'''Тардэнуазская культура''' — заходнееўрапейская [[Мезаліт|мезалітычная]] культура VII—IV тыс. да н. э. Апісана ў [[1896|1896]] годзе. Прадстаўлена стаянкамі паляўнічых і збіральнікаў. Нярэдкія знаходкі {{нп3|Смеццевая куча|смеццевых куч|ru|Мусорная куча}} з ракавін малюскаў. Генетычна звязана з папярэдняй {{нп3|[[Саўтэрская культура|саўтэрскай культурай|ru|Совтерская культура}}]], але прыкметны моцны ўплыў паўночнаафрыканскай [[Капсійская культура|капсійскай культуры]].
Антрапалагічны тып — мякчэйшы [[Краманьёнец|краманьёідны]]. На [[Пірэнейскі паўвостраў|Іберыйскім паўвостраве]], а таксама ў паўднёвай [[Германія|Германіі]], у могільніках сустракаюцца сляды [[Негроідная раса|негроіднага]] ўплыву. Прыходзіць у заняпад пад ціскам двух буйных хваляў міграцыі з усходу — носьбітаў культур [[Культура імпрэса|кардыяльнай керамікі]] (з поўдня) і [[Культура лінейна-істужачнай керамікі|лінейна-істужачнай керамікі]] (з поўначы).
