Аргенціна: Розніца паміж версіямі

[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма тлумачэння праўкі
Няма тлумачэння праўкі
Радок 109:
 
Аргецінская федэрацыя складаецца з 23 правінцый і аўтаномнай сталічнай акругі.
 
== Эканоміка ==
=== Гісторыя эканамічнага развіцця ===
[[File:ViñedoCafayate.jpg|thumb|left|250px|[[Правінцыя Сальта]].]]
У [[1890]]—[[1930]] гадах Аргенціна належала да адной з дзесяці найбагацейшых краін свету. Развіццё краіны падтрымлівалася, у асноўным, брытанскім капіталам і тычылася сельскай гаспадаркі і інфраструктуры. Насельніцтва краіны расло на 4 % штогод. На пераломе 20-30-х гадоў у Аргенціне, як і ў іншых краінах свету, пачаўся эканамічны крызыс. Падчас крызісу ў Аргенціну прыйшоўся дадатковы наплыў эмігрантаў. Гэта прывяло да таго, што Аргенціне цяжэй за іншыя краіны было вярнуцца да ранейшага ўзроўню даходаў на жыхара. У той час [[эканамічны лібералізм]] змяніўся палітыкай інтэрвенцыянізму і [[пратэкцыянізм]]у. У 50-х гадах тагачасны прэзідэнт [[Хуан Перон|Хуан Дамінга Перон]] вырашыў ператварыць Аргенціну ў сацыялістычную дзяржаву па ўзорах заходніх краін. На жаль, сацыяльныя праграмы вымагалі вельмі шмат грошай і ўжо ў другой палове 50-ых, калі [[Хуан Перон|Перона]] скінулі з пасады прэзідэнта, пачаліся гады вострай эканоміі. З крызісам, які выклікалі сацыяльныя рэформы, здолелі справіцца ў 60-ых гадах ХХ стадоддзя, якія былі адзначыныя найбольш нізкай [[інфляцыя]]й. Але ўжо праз 10 гадоў Аргенціну, як і ўвесь капіталістычны свет, ахапіў чарговы эканамічны крызіс, рост [[ВУП]]а быў невялікі, а [[інфляцыя|інфляцыі]] наадварот. Каб справіцца з крызісам, Аргенціна набрала шмат крэдытаў у іншых краін, і гэта павялічала запазычанасць краіны, што разам з нестабільнай палітычнай сітуацыяй толькі пагоршыла стан краіны. У 80-ых гадах эканамічны крызіс перарос у катастрофу, некалькі [[дэфолт]]аў запар, [[гіперінфляцыя]], а таксама спад вытворчасці. Каб перамагчы крызіс, пачынаюцца эканамічныя рэформы, у якія ўваходзіць [[прыватызацыя]] і [[лібералізацыя]] замежнага гандлю. Гэта абумовіла рост ВУПа ў [[1991]]—[[1998]] гадах каля 6 %, што было блізкім да тагачаснага ўзросту ВУП [[Чылі]]. Інфляцыя спала з 4000 % у год, да 1-2 %. Але вялікая запазычанасць перад іншаземнымі [[крэдытор]]амі, а таксама спад ВУП у [[1999]] і [[2000]] гадах выклікалі чарговы эканамічны крызіс. Узрасло безпрацоўе. Чарговы прэзідэнт [[Нестар Кіршнер]] распачаў новыя эканамічныя рэформы. Увёў абмежаваны эканамічны кантроль, але зрабіць [[нацыяналізацыя|нацыяналізацыю]] не наважыўся. Эфектам такой палітыкі быў рост ВУПа ў [[2003]]—[[2007]] гадах 7-11 % штогод.
 
=== Асаблівасці гаспадаркі ===
[[File:Mustering sheep in Patagonia.jpg|thumb|Гауча паганяюць авечак, Патагонія]]
 
