Матэрыя (філасофія): Розніца паміж версіямі
| [недагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма тлумачэння праўкі Тэгі: Праўка з маб. прылады Праўка праз мабільную версію сайта |
JerzyKundrat (размовы | уклад) дапаўненне |
||
Радок 1:
{{значэнні|Матэрыя}}
'''Матэ́рыя''' — філасофская катэгорыя, якая абазначае [[аб'ектыўнасць|аб'ектыўнае]] (незалежнае ад чалавечай свядомасці) існаванне свету; сукупнасць разнастайных аб'ектаў і з'яў, а таксама іх уласцівасцей і адносін паміж імі<ref>{{Крыніцы/БЭ|10}}</ref>.
Паняцце «матэрыя» ўзнікла ў старажытнай філасофіі (грэчаскай, кітайскай і інш.), азначала пэўны першасны пачатак усіх рэчаў і з'яў, але ў той жа час не атаясамлівалася з ніводнай з іх. Побач з роляю субстрату ўсіх матэрыяльных аб'ектаў матэрыя надзялялася і некаторымі фувдаментальнымі ўласцівасцямі: працягласцю, рухам, інертнасцю, існаваннем у часе і інш.
Субстанцыяльныя пошукі старажытнагэчаскіх філасофафаў прывялі да паняцця «матэрыі», якое ў гісторыка-філасофскім працэсе неаднаразова мяняла свой змест. Першапачаткова пад матэрыяй разумелі пэўны канкрэтна-прадметны пачатак (зямля, вада, агонь, паветра), з якога ўсё нараджаецца і ў які ўсё ператвараецца. Затым матэрыя ператвараецца ў адзіную субстанцыю, якая ўяўляе сабой бясконцае мноства атамаў ([[Дэмакрыт]]). У творчасці [[Платон]]а матэрыя — гэта пасіўны пачатак, які набывае форму дзякуючы творчай ідэі. [[Арыстоцель]] лічыў матэрыю першапачаткам усяго існага, што актуалізуецца пры наяўнасці фармальнай і мэтавай прычыны.
У розных філасофскіх інтэрпрэтацыях ([[матэрыялізм]] і [[ідэалізм]]) паняцці матэрыі і [[свядомасць|свядомасці]] выступаюць у якасці антыподаў у залежнасці ад таго, чаму надаецца першаснае значэнне: матэрыі або абсалютызаванай чалавечай свядомасці (духу).
Паняцце матэрыі з’яўляецца фундаментальнай катэгорыяй для некаторых [[філасофія|філасофскіх]] мадэляў, напрыклад для такой, як [[дыялектычны матэрыялізм]]. Паводле [[У. І. Ленін]]а матэрыя ёсць філасофская катэгорыя для абазначэння аб’ектыўнай [[рэальнасць|рэальнасці]], якая дадзена чалавеку ў адчуваннях яго, якая капіруецца, фатаграфуецца, адлюстроўваецца нашымі адчуваннямі, але існуе незалежна ад іх<ref>''Ленін У. І.'' Матэрыялізм і эмпірякрытыцызм // Творы. Т. 14. (Полн. собр. соч. Т. 18)</ref>.
У рэчаіснасці матэрыя і свядомасць чалавека ўзавмазвязаны: прызнанне першаснасці матэрыі, напрыклад, не дае падстаў да адмаўлення актыўнасці чалавечага духу. [[Быццё]] матэрыі адбываецца ў акрэсленых усеагульных формах, якімі выступаюць [[прастора]] і [[час]]. Матэрыяльныя аб'екты падпарадкоўваюцца прынцыпу сістэмнай арганізацыі і аб'ядноўваюцца ў шматлікія прыродныя, касмічныя, сацыяльныя сістэмы. Матэрыя можа існаваць таксама ў выглядзе [[рэчыва]] і [[фізічнае поле|фізічнага поля]].
{{зноскі}}
== Літаратура ==
* ''Боўш В. І.'' Матэрыя // {{Крыніцы/БЭ|10}}
[[Катэгорыя:Філасофія]]
| |||