Швейцарскі паход Суворава: Розніца паміж версіямі

|Бок1 = {{Сцяг Расіі|30px20px}} [[Расійская імперыя]] <br />[[Выява:Flag{{Сцяг ofАўстрыйскай the Habsburg Monarchy.svgімперыі|30px]]20px}} [[Аўстрыйская імперыя]]

|Бок2 = {{Сцяг Францыі|30px20px}} [[Францыя]] <br />

'''Швейцарскі паход Суворава''' (10(21).9  — 27.9(8.10).1799): — пераход расійскага войска пад началам [[А. В. Сувораў|Суворава]] з Паўночнай Італіі праз Альпы ў Швейцарыю ў час [[вайна 2-й кааліцыі з Францыяй|вайны 2-й кааліцыі з Францыяй]] ([[1798]] — [[1802]]).

Пасля ачышчэння Паўночнай Італіі ад французскіх войскаў, войска Суворава (21,5 тыс.ч., у т.л. 4,5 тыс. аўстрыйскага войска)<ref name="fn1">Паводле ВЭС-83.</ref> было скіраванае ў Швейцарыю<ref name="fn2">Адзначаецца, прынамсі, у расійскіх і савецкіх крыніцах, што больш перспектыўны варыянт наступлення ў Паўднёвую Францыю быў адкінуты пад націскам саюзнікаў (гл. Другая вайна кааліцыі  — пасля кампаніі ў Паўночнай Італіі).</ref>. Там планавалася злучыцца з рас. корпусам А.  М.  Рымскага-Корсакава (24 тыс.ч.) і з аўстрыйскім войскам, пасля чаго наступаць на Францыю. Аднак аўстрыйскае камандаванне пакінула ў Швейцарыі толькі частку свайго войска (23 тыс.ч.), што стварыла для саюзных сіл у Швейцарыі небяспеку разбіцця па частках франц. арміяй А. Масены (84 тыс.ч.). З гэтай прычыны Сувораў пастанавіў прарывацца ў Швейцарыю найкарацейшым шляхам праз Альпы. Яго армія авалодала перавалам Сен-Готард і перайшла Чортаў мост. Аднак тымчасам корпус Рымскага-Корсакава быў разбіты ў [[Цурыхская бітва, 1799|Цурыхскай бітве]]. Сувораў, падыйшоўшы да Люцэрнскага возера, дзе ўсе сродкі пераправы былі забраныя праціўнікам, і атрымаўшы весткі пра Цурыхскае паражэнне, быў вымушаны павярнуць на ўсход. Ва ўмовах 3-разовай колькаснай перавагі праціўніка, з абмежаванай колькасцю боепрыпасаў і харчавання, армія Суворава з баямі пераадолела некалькі перавалаў і неразбітае выйшла на тэрыторыю Аўстрыі.

[[Выява:Suvorov Gotthard.jpg|thumb|183px|left|[[Адольф Іосіфавіч Шарлемань|А.  І.  Шарлемань]]. «Фельдмаршал Сувораў на вяршыні Сен-Гатарда 13 сенябряверасня 1799 года»]]

Рускія войскі за шэсць сутак прайшлі 150  км ад [[Алессандрыя|Алессандрыі]] да [[Таверна]]. Па прыбыцці ў Таверна, выявілася, што аўстрыйцы ў парушэнні дасягнутых дамоўленасцяў даставіць туды 1429 мулаў, неабходных для перавозкі правіянта і артылерыі, не зрабілі гэтага. Паміж тым, сваю артылерыю і абозы рускае войска адправіла іншым шляхам. Мулы былі дастаўлены толькі праз 4 дня і ўсяго 650 штук. Аўстрыйскія афіцэры далі таксама няправільныя звесткі аб колькасці французскага войска (амаль на траціну яе пераменшыўшы) і аб тапаграфіі маршруту (сцвярджаючы, што ўздоўж Люцэрнскага возера ідзе пешаходная сцяжынка, якой насамрэч не было.

[[11 верасня|31 жніўня (11 верасня)]] рускія войскі, нарэшце, выступілі. Пачаўся гераічны Швейцарскі паход Суворава [[1799]] года, які стаў буйным дасягненнем ваеннага мастацтвы. Першым буйным сутыкненнем з французамі стаў штурм перавала [[Сен-Гатард]], які адкрываў шлях у Швейцарыю. Узяўшы вёскі Урзерн і Госпіталь, рускія войскі пачалі штурм раніцай [[24 верасня|13 (24) верасня]]. З вялікай цяжкасцю з трэцяга прыступу перавал быў узяты. 14 (25) верасня рускія войскі, злучыўшыся ў адзін атрад зрушыліся да Швіцу, дзе на шляху ізноў неабходна было штурмаваць французскія ўмацаванні ў выключна цяжкіх умовах: у раёне Чортава маста, які быў перакінуты праз цясніну, па якой цякла рака Рэйс. Да маста выходзіў вузкі тунэль, прабіты ў вялізных практычна стромых уцёсах. [[Выява:ChertovMost.jpg|thumb|195px|right|Пераход Суворава праз Чортаў мост. Мастак [[Аляксандр Еўстаф'евичЯўстаф’евіч Кацэбу|А. Е Я. Коцебу Кацэбу]]]]Абыйдучы па дне цясніны французаў, рускія войскі здолелі адкінуць іх ад выхаду з тунэлю і бой завязаўся ўжо за сам [[Чортаў мост]]. З цяжкасцю яго атрымалася ўзяць, не дапусціўшы разбурэння. З баямі і цяжкай барацьбой з неспрыяльнымі прыроднымі ўмовамі войска рушыла далей. Найболей цяжкім выпрабаваннем на Сен-Гатардскай дарозе быў пераход праз найболей высокую і стромкую заснежаную гару Бінтнерберг, супраць і пасярэдзіне вадаспаду. Пры пераходзе загінула мноства рускіх салдат. Нарэшце, пяройдучы праз гару і ўступіўшы ў Альтдорф Сувораў выявіў адсутнасць дарогі ўздоўж Люцернского азёры, аб якой яму гаварылі аўстрыйцы, што рабіла немагчымым ісці на Швіц.

Рускае войска здолела прадзерціся праз французскія пазіцыі і з баямі рушыла наперад праз заснежаныя горы і перавалы. Ужо практычна не засталося правіянта і патронаў, вопратка і абутак знасілася, шматлікія салдаты і афіцэры былі босы. Пасля таго, як апошняя аўстрыйская брыгада пакінула рускіх (у Гларысе) генералітэт рускага войска прыняў рашэнне прабівацца праз хрыбет Панкіс (Рынгенкопф) у даліну ракі Рэйн на злучэнне з астаткамі корпуса Рымскага-Корсакова. Гэта быў апошні і адзін з найболей цяжкіх пераходаў. Былі скінутыя ў прорву ўсе гарматы, страчана каля 300 мулаў. Французы напалі на ар'егардар’егард рускага войска, але, нават маючы запас куль і артылерыю, былі адкінутыя рускімі ў штыкавой атацы. Апошнім выпрабаваннем быў спуск з гары Панкіс (адлюстраваны на карціне Сурыкава «Пераход Суворава праз Альпы»). У пачатку кастрычніка [[1799]] года прыбыццём да автрийскому гораду Фельдкірху Швейцарскі паход Суворава завяршыўся.

|* {{крыніцы/ВЭС-83}} і інш.

[[Катэгорыя:1799 год у Еўропе]]