Граматычны лік: Розніца паміж версіямі

[недагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма тлумачэння праўкі
др removed Category:Часціны мовы using HotCat, афармленне
Радок 2:
'''Лік''' (у [[Граматыка, навука|граматыцы]]) — [[граматычная катэгорыя]], якая выказвае [[колькасць|колькасную]] характарыстыку прадмета.
 
Падзел на адзіночны і множны лік, магчыма, з'яўляеццаз’яўляецца перажыткам той аддаленай эпохі, калі лічэнне рэдка ўжывалася на практыцы, і граматычных формаў, што азначалі «адзін» і «шмат», было дастаткова ў большасці практычных выпадкаў.
 
Шмат якія мовы не маюць граматычнага ліку (у тым ліку сучасная [[кітайская мова|кітайская]] — першая ў свеце па колькасці носьбітаў). У шматлікіх мовах свету ёсць два лікі — [[адзіночны лік|адзіночны]] і [[множны лік|множны]]. У некаторых мовах ёсць таксама [[парны лік]], [[траісты лік]], [[чацвярны лік]] ці [[паукальны лік]] (для пазначэння невялікай колькасці аб'ектаўаб’ектаў).
 
Напрыклад, у [[старажытнаруская мова|старажытнарускай мове]] існаваў [[парны лік]], рэшткі якога прасочваюцца для парных аб'ектаўаб’ектаў, такіх як «вушы», «плечы» і да т.п. і пры выкарыстанні некаторых слоў з [[лічэбнік]]амі ад 2 да 4: дзве ракі, тры ракі, чатыры ракі, але пяць рэк… і да т. п.
 
Да моў, якія маюць парны лік, належаць [[арабская мова|арабская]], [[славенская мова|славенская]], [[ісландская мова|ісландская]] і іншыя, а таксама шматлікія старажытныя мовы: [[стараславянская мова|стараславянская]], [[старажытнагрэчаская мова|старажытнагрэчаская]], [[гоцкая мова|гоцкая]], [[санскрыт]] і іншыя.
Радок 12:
Мовы, што не маюць граматычнай катэгорыі ліку, тым не менш валодаюць усімі магчымасцямі для перадачы сэнсу колькасці. Звычайна гэта робіцца даданнем слоў, аналагічных беларускім «адзін», «два», «некалькі», «кожны», «шмат» і гэтак далей. У беларускай мове колькасны сэнс можа перадавацца абодвума метадамі або іх спалучэннем. У некаторых мовах, напрыклад, [[венгерская мова|венгерскай]], множны лік не спалучаецца з іншымі спосабамі выказвання колькасці: virág «кветка»; virágok «кветкі»; hat virág «шэсць кветак».
 
У [[беларуская мова|беларускай мове]], нароўні з адзіночным і множным лікамі, ёсць наступныя з'явыз’явы лікавага характару:
* зборны лік назоўнікаў, узгоднены з прыметнікамі ў адзіночным ліку (''лісце'', ''звяр'езвяр’е'', ''баб'ёбаб’ё'' супраць мн.л. ''лісты'', ''зверы'', ''бабы'');
* множны лік, які выказвае сукупнасць аб'ёмаўаб’ёмаў ці тыпаў незлічальнага назоўніка (''пяскі'', ''воды'').
 
У [[беларуская мова|беларускай мове]] множны лік без лічэбнікаў і іншых слоў, якія тлумачаць колькасць, можа мець наступныя значэнні:
Радок 22:
* «'''большасць'''»: «немцы на рэферэндуме прагаласавалі за ліквідацыю паста прэзідэнта».
* «'''вялікая група'''»: «прусакі могуць зрабіць жыццё ў хаце невыносным».
* '''родавае паняцце''': «птушкі — клас хрыбетнікаў» (хоць ніводная птушка класам не з'яўляеццаз’яўляецца).
* '''некаторыя гульні''': «даганялкі», «хованкі» і да т.п..
* '''некаторыя прадметы''': «вілы», «штаны», «[[нажніцы]]» і да т.п.
Радок 36:
* Змена агаласоўкі (так званае «ламанае множнае»): (у арабскай мове кітаб — «кніга», кутуб — «кнігі»).
 
Некаторыя аўтары лічаць паданнем множнага ліку таксама злічальныя словы (нумаратывы, класіфікатары), напрыклад, у выразах «сорак галоў быдла», «тры скарыначкі хлеба» слова «галоў», «скарыначкі» з'яўляюццаз’яўляюцца нумаратывамі. Гэты пункт гледжання не з'яўляеццаз’яўляецца агульнапрынятым.
 
== Гл. таксама ==
Радок 43:
* [[Pluralia tantum]]
 
== КрыніцыЛітаратура ==
* [[Іван Якаўлевіч Лепешаў|І. Я. Лепешаў]]. «Сучасная беларуская мова: спрэчныя пытанні». Гр., 2002
 
{{Бібліяінфармацыя}}
 
[[Катэгорыя:Лік (лінгвістыка)|*]]
[[Катэгорыя:Часціны мовы]]