== Насельніцтва ==
Гістарычна для Аргенціны быў характэрны невысокі натуральны і значны міграцыйны прырост. Натуральны прырост Аргенціны і ў пачатку XXI стагоддзя застаецца стабільна невысокім — 0,91 % у 2017 годзе.<ref>https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/ar.html</ref>. Аднак вартым будзе зазначыць, што па меры змяншэння нараджальннасці ў краінах Лацінскай Амерыкі аргенцінскі паказчык прыросту сёння практычна зраўняўся з сярэднім па рэгіёне. Сто гадоў таму Аргенціна была прыцягальнай для мігрантаў з Еўропы. Толькі ў перыяд з 1880 па 1950 гады ў Аргенціну прыехала больш за 5 мільёнаў імігрантаў. Міграцыйны прырост зменшыўся пасля другой сусветнай вайны, апошняй вялікаю хваляй еўрапейскіх мігрантаў сталі нацысцкія паслугачы, якіх краіна прыняла яўна і таемна. У канцы XX ст. Аргенціна "перапрафілявалася" на прыём мігрантаў з бяднейшых лацінаамерыканскіх дзяржаў, а ў пачатку XXI ст. Аргенціна ператварылася ў краіну эміграцыі, праўда, нязначнай — 0,1 % у 2017.<ref>https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/ar.html</ref> Аргенціна можа пахваліцца адным з найвышэйшых у Лацінскай Амерыцы паказчыкаў працягласці жыцця — 77 гадоў у 2017 <ref>https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/ar.html</ref>
Больш за 90 % насельніцтва — [[аргенцінцы]], нашчадкі эмігранаў з [[Іспанія|Іспаніі]], [[Італія|Італіі]]. Жывуць таксама [[украінцы]], [[палякі]], [[беларусы]], [[немцы]], [[яўрэі]]. Карэнных жыхароў — [[індзейцы|індзейцаў]] — засталося каля 100 тысяч чалавек; [[кечуа, народ|кечуа]], тупі-гуарані. Жывуць каля мяжы з [[Балівія]]й і [[Парагвай|Парагваем]] араўканы, тэхуэльча — у [[Патагонія|Патагоніі]]. Метысаў, што гавораць на [[кечуа, мова|мове кечуа]], каля 200 тыс. чалавек. Большасць вернікаў — [[каталіцызм|католікі]]. Большасць насельніцтва сканцэнтравана ў Пампе, менш населеная тэрыторыя на поўдні Аргенціны. Гарадское насельніцтва — 92 %, трэцяя частка гараджан жыве ў Вялікім Буэнас-Айрэсе — сталічнай [[агламерацыя|агламерацыі] (15,8 млн чал у 2015.<ref>https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/ar.html</ref>.
 
Радок 173 ⟶ 165:
|align="right"| 310||align="center"| Пампа
|}
 
== Эканоміка ==
=== Гісторыя эканамічнага развіцця ===
[[File:ViñedoCafayate.jpg|thumb|left|250px|[[Правінцыя Сальта]].]]
У [[1890]]—[[1930]] гадах Аргенціна належала да адной з дзесяці найбагацейшых краін свету. Развіццё краіны падтрымлівалася, у асноўным, брытанскім капіталам і тычылася сельскай гаспадаркі і інфраструктуры. Насельніцтва краіны расло на 4 % штогод. На пераломе 20-30-х гадоў у Аргенціне, як і ў іншых краінах свету, пачаўся эканамічны крызыс. Падчас крызісу ў Аргенціну прыйшоўся дадатковы наплыў эмігрантаў. Гэта прывяло да таго, што Аргенціне цяжэй за іншыя краіны было вярнуцца да ранейшага ўзроўню даходаў на жыхара. У той час [[эканамічны лібералізм]] змяніўся палітыкай інтэрвенцыянізму і [[пратэкцыянізм]]у. У 50-х гадах тагачасны прэзідэнт [[Хуан Перон|Хуан Дамінга Перон]] вырашыў ператварыць Аргенціну ў сацыялістычную дзяржаву па ўзорах заходніх краін. На жаль, сацыяльныя праграмы вымагалі вельмі шмат грошай і ўжо ў другой палове 50-ых, калі [[Хуан Перон|Перона]] скінулі з пасады прэзідэнта, пачаліся гады вострай эканоміі. З крызісам, які выклікалі сацыяльныя рэформы, здолелі справіцца ў 60-ых гадах ХХ стадоддзя, якія былі адзначыныя найбольш нізкай [[інфляцыя]]й. Але ўжо праз 10 гадоў Аргенціну, як і ўвесь капіталістычны свет, ахапіў чарговы эканамічны крызіс, рост [[ВУП]]а быў невялікі, а [[інфляцыя|інфляцыі]] наадварот. Каб справіцца з крызісам, Аргенціна набрала шмат крэдытаў у іншых краін, і гэта павялічала запазычанасць краіны, што разам з нестабільнай палітычнай сітуацыяй толькі пагоршыла стан краіны. У 80-ых гадах эканамічны крызіс перарос у катастрофу, некалькі [[дэфолт]]аў запар, [[гіперінфляцыя]], а таксама спад вытворчасці. Каб перамагчы крызіс, пачынаюцца эканамічныя рэформы, у якія ўваходзіць [[прыватызацыя]] і [[лібералізацыя]] замежнага гандлю. ГэтаСтаноўча паўплывала на эканоміку ўваходжанне Аргенціны ў [[Меркасур]]. Усё гэта абумовіла рост ВУПа ў [[1991]]—[[1998]] гадах каля 6 %, што было блізкім да тагачаснага ўзросту ВУП [[Чылі]]. Інфляцыя спала з 4000 % у год, да 1-2 %. Але вялікая запазычанасць перад іншаземнымі [[крэдытор]]амі, а таксама спад ВУП у [[1999]] і [[2000]] гадах выклікалі чарговы эканамічны крызіс. Узрасло безпрацоўе. Чарговы прэзідэнт [[Нестар Кіршнер]] распачаў новыя эканамічныя рэформы. Увёў абмежаваны эканамічны кантроль, але зрабіць [[нацыяналізацыя|нацыяналізацыю]] не наважыўся. Эфектам такой палітыкі быў рост ВУПа ў [[2003]]—[[2007]] гадах 7-11 % штогод. У пачатку 2010-х Аргенціну усклыхнула чарговая чарада крызісаў. У 2016 годзе [[Сусветны банк]] выключыў Аргенціну са спісу краін з высокім узроўнем даходаў<ref>https://datahelpdesk.worldbank.org/knowledgebase/articles/906519#High_income</ref>.
 
