Вікіпедыя

Енісей: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
дрНяма тлумачэння праўкі
вікіфікацыя
Радок 18:
| commons = Category:Yenisei_River
}}
'''Енісе́й''' ([[эвенкійская мова|эвенк.]] ''Иоанеси'' «вялікая рака») — [[рака]] ў [[Сібір]]ы, у [[Краснаярскі край|Краснаярскім краі]] (вярхоўі ў [[Тыва|Рэспубліцы Тыва]]), [[Расія]]. Адна з самых вялікіх рэк на зямным шары (7-е месца). Утвараецца пры зліцці [[рака Вялікі Енісей|Вялікага Енісея (Бій-Хем)]] і [[рака Малы Енісей|Малога Енісея (Ка-Хем)]] каля горада [[горад Кызыл|Кызыл]]. Даўжыня 3487 км (ад вытокаў Малога Енісея 4102 км). [[Вадазбор]] 2580 тыс. км². Сярэднегадавы расход вады ў [[Вусце (частка ракі)|вусці]] 19,8 тыс. м³/сек. Упадае ў [[Енісейскі заліў]] [[Карскае мора|Карскага мора]].
 
Даўжыня 3487 км (ад вытокаў Малога Енісея 4102 км). [[Вадазбор]] 2580 тыс. км². Сярэднегадавы расход вады ў [[Вусце (частка ракі)|вусці]] 19,8 тыс. м³/сек. Упадае ў [[Енісейскі заліў]] [[Карскае мора|Карскага мора]].
Цячэнне Енісея падзяляецца на 3 часткі: верхняе (ад зліцця Бій-Хема і Ка-Хема да ўпадзення [[рака Абакан|ракі Абакан]]), сярэдняе (паміж рэкамі [[рака Абакан|Абакан]] і [[рака Ангара|Ангара]]), ніжняе (ад [[рака Ангара|ракі Ангара]] да вусця). У вярхоўі Енісей цячэ па ўзгорыстып стэпе Тувінскай катлавіны пад назвай Верхні Енісей (Улуг-Хем). Рэчышча падзелена на асобныя рукавы і пратокі, спакойныя плёсы чаргуюцца з перакатамі. Ад упадзення ракі [[рака Хемчык|Хемчык]] на працягу 280 км Енісей праразае хрыбты [[Заходні Саян|Заходняга Саяна]]. Даліна тут вузкая, каньёнападобная, шырынёй да 100 метраў. У рэчышчы шмат камяністых перакатаў і парогаў. Пры выхадзе Енісея ў [[Мінусінская катлавіна|Мінусінскую катлавіну]] даліна пашыраецца, шмат астравоў. Паміж гарадамі [[Мінусінск]] і [[Краснаярск]] у адгор'ях [[Усходні Саян|Усходняга Саяна]] даліна звужаецца, ніжэй [[Краснаярск]]а даліна пашыраецца пасля ўпадзення ракі [[рака Ангара|Ангара]], левы бераг нізінны, правы ўзвышаны. Пры перасячэнні адгор'яў [[Енісейскі краж|Енісейскага кража]] Енісей утварае Казачынскі і Асінаўскі парогі. Ніжэй горада [[Дудзінка]] цячэ па [[Паўночна-Сібірская нізіна|Паўночна-Сібірскай нізіне]]. У нізоўях разбіваецца на рукавы: шырыня рэчышча да 15-20 км, глыбіня больш 15 м. Асноўныя прытокі: [[рака Оя|Оя]], [[рака Туба, прыток Енісея|Туба]], [[рака Мана|Мана]], [[рака Кан|Кан]], [[рака Ангара|Ангара]], [[Рака Падкаменная Тунгуска|Падкаменная Тунгуска]], [[рака Ніжняя Тунгуска|Ніжняя Тунгуска]], [[рака Курэйка|Курэйка]] (справа), [[рака Абакан|Абакан]], [[рака Сым|Сым]], [[рака Турухан|Турухан]] (злева).▼
 
