Грамадзянская вайна ў Вялікім Княстве Літоўскім у 1430-х гадах: Розніца паміж версіямі
| [недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Радок 19:
== Перад падзеямі ==
Вайна выбухнула ў абставінах агульнай палітычнай напружанасці ў ВКЛ ў 1-й чвэрці [[XV стагоддзе|XV стагоддзя]], а непасрэдным повадам стаў палітычны крызіс пасьля смерці [[Вялікі князь літоўскі|вялікага князя]] [[Вітаўт]]а і ўзброены канфлікт з-за кантролю над [[Падолле]]м. Вітаўт памёр, не пакінуўшы нашчадкаў. Ягоная адзіная дачка [[Соф’я Вітаўтаўна|Соф’я]] выйшла замуж за маскоўскага князя [[Васіль I Дзмітрыевіч|Васіля I]], ад якога мела толькі аднаго ацалелага сына [[Васіль II Цёмнцы|Васіля II]]. Аднак ён быў [[Праваслаўе|праваслаўным]] і не мог узначаліць нядаўна [[Хрышчэнне Літвы|ахрышчаную]] Літву<ref name=kiaupa>{{Кніга|аўтар = Zigmantas Kiaupa, Jūratė Kiaupienė, Albinas Kunevičius.|частка = |загаловак = The History of Lithuania Before 1795|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = English|месца = Vilnius|выдавецтва = Lithuanian Institute of History|год = 2000|том = |старонкі = 205–211|старонак = |серыя = |isbn = 9986-810-13-2|наклад = }}</ref>.
Прадметам вайны стала палітычнае уладкаванне ВКЛ ва ўмовах крызісу палітычнай сістэмы, утворанай [[Востраўскае пагадненне|Востраўскім пагадненнем]] (1392) і [[Гарадзельская унія|Гарадзельскім актам]] (1413).
[[Свідрыгайла]], карыстаючыся пераважна падтрымкай праваслаўных феадалаў, стаўся вялікім князем. Гэта супярэчыла ўмовам [[Гарадзельская унія|Гарадзельскай уніі]] 1413 года, паводле якой літоўцы не маглі абіраць князя бяз згоды [[Польскае каралеўства (1385—1569)|польскай дзяржавы]]<ref name=kiaupa/>.
=== Унутраная барацьба ===
Пасля паспяховага зрынання Свідрыгайлы са стальца і прыходу да ўлады першапачаткова прапольскага брата Вітаўта [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жыгімонта Кейстутавіча]] Свідрыгайла быў змушаны ўцячы на усход ВКЛ, дзе пад прадлогам ўраўнання ў правох праваслаўных і каталіцкіх землеўладальнікаў распачаў узброеную барацьбу за ўладу, не носячы сепаратысцкіх імкненняў<ref>{{Кніга|аўтар = Łowmiański H.|частка = |загаловак = Studia nad dziejami Wielkiego Księstwa Litewskiego|арыгінал = |спасылка = |адказны = H. Łowmiański|выданне = |месца = Poznań|выдавецтва = Wydawnictwo Naukowe UAM|год = 1983|том = |старонкі = 418, 421, 428-429|старонак = 579|серыя = |isbn = |наклад = }}</ref><ref>{{Кніга|аўтар = Довнар-Запольский М. В.|частка = |загаловак = Государственное хозяйство Великого княжества Литовского при Ягеллонах|арыгінал = |спасылка = |адказны = М. В. Довнар-Запольский|выданне = |месца = Киев|выдавецтва = |год = 1901|том = 1|старонкі = 67|старонак = VIII, 807, [1], CXII, II|серыя = |isbn = |наклад = }}</ref>. На бок Свідрыгайлы перайшлі таксама ўладальнікі з ліку княскіх галінаў, аднак яны і да прыняцця актаў 1387 і 1413 гг. (якія дазвалялі зямельны імунітэт толькі каталікам) мелі на сваіх землях права поўнага маёмаснага распараджэння<ref>{{Кніга|аўтар = Любавский М. К.|частка = |загаловак = Очерк истории Литовско-Русского государства до Люблинской унии включительно|арыгінал = |спасылка = |адказны = М. К. Любавский|выданне = |месца = {{Мн.}}|выдавецтва = Беларуская навука|год = 2012|том = |старонкі = 174|старонак = 395|серыя = Помнікі гістарычнай думкі Беларусі|isbn = |наклад = }}</ref>. Такія ж выключныя правы без уліку рэлігійнай дыферэнцыяцыі мелі таксама Полаччына і Віцебшчына<ref>{{Кніга|аўтар = Łowmiański H.|частка = |загаловак = Studia nad dziejami Wielkiego Księstwa Litewskiego|арыгінал = |спасылка = |адказны = H. Łowmiański|выданне = |месца = Poznań|выдавецтва = Wydawnictwo Naukowe UAM|год = 1983|том = |старонкі = 414|старонак = 579|серыя = |isbn = |наклад = }}</ref><ref>{{Кніга|аўтар = Пичета В. И.|частка = |загаловак = История сельского хозяйства и землевладения в Белоруссии|арыгінал = |спасылка = |адказны = Нар. Комиссариат земледелия БССР|выданьне = |месца = {{Мн.}}|выдавецтва = |год = 1927|том = |старонкі = 116|старонак = 179|сэрыя = |isbn = |наклад = }}</ref>, што па сутнасці рабіла засяроджванне паўстання ў гэтым рэгіёне бессэнсоўным. Тым не менш, няслушна сцвярджаць таксама пра нібыта [[Русіны (гістарычны этнонім)|рускую]] арыентаванасць Свідрыгайлы з прычыны адсутнасці падобных імкненняў у ягоным паўстанні, хуткага пераходу Смаленскай зямлі на бок Жыгімонта адразу па з’яўленні прыкметаў будучай паразы Свідрыгайлы, а таксама праз тое, што ўсходнеславянскае баярства Панямоння і Мінскай зямлі адразу па пачатку канфлікту добраахвотна перайшло на бок Жыгімонта (вайсковымі метадамі была скораная толькі Брэсцкая зямля).
Урэшце, у 1432 годзе з мэтай захавання дабрабыту ў краіне і падтрымкі прысягі Ягайлу ад яго імя быў выдадзены [[Гродзенскі прывілей (1432)|Гродзенскі прывілей]].<ref>{{Кніга|аўтар = Любавский М. К.|частка = |загаловак = Очерк истории Литовско-Русского государства до Люблинской унии включительно|арыгінал = |спасылка = |адказны = М. К. Любавский|выданне = |месца = {{Мн.}}|выдавецтва = Беларуская навука|год = 2012|том = |старонкі = 172-173|старонак = 395|серыя = Помнікі гістарычнай думкі Беларусі|isbn = |наклад = }}</ref>Прывілей, аднак, не змяніў раскладу сіл на карысць Жыгімонта, да таго ж, прывілей не быў зацверджаны Ягайлам. Прывілей 1432 года ў адрозьненне ад ранейшых згадвае князёў, якія бралі актыўны ўдзел у паўстанні на баку Сьвідрыгайлы, што можна лічыць спробай перацягвання іх на бок Жыгімонта, аднак яны па-ранейшаму мелі маёмасны імунітэт над сваімі землямі. Акрамя таго, прывілей можна разглядаць
=== Дыпламатычная барацьба ===
| |||