Калька (лексіка): Розніца паміж версіямі

У [[лексікалогія|лексікалогіі]] '''ка́лькаКа́лька''', '''калькава́нне''' (ад {{lang-fr|calque}} - — копія) -у лінгвістыцы — адмысловы тып [[запазычанне|запазычання]] іншамоўных слоў, выразаў, фраз. У [[беларуская мова|беларускай мове]] вылучаюць два тыпы калек слоў: словаўтваральныя і семантычныя.

''Словаўтваральныя калькі'' - — гэта словы, атрыманыя "«памарфемным"» перакладам замежнага слова на беларускую мову. Такая калька звычайна не адчуваецца як запазычанае слова, бо складзена са спрадвечна беларускіх [[марфема|марфем]]. Таму рэальнае паходжанне такіх слоў часцяком з'яўляеццаз’яўляецца нечаканым для чалавека, які ўпершыню даведваецца пра яго. Так, напрыклад, слова "«насякомае"» ("«казурка"») - — гэта калька з лацінскага ''insectum'' (''in-'' - — на-, ''sectum'' - — сякомае).

Сярод іншых словаўтваральных калек можна адзначыць такія словы, як ''летапісец'', ''жывапіс'' (з [[грэчаская мова|грэчаскай]]); ''вадарод'', ''паўвостраў'', ''людскасць'' (з [[нямецкая мова|нямецкай]]); ''падраздзяленне'', ''небаскроб'' ({{lang-en|skyscraper}}), паўправаднік (ад {{lang-en|semiconductor}}).

Бывае калькаванне частковае: у слове працаголік ({{lang-en|"workaholic"}})  — калькавана толькі першаядругая частка слова.

''Семантычныя калькі'' - — гэта беларускія словы, якія атрымалі новыя значэнні пад уплывам адпаведных слоў іншай мовы. Так напрыклад значэнне "«выклікаць спагаду"» слова ''кранаць'' прыйшло з французскай мовы. Аналагічна паходжанне значэння "«пахабны, недасціпны"» ў слова ''плоскі''.

''Фразеалагічныя калькі'' - — гэта даслоўны пераклад фразеалагізма: ''сляпая пакора'' з {{lang-de|blinder Gehorsam}}.

Калькі ўзнікаюць як рэакцыя носьбітаў мовы на рэзкае ўзрастанне колькасці прамых запазычанняў. Суадносіны калькаваных слоў і прамых запазычанняў у розных моў рознае. У некаторых мова (ісландская, тыбецкая) стварэнне калькі – — амаль што адзіны метад засваення іншамоўнай лексікі.

* Современный русский язык: Лексикология. Фразеология. Лексикография. Фонетика. Орфоэпия. Графика. Орфография. Учебное пособие / Г.  М.  Алексейчик [и др.].  — Мн.: Вышэйшая школа, 1990.