салінас-Грандэс, Арысара і іншыя). Многія раёны ў Гран-Чака і ў цэнтры Міжрэчча забалочаныя. На захадзе Ла-Плацкай нізіны знаходзіцца найбуйнейшае возера краіны - бяссцёкавае салёнае возера [[Мар-Чыкіта]], плошча якога вагаецца ад 2000 да 6000 кв.км. У заходняй частцы Патагоніі, размяшчаюцца буйныя ледавіковыя азёры Науэль-Уапі, Буэнас-Айрэс, В’едма, Сан-Марцін і іншыя.[[File:Pampa humeda.jpg|thumb|Пампа]]
Ла-Плацкай нізіне і Пампінскім Сіерам адпавядае экалагічны рэгіён [[Пампасы|Пампы]], што ўяўляе сабою субтрапічны стэп (Пампа у перакладзе з кечуа — «пазбаўленае дрэваў месца». Прыродная расліннасць пампы — разнатраўнае покрыва (пампаская трава, мятлік, кавыль, [[перлаўка]], дзікае проса); жывёльны свет прадстаўлены пампаскаю кошкай, пампаскім аленем, [[нанду]], грызунамі [[Lagostomus maximus|віскача]], браняносцамі. Пампа падзяляецца на дзве часткі: Нізкую ўсходнюю і Высокую заходнюю. Першая больш вільготная, другая — засушлівая. Раслінны і жывёльны свет Нізкай Пампы, ператворанай у бясконцыя палі кукурузы, пшаніцы і соі, амаль не захаваўся. Высокая Пампа, што выкарыстоўваецца пераважна як паша, захавала прыродную расліннасць. Пласкагор'е Патагоніі ўяўляе сабой паўпустыню з рэдкім раслінным покрывам: травамі, падушкападобнымі формамі. У далінах рэк растуць хмызы і нізкія дрэвы. Расліннасць Вогненнай Зямлі мае субантарктычны характар. Жывёльны свет Патагоніі і вогненнай зямлі прадстаўлены грызунамі: мара, [[тука-тука]]; нанду; на ўзбярэжжы гняздуецца [[магеланаў пінгвін]]. Паўночныя рэгіёны маюць трапічную расліннасць. У паўночным Міжрэччы растуць лясы з разнастайным відавым складам. Тут сустракаюцца [[араўкарыя]], сэдрах, лапача — пароды з каштоўнай драўнінай. Для Гран-Чака характэрныя перамена-вільготныя лясы і [[саванны]] з дрэвам [[квебраха]], бліжэй да Андаў з’яўляюцца паўпустынныя ландшафты.
== Гісторыя ==
| |||