Спіс Сводэша: Розніца паміж версіямі

'''Спіс Сво́дэша''' - — прапанаваная амерыканскім лінгвістам Морысам Сводэшам прылада для ацэнкі ступені сваяцтва паміж рознымі мовамі па такой прыкмеце, як падабенства найболей устойлівага базавага слоўніка. Уяўляе сабой стандартызаваны пералік базавых [[Лексема|лексем]] дадзенай мовы, прыблізна (але не дакладна) упарадкаваны па змяншэнні іх "«базавасці"» або гістарычнай устойлівасці.

Мінімальны набор найважнай ("«ядзернай"») лексікі ўтрымоўваецца ў 100-слоўным спісе Сводэша. У Вікіпедыі прынята выкарыстанне больш састарэлых і меней семантычна ўстойлівых, але затое больш падрабязных 200- і 207-слоўных спісаў.

Спіс Сводэша выкарыстоўваецца ў лексікастатыстыцы і глотахраналогіі, каб усталяваць прыблізную дату "«першага аддзялення"» ад [[Генетычная класіфікацыя моў|генетычна роднасных моў]], прычым выкарыстоўвацца могуць таксама спісы з іншых моў. Такім чынам, ступень сваяцтва дзвюх моў прапарцыянальна ліку роднасных слоў, якія знаходзяцца ў спісе. Прычына для ўжывання ўсталяванага спісу лексем замест іх выпадковай выбаркі заключаецца ў тым, што асноўны лексічны запас мовы, які быў набыты яшчэ ў дзяцінстве, вельмі нязначна змяняецца на працягу доўгага часу.

Пры гэтым трэба зважаць, што зусім не проста так усталёўваецца колькасць роднасных слоў у спісе, бо яны не адразу выглядаюць падобнымі, і распазнанне роднасных слоў прадугледжвае наяўнасць некаторых ведаў аб правілах вымаўлення, руху зычных і г.д. У той час як спісы Сводэша  — гэта карысны дапаможны сродак для атрымання кароткага агляду, большасць лінгвістаў вельмі скептычна ставяцца наконт таго, што датычыцца сцвярджэнняў аб ступені сваяцтва ў спісах Сводэша.

Часам таксама ўсталёўваецца працэнтная стаўка для слоў. Напрыклад для тых, якія захаваліся пасля прамежку часу ў 500 гадоў, гэтая стаўка складае ў сярэднім каля 86 % для 100-слоўнага спісу, т.б. праз 1.000 гадоў ужо каля 74 % (86 % ад 86 %) і г.д.<ref>Christopher Ehret: ''Language and history''. In: Bernd Heine u. Derek Nurse (Hrsg.): ''African languages: an introduction''. Cambridge University Press, 2000, S. 287&nbsp;f.]{{ref-de}}</ref>

== 200-слоўны спіс Сводэша для беларускай мовы ==

# усё (на свеце); таксама дазваляецца "«усе (людзі)"»

# палка ("«стукнуў палкай"»)

# дзьмуць (аб ветры); асобна дапушчальна таксама "«дзьмуць на свечку"»

# адчуваць пах; асобна прымальна таксама "«нюхаць ноздрамі"»

# плаваць ("«умее плаваць"»)

# паварочвацца, звярнуць ("«ідучы па дарозе, звярнуць направа"»)

# казаць ("«ён нешта кажа"»)

# гуляць ("«дзеці гуляюць"»)

# плыць, плаваць ("«дрэва плыве, не тоне"»)

# цячы ("«рака цячэ"»)

# змерзнуць ("«вада змерзла"»)

# пухнуць ("«нага распухла"»)

# месяц (поўны; касмічны аб'ектаб’ект)

# камень ("«кінуў камень"»)

# гарэць ("«агонь гарыць"»)

# цёплы (аб надвор'інадвор’і)

# халодны (аб надвор'інадвор’і)

# блізкі ("«жыве блізка"»)

# далёкі ("«жыве далёка"»)

# у ("«у хаце"»)

==Глядзі Гл. таксама ==

* [http://en.wiktionary.org/wiki/Appendix:Swadesh_lists| Англійская вікіпедыя]

* [http://ru.wiktionary.org/wiki/Викисловарь:Списки_Сводеша_для_разных_языков| Руская вікіпедыя]

[[Катэгорыя:МовазнаўстваПараўнальна-гістарычнае мовазнаўства]]