Маскоўская дзяржава: Розніца паміж версіямі

[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Replacing Seal-of-Ivan-4_1539_a.svg with File:Seal_of_Ivan_4_1539_a.svg (by CommonsDelinker because: File renamed: Criterion 1 (original uploader’s request)).
др вікіфікацыя, перанесена: Смаленскі павет| → Смаленскі павет (Расійская імперыя)| з дапамогай AWB
Радок 83:
'''Рускае царства'''<ref>Нацыянальны атлас Беларусі. – Мн., 2002. – 292 с.</ref>, '''Маскоўская дзяржава''', '''Руская цэнтралізаваная дзяржава''', '''Масковія''', '''Маскоўская Русь''' ({{lang-ru|Русское царство}}){{sfn|''Костомаров Н. И.''|loc=2004, [http://books.google.ru/books?id=sWjzlWgadB0C&pg=PA340&dq=%22Русское+царство%22&hl=ru&ei=o4T2TYbeDczLtAagkNCZCA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=6&ved=0CD0Q6AEwBTiCAQ#v=onepage&q=%22Русское%20царство%22&f=false С. 340.]}}<ref>{{З|Кругасвет|url=http://www.krugosvet.ru/node/42951?page=0,1#part-26|загаловак=Крымскае ханства}}</ref> або ў [[Візантыя|візантыйскім]] варыянце '''Расійскае царства''' ({{lang-ru|Российское царство}})<ref>[http://www.gramota.ru/spravka/trudnosti/36_186 Российский и русский] // Справочно-информационный портал [[Грамота.ру]] − русский язык для всех (www.gramota.ru){{v|15|01|2014}}</ref><ref>''[[Аляксандр Аляксандравіч Зімін|Зимин А. А.]], [[Ганна Леанідаўна Харашкевіч|Хорошкевич А. Л.]]'' [http://annals.xlegio.ru/rus/zimin/rvig03.htm Россия времени Ивана Грозного.] — {{М}}: [[Наука (издательство)|Наука]], 1982.</ref><ref>[[Сяргей Вячаслававіч Перавезенцаў|''Перевезенцев, С. В.'']] [http://books.google.ru/books?ei=N3r2Te74MsjHtAaMw6yvBg&ct=book-thumbnail&hl=de&id=OZXwAAAAMAAJ&dq=Смысл+русской+истории&q=Российское+царство#search_anchor Смысл русской истории.] — {{М}}: «Вече», 2004.</ref>) ({{lang-en|Muscovy}}, {{lang-de|Moskowien}}) — [[дзяржава]], якая існавала ў перыяд паміж [[1547]] і [[1721]] гг.<ref>«22 кастрычніка 1721 года ў Пецярбургу ў Троіцкам саборы цару Пятру I быў паднесены тытул „імператар“. Прынята лічыць, што менавіта ў гэты дзень Расійскае царства афіцыйна ператварыліся ў Расійскую імперыю і пачаўся адлік новага, імперскага перыяду ў гісторыі краіны» Гл.: ''Агеева О. Г.'' Титул императора Петра I и понятие «империя» в России в первой четверти XVIII в. // Межславянские взаимоотношения и связи. — М., 1999. — С. 5.</ref><ref name="Hor"/> Назва «Расійскае царства» была афіцыйнай{{sfn|''Хорошкевич А. Л.''|1993|name="Hor"|loc=C. 40.}} назвай [[Расія|Расіі]] ў гэты гістарычны перыяд. Таксама афіцыйнай была назва '''р[[Файл:Cyrillic letter Ouk 2.png|8px|{{unicode|ꙋ}}]]сїѧ'''.
 
У [[1547]] годзе вялікі князь маскоўскі [[Іван IV|Іван IV Грозны]] быў каранаваны [[Цар|царомцар]]ом і прыняў поўны тытул: «''Вялікі цар, Божаю літасцю цар і вялікі князь усяе Русі, Уладзімірскі, Маскоўскі, Наўгародскі, Пскоўскі, Разанскі, Цвярскі, Югорскі, Пермскі, Вяцкі, Балгарскі і іншых''»<ref>Хрестоматия по древней русской литературе / Сост. Н. К. Гудзий — {{М}}: Просвещение, 1973. — С. 296.</ref>, пазней, з пашырэннем межаў Рускай дзяржавы, да тытула дадалося «''цар Казанскі, цар Астраханскі'', ''цар Сібірскі''», «''і ўсяе Паўночнай краіны валадар''»<ref>Именной царский указ «О титулах царском и государевой печати», 1667. — цит. по [http://www.portal-slovo.ru/history/35633.php?ELEMENT_ID=35633&PAGEN_2=2 ''Талина Г. В.'' Предисловие // Царская власть в XVII веке: титулование и положение] // образовательный интернет-портал «Слово» (www.portal-slovo.ru) {{v|03|12|2013}}</ref>.
 
