Ян Хендрык Оарт: Розніца паміж версіямі

[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
др →‎Спасылкі: вікіфікацыя з дапамогай AWB
Радок 5:
| Шырыня =
| Апісанне выявы = Ян Оарт
| Дата нараджэння = 28.04.1900
| Месца нараджэння =
| Дата смерці = 5.11.1992
| Месца смерці =
| Грамадзянства = Нідэрланды
Радок 19:
| Сайт =
}}
{{цёзкі2|Оарт}}
'''Ян Хéндрык Óарт''' ({{lang-nl|Jan Hendrik Oort}}; [[28 красавіка]] [[1900]], [[Франекер]] — [[5 лістапада]] [[1992]], [[Лейдэн]]) — [[Нідэрланды|нідэрландскі]] [[астраном]], член Нідэрландскай АН.
 
== Біяграфія ==
'''Ян Хéндрык Óарт''' ({{lang-nl|Jan Hendrik Oort}}; [[28 красавіка]] [[1900]], [[Франекер]] — [[5 лістапада]] [[1992]], [[Лейдэн]]) — [[Нідэрланды|нідэрландскі]] [[астраном]], член Нідэрландскай АН. Скончыў [[Гронінгенскі ўніверсітэт]], дзе навучаўся ў [[Якобус Карнеліус Каптэйн|Я. К. Каптэйна]], у [[1921]]—[[1922]] гг. працаваў у тым жа ўніверсітэце, у [[1922]]—[[1924]] гады — у [[Ельская абсерваторыя|Ельскай абсерваторыі]] ([[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]]). На працягу [[1924]]—[[1970]] гадоў працаваў у [[Лейдэнская абсерваторыя|Лейдэнскай абсерваторыі]], з [[1945]] года — яе дырэктар; у [[1926]]—[[1970]] гады выкладаў у [[Лейдэнскі ўніверсітэт|Лейдэнскім універсітэце]], з [[1945]] года — прафесар.
 
'''Ян Хéндрык Óарт''' ({{lang-nl|Jan Hendrik Oort}}; [[28 красавіка]] [[1900]], [[Франекер]] — [[5 лістапада]] [[1992]], [[Лейдэн]]) — [[Нідэрланды|нідэрландскі]] [[астраном]], член Нідэрландскай АН. Скончыў [[Гронінгенскі ўніверсітэт]], дзе навучаўся ў [[Якобус Карнеліус Каптэйн|Я. К. Каптэйна]], у [[1921]]—[[1922]] гг. працаваў у тым жа ўніверсітэце, у [[1922]]—[[1924]] гады — у [[Ельская абсерваторыя|Ельскай абсерваторыі]] ([[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]]). На працягу [[1924]]—[[1970]] гадоў працаваў у [[Лейдэнская абсерваторыя|Лейдэнскай абсерваторыі]], з [[1945]] года — яе дырэктар; у [[1926]]—[[1970]] гады выкладаў у [[Лейдэнскі ўніверсітэт|Лейдэнскім універсітэце]], з [[1945]] года — прафесар.
 
== Навуковая дзейнасць ==
 
Асноўныя навуковыя працы прысвечаны даследаванню будовы і дынамікі [[Млечны Шлях|Галактыкі]] і пытанням [[касмагонія|касмагоніі]]. У [[1927]] годзе на аснове статыстычнага вывучэння [[прамянёвая хуткасць|прамянёвых хуткасцей]] і [[уласны рух|ўласных рухаў]] [[Зорка|зорак]] больш строгім чынам абгрунтаваў гіпотэзу [[Бертыль Ліндблад|Бертыля Ліндблада]] пра вярчэнне [[Млечны Шлях|Галактыкі]] вакол яе цэнтра. Паказаў, што [[Млечны Шлях|Галактыка]] верціцца не як цвёрдае цела — унутраныя яе часткі верціцца хутчэй, хуткасць памяншаецца з адлегласцю ад цэнтра; вызначыў велічыню эфекту дыферэнцыяльнага вярчэння ([[Пастаянная галактычнай структуры Оарта|пастаянная Оарта]]), хуткасць галактычнага вярчэння (220 км/с у наваколлі [[Сонца]]) і перыяд вярчэння (220 млн гадоў у наваколлі [[Сонца]]). Працы Оарта паклалі пачатак вывучэнню дынамікі [[Млечны Шлях|Галактыкі]].
Радок 26 ⟶ 32:
Дэталёва разгледзеў ролю дыфузнага рэчыва ў кінематычнай і дынамічнай карціне [[Млечны Шлях|Галактыкі]]. У [[1932]] годзе ўпершыню ацаніў шчыльнасць дыфузнага міжзоркавага рэчыва з дапамогай z-кампаненты хуткасцей [[Зорка|зорак]] (перпендыкулярнай плоскасці [[Млечны Шлях|Галактыкі]]) і знайшоў яе мяжу — 3{{e|24}} г/см³. У [[1938]] годзе паказаў, што большая частка паглынальнага рэчыва ў [[Млечны Шлях|Галактыцы]] сканцэнтравана ў слоі таўшчынёй па 200 пк абапал галактычнай плоскасці; паказаў таксама, што зорная шчыльнасць узрастае ў кірунку да галактычнага цэнтра і што Сонца размешчана ў вобласці з паніжанай зорнай шчыльнасцю.
 