▲Цячэнне Енісея падзяляецца на 3 часткі: верхняе (ад зліцця Бій-Хема і Ка-Хема да ўпадзення ракі [[Абакан (рака Абакан)|ракі Абакан]]), сярэдняе (паміж рэкамі [[рака Абакан|Абакан]] і [[рака Ангара|Ангара]]), ніжняе (ад [[рака Ангара|ракі Ангара]] да вусця). У вярхоўі Енісей цячэ па ўзгорыстыпўзгорыстым стэпе Тувінскай катлавіны пад назвай Верхні Енісей (Улуг-Хем). Рэчышча падзелена на асобныя рукавы і пратокі, спакойныя плёсы чаргуюцца з перакатамі. Ад упадзення ракі [[рака Хемчык|Хемчык]] на працягу 280 км Енісей праразае хрыбты [[Заходні Саян|Заходняга Саяна]]. Даліна тут вузкая, каньёнападобная, шырынёй да 100 метраў. У рэчышчы шмат камяністых перакатаў і парогаў. Пры выхадзе Енісея ў [[Мінусінская катлавіна|Мінусінскую катлавіну]] даліна пашыраецца, шмат астравоў. Паміж гарадамі [[Мінусінск]] і [[Краснаярск]] у адгор'яхадгор’ях [[Усходні Саян|Усходняга Саяна]] даліна звужаецца, ніжэй [[Краснаярск]]а даліна пашыраецца пасля ўпадзення ракі [[рака Ангара|Ангара]], левы бераг нізінны, правы ўзвышаны. Пры перасячэнні адгор'яўадгор’яў [[Енісейскі краж|Енісейскага кража]] Енісей утварае Казачынскі і Асінаўскі парогі. Ніжэй горада [[Дудзінка]] цячэ па [[Паўночна-Сібірская нізіна|Паўночна-Сібірскай нізіне]]. У нізоўях разбіваецца на рукавы: шырыня рэчышча да 15-2015—20 км, глыбіня больш 15 м. Асноўныя прытокі: [[рака Оя|Оя]], [[Туба(рака Туба, прыток Енісея)|Туба]], [[рака Мана|Мана]], [[рака Кан (рака)|Кан]], [[рака Ангара|Ангара]], [[Рака Падкаменная Тунгуска|Падкаменная Тунгуска]], [[рака Ніжняя Тунгуска|Ніжняя Тунгуска]], [[рака Курэйка|Курэйка]] (справа), [[рака Абакан (рака)|Абакан]], [[рака Сым|Сым]], [[рака Турухан|Турухан]] (злева).
Жыўленне снегавое, дажджавое і грунтавое. Для большай часткі Енісея характэрна веснавое разводдзе і ўстойлівая асенне-зімовая межань, частыя летнія дажджавыя паводкі, у вярхоўях — вяснова-летняе разводдзе. Ледастаў у ніжнім цячэнні з канца кастрычніка да канца мая-пачатку чэрвеня; у сярэднім цячэнні — з пачатку лістапада да канца красавіка; у горнай частцы з канца лістапада-снежня да канца красавіка. Енісей — самая мнагаводная рака Расіі. Сярэднегадавы расход вады каля горада [[горад Ігарка|Ігарка]] 18100 м³/с, у вусці — 19800 м³/с.▼
 
▲Жыўленне снегавое, дажджавое і грунтавое. Для большай часткі Енісея характэрна веснавое разводдзе і ўстойлівая асенне-зімовая межань, частыя летнія дажджавыя паводкі, у вярхоўях — вяснова-летняе разводдзе. Ледастаў у ніжнім цячэнні з канца кастрычніка да канца мая-пачатку чэрвеня; у сярэднім цячэнні — з пачатку лістапада да канца красавіка; у горнай частцы з канца лістапада-снежня да канца красавіка. Енісей — самая мнагаводная рака Расіі. Сярэднегадавы расход вады каля горада [[горад Ігарка|Ігарка]] 1810018 100 м³/с, у вусці — 1980019 800 м³/с.
На Енісеі знаходзяцца [[Саяна-Шушанская ГЭС]], [[Майнская ГЭС]] і [[Краснаярская ГЭС]] з вадасховішчамі. [[Суднаходства]] на вадасховішчах і ад горада [[Краснаярск]] да вусця. Для праводкі суднаў з ніжняга б'ефа ў [[Краснаярскае вадасховішча]] і назад пабудаваны суднапад'ёмнік. Да горада [[горад Ігарка|Ігарка]] (973 км ад вусця) паднімаюцца марскія судны. Рыбныя промыслы (асетр, сцерлядзь, омуль, селядзец, нельма, бялуга). У басейне Енісея размешчаны [[Саяна-Шушанскі запаведнік]] і Слупы. Галоўныя гарады і парты: [[Кызыл]], [[Саянагорск]], [[Мінусінск]], [[горад Абакан|Абакан]], [[Дзіўнагорск]], [[Краснаярск]], [[Енісейск]], [[горад Ігарка|Ігарка]], [[Дудзінка]].▼
 
▲На Енісеі знаходзяцца [[Саяна-Шушанская ГЭС]], [[Майнская ГЭС]] і [[Краснаярская ГЭС]] з вадасховішчамі. [[Суднаходства]] на вадасховішчах і ад горада [[Краснаярск]] да вусця. Для праводкі суднаў з ніжняга б'ефаб’ефа ў [[Краснаярскае вадасховішча]] і назад пабудаваны суднапад'ёмніксуднапад’ёмнік. Да горада [[горад Ігарка|Ігарка]] (973 км ад вусця) паднімаюцца марскія судны. Рыбныя промыслы (асетр, сцерлядзь, омуль, селядзец, нельма, бялуга). У басейне Енісея размешчаны [[Саяна-Шушанскі запаведнік]] і Слупы. Галоўныя гарады і парты: [[Кызыл]], [[Саянагорск]], [[Мінусінск]], [[горад Абакан|Абакан]], [[Дзіўнагорск]], [[Краснаярск]], [[Енісейск]], [[горад Ігарка|Ігарка]], [[Дудзінка]].
 
== Літаратура ==
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Енісей"