Па тытулатуры Рускаму царству папярэднічала [[Вялікае Княства Маскоўскае]], а яго пераемніцай стала [[Расійская імперыя]]{{sfn|''Хорошкевич А. Л.''|1993|loc=Большой государственный герб
Радок 95:
Пасля ўзыходжання на прастол [[Фёдар Іванавіч|Фёдара Іванавіча]] ([[1584]]—[[1598]]), апошняга з дынастыі [[Рурыкавічы|Рурыкавічаў]], у Рускім царстве надыйшоў г. зв. [[Смутны час]]. Адметнасцю панавання [[Барыс Гадуноў|Барыса Гадунова]] ([[1598]]—[[1605]]), [[Ілжэдзмітрый I|Ілжэдзмітрыя I]] ([[1606]]) і [[Васіль Шуйскі|Васіля Шуйскага]] ([[1606]]—[[1612]]) былі вострыя сацыяльныя канфлікты і палітычная нестабільнасць<ref>{{Крыніцы/ЭВКЛ|2к}} С. 520.</ref>. [[Вайна Рэчы Паспалітай з Маскоўская дзяржавай 1609—1618 гадоў|Вайна Рэчы Паспалітай з Расійскай дзяржавы]] ([[1609]]—[[1618]]), якая мела на мэце вярнуць [[Смаленск]] і іншыя гарады, падтрымаць прэтэндэнта на маскоўскі сталец Дзмітрыя-Самазванца I, з [[1610]] вялася, каб забяспечыць гэты сталец за абвешчаным царом [[Уладзіслаў Ваза|Уладзіславам Жыгімонтавічам]]. У [[1613]] на маскоўскі сталец абралі [[Міхаіл Фёдаравіч|Міхаіла Фёдаравіча]] ([[1613]]—[[1645]]), першага гаспадара з дынастыі [[Раманавы]]х. [[Вайна Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай 1632—1634 гадоў|Вайна Расійскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай 1632—1634]] скончылася для Масквы няўдала.
 
3 пачаткам панавання [[Аляксей Міхайлавіч|Аляксея Міхайлавіча]] ([[1645]]—[[1676]]) маскоўскі ўрад узяў курс на захоп сучасных беларускіх і ўкраінскіх зямель. [[Вайна 1654—1667 гадоў|Трынаццацігадовая вайны]] ([[1654]]—[[1667]] мела для Літвы катастрафічны характар і скончылася стратай [[Смаленскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Смаленшчыны]], [[Старадубскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Севершчыны]] і Левабярэжнай Украіны. Разам з тым яна выклікала ў Расійскай дзяржаве рэзкае пагаршэнне сацыяльна-эканамічнага становішча ([[Паўстанне Разіна|сялянская вайна]] [[1670]]—[[1671]] на чале з [[Сцяпан Разін|Разіным]], шматлікія паўстанні, у тым ліку ў Маскве)<ref>{{Крыніцы/ЭВКЛ|2к}} С. 521.</ref>.
 
Адметнасцю панавання [[Фёдар Аляксеевіч|Фёдара Аляксеевіча]] ([[1676]]—[[1682]]), [[Соф'я Аляксееўна|Соф'і Аляксееўны]] ([[1682]]—[[1689]]), [[Іван V Аляксеевіч|Івана V Аляксеевіча]] ([[1682]]—[[1696]]), [[Пётр I|Пятра I]] ([[1682]]—[[1725]]) было павелічэнне намаганняў атрымаць выхад да [[Чорнае мора|Чорнага мора]], спыніць агрэсіўную палітыку [[Крымскае ханства|Крымскага ханства]] і [[Асманская імперыя|Асманскай імперыі]]. Пасля сканчэння [[Вялікая Паўночная вайна|Вялікай Паўночнай вайны]] ([[1700]]—[[1721]]), у выніку якой да Рускага царства адыйшлі землі [[Балтыя|Балтыі]], адбылося абвяшчэнне [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] ([[1721]]).
Радок 112:
 
== Гаспадарка ==
Большасць насельніцтва складала сялянства. Да сярэдзіны [[XVII стагоддзе|XVII ст.]] завяршыўся працэс праўнага афармлення [[прыгон|прыгону]]у. Буйнымі рамеснымі прадпрыемствамі былі Гарматны (з канца XV ст.) і Манетны (заснаваны ў [[1534]]) двары ў Маскве. У канцы [[XVI стагоддзе|XVI ст.]] узніклі першыя мануфактуры (паперні), у [[XVII стагоддзе|XVII ст.]] працавалі Хамоўны (палатняны) двор у Маскве, жалезаапрацоўчыя заводы ў Кашыры і Туле, шкляны і парахавы заводы ў Маскве і іншыя.
 
== Архітэктура ==