=== Асаблівасці гаспадаркі ===
Сёння Аргенціна — індустрыяльна-аграрная краіна з сучаснай шматгаліновай гаспадаркай. Важнымі складнікамі аргенцінскага эканамічнага поспеху з'яўляюцца даволі багатая рэсурсная база, у тым ліку, агракліматычныя рэсурсы, і адукаванае насельніцтва. Нягледзячы на невялікія запасы нафты, Аргенціна у XXI стагоддзі выйшла на самазабеспячэнне па яе здабычы. Вялікія запасы ўрану падштурхнулі краіну да даследванняў у галіне ядзернай энергетыкі і ўранавай прамысловасці (INVAP, Nucleoeléctrica Argentina).
[[File:Mustering sheep in Patagonia.jpg|thumb|Гауча паганяюць авечак, Патагонія]]
 
Для размяшчэння прамысловасці характэрная высокая тэрытарыяльная канцэнтрацыя: значная частка прадпрыемстваў цяжкай прамысловасці сканцэнтравана ў нізоўях Параны, у прамысловым поясе паміж Буэнас-Айрэсам і Расарыё; больш за палову прамысловай прадукцыі вырабляецца ў Вялікім Буэнас-Айрэсе.[[Чорная металургія]] краіны — найстарэйшая на кантыненце, але па сабекошце аргенцінская [[сталь]] прайграе бразільскай: большасць сыравіны прыходзіцца імпартаваць. З галін каляровай металургіі развіты: вытворчасць свінцу, цынку, медзі на ўласнай сыравіне. Машынабудаванне займае вядучае месца ў прамысловасці па кошту прадукцыі. Найбольш развітыя транспартнае [[машынабудаванне]] (свае заводы ў Аргентыне маюць аўтаканцэрты Ford, Chrysler, Toyota, Peugeot і інш., верталёты вырабляюць кампаніі Cicaré, AeroDreams, самалёты — FAdeA, Aero Boero, Laviasa), агламерацыі Буэнас-Айрэс, Кардова; [[суднабудаванне]] і суднарамонт (Буэнас-Айрэс, Энсенада); электратэхніка (заводы IBM, Siemens); сельскагаспадарчае машынабудаванне, вытворчасць абсталявання для харчовай прамысловасці. Сярод экспартных галін асаблівае месца займае мясахладабойная — традыцыйная і спецыфічная для краіны галіна. Аргенціна належыць да ліку самых значных вытворцаў мяса, у асноўным [[ялавічына|ялавічыны]], і яго экспарцёраў. З іншых галін харчовай прамысловасці экспартнае значэнне маюць вытворчасць [[алей|алеяў]], у апошнія гады — соевага, а таксама мукамольная, алейня галіны і вінаробства.
 
Прадукцыя сельскай гаспадаркі і жывёлагадоўлі дае звыш 50% экспартных даходаў. Па пагалоўю [[буйная рагатая жывёла|буйной рагатай жывёлы]] Аргенціна займае шостае месца ў свеце, па вытворчасці мяса на душу насельніцтва — пятае, а па яго спажыванню — першае. Мяса — нацыянальная ежа аргентынцаў. У раслінаводстве галоўнае месца традыцыйна займаюць збожжавыя, алейныя і тытунёвыя культуры экспартнага значэння. Па зборы пшаніцы і тытуню Аргенціна — адна з вядучых краін свету. Па дадзеных Сусветнага банка ў 2012 годзе краіна займала шостае месца ў свеце па экспарце пшаніцы (8,4 млн тон). Адметнай рысай сельскай гаспадаркі Аргентыны ў параўнанні з іншымі краінамі Лацінскай Амерыкі з'яўляецца той факт, што яна не толькі цалкам забяспечвае сябе харчаваннем, але і экспартуе яго (пры гэтым у сельскай гаспадарцы занята толькі 0,5 % працуючых<ref>https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/ar.html</ref>)
 
== Культура ==