Са з'яўленнемз’яўленнем радыёастраноміі працягваў вывучэнне [[Млечны Шлях|Галактыкі]] радыёастранамічнымі метадамі — удзельнічаў ва ўсталяванні буйнамаштабнай структуры, у даследаваннях воблакаў міжзоркавага газу.
 
Оарт — аўтар тэорыі [[Воблака Оарта|працяглага каметнага воблака]], якое з'яўляеццаз’яўляецца крыніцай назіраных [[Камета|камет]]. Гэта воблака распасціраецца да адлегласці 150 000 а.а. ад [[Сонца]], і [[Камета|каметы]] большую частку часу знаходзяцца ўдалечыні ад [[Сонца]] і таму нябачныя. Пад уплывам узбуральнага дзеяння найбліжэйшых [[Зорка|зорак]] хуткасці асобных [[Камета|камет]] могуць змяняцца настолькі, што апошнія трапляюць у наваколлі [[Сонца]] і становяцца бачнымі; тут яны ў выніку планетных узбурэнняў змяняюць свае арбіты і могуць станавіцца перыядычнымі.
 
Сумесна з [[Лаймэн Спітцэр|Л. Спітцэрам]] прапанаваў механізм утварэння [[Пратазорка|пратазорак]] у міжзоркавых воблаках (сціск газу пад дзеяннем ціску выпраменьвання гарачых зорак, якія ўтварыліся раней). Разам з [[Хендрык Крыстафель ван дэ Хулст|Х. ван дэ Хулстам]] распрацаваў тэорыю ўтварэння міжзоркавых пылавых часціц шляхам акрэцыі міжзоркавага газу. Выявіў, што выпраменьванне [[Крабападобная туманнасць|Крабападобнай туманнасці]] [[Палярызацыя хваль|палярызавана]] і мае [[сінхратроннае выпраменьванне|сінхратронную]] прыроду.
Радок 50 ⟶ 56:
== У культуры ==
У фантастычнай гумарыстычнай аповесці-казцы [[браты Стругацкія|братоў Стругацких]] «[[Панядзелак пачынаецца ў суботу]]»: <blockquote>Сп. Праніклівы быў праслаўлены фразай: «Оарт першы зірнуў на зорнае неба і заўважыў, што Галактыка верціцца».</blockquote>
 
== Литература ==
* Колчинский И. Г., Корсунь А. А., Родригес М. Г. «Астрономы. Биографический справочник» // Наукова думка, Киев, 1976 г.
 
{{зноскі}}
 
== Літаратура ==
* Колчинский И. Г., Корсунь А. А., Родригес М. Г. «Астрономы. Биографический справочник» // Наукова думка, Киев, 1976 г.
 
== Спасылкі ==
* {{Супрацоўнік РАН|51596|Яна Хендрыка Оарта}}
 
{{Бібліяінфармацыя}}
{{Спасылкі}}
{{DEFAULTSORT:Оарт Ян Хендрык}}
 
[[Катэгорыя:Постаці астраноміі]]
[[Катэгорыя:Постаці нідэрландскай астраноміі]]
[[Катэгорыя:Постаці астраноміі XX стагоддзя]]
Радок 70 ⟶ 76:
[[Катэгорыя:Узнагароджаныя медалём Кэтрын Брус]]
[[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі Бальцана]]
[[Катэгорыя:Выпускнікі Гронінгенскага ўніверсітэта]]
[[Катэгорыя:Узнагароджаныя залатым медалём Каралеўскага астранамічнага таварыства]]