85 485
правак
JerzyKundrat (размовы | уклад) |
JerzyKundrat (размовы | уклад) |
||
== Назва ==
Сцябло дзеразы сцелецца па зямлі, чапляецца, дзярэцца
== Батанічнае апісанне ==
Шматгадовая вечназялёная расліна з паўзучым вілавата-галінастым [[сцябло]]м даўжынёй да 2
Анатамічная будова сцябла прымітыўная. Маладыя сцяблінкі маюць пратастэлічную, а дарослыя
Лісце сядзячае, ланцэтна-лінейнае, суцэльнакрайняе, пераходзіць на канцы ў доўгі белы валасок, размешчана густымі спіралямі, якія ўтвараюць на сцябле некалькі падоўжаных радоў. Лісты звонку адзеты эпідэрмісам з вусцейкамі. Стробілы на доўгіх ножках, па
== Распаўсюджанне і экалогія ==
[[Касмапалітызм, біялогія і экалогія|Расліна-касмапаліт]], сустракаецца практычна па ўсім свеце, у тым ліку паўсюдна ў Расіі і Беларусі<ref name="ЛР"/>.
Расліна [[лес|лясоў]], пераважна хвойных, з якіх аддае перавагу светлым [[хвоя|хвойнікам]]. Іншы раз утварае курціны накшталт
Да [[глеба]]ў абыякава, але часцей сустракаецца на [[пясок|пясках]].
== Асаблівасці біялогіі ==
[[Файл:Illustration Lycopodium clavatum0.jpg|thumb|left|{{Бат.іл.|3}}]]
У жыццёвым цыкле дзеразы спарафіт (бясполае пакаленне) пераважае над гаметафітам. Спарафіт
Споры маюць дзве абалонкі
Спаранашэнне ў дзеразы назіраецца ў канцы лета
Гаметафіт у дзеразы двухполы, утвараецца ў выглядзе камячка клетак накшталт цыбулінкі і называецца зарасткам. Ён не мае колеру, пазбаўлены хларафілу. Для нармальнага развіцця зарастка неабходна, каб у яго ўкараніліся гіфы [[грыб]]а і сфарміраваўся [[сімбіёз]]. Толькі пасля гэтага гаметафіт будзе нармальна развівацца далей. Спелы зарастак разрастаецца дыяметрам да
Зарасткі існуюць незалежна ад спарафіта. Развіваюцца яны павольна. Праз 6—15 гадоў пасля прарастання споры на верхнім баку зарастка ўтвараюцца антэрыдыі і архегоніі. Яны маюць такую ж будову, як і [[імхі]]. Антэрыдыі пагружаны ў тканку зарастка. У іх развіваюцца шматлікія двухжгуцікавыя [[сперматазоід]]ы. Архегоніі таксама пагружаны ў зарастак брушкам, а шыйка ўзвышаецца над паверхняй зарастка. У брушку архегонія фарміруецца [[яйцаклетка]] і брушная канальцавая клетка. У шыйцы —
Апладненне адбываецца ў кропельна-вадкім асяроддзі. Для таго каб сперматазоіды змаглі даплысці да яйцаклеткі і апладніць яе, неабходна наяўнасць [[вада|вады]]. Пасля апладнення развіваецца [[зігота]].
Споры дзеразы булавападобнай ужываюць з тымі ж мэтамі, што і ў {{bt-bellat|дзераза гадавая{{!}}дзеразы гадавой|Lycopodium annotinum}}.
Трава знаходзіць прымяненне толькі ў народнай медыцыне — здробненай у парашок ёю прысыпаюць раны, а [[настой]] з яе
Вялікае значэнне споры дзеразы маюць у металургіі, дзе іх выкарыстоўваюць для абсыпання формаў пры фасонным [[Ліццё|ліцці]].
== Літаратура ==
* Біялогія: вучэб. дапам. для 7-га кл. агульнаадукац. устаноў з беларус. мовай навучання / пад рэд. В.
* ''Зубкевіч Г. І.'' Дзераза // {{Крыніцы/ЭПБ|2}}
* ''Сапегін Л. М.'' Батаніка. Сістэматыка вышэйшых раслін: вучэбны дапаможнік для студэнтаў устаноў вышэйшай адукацыі па біялагічных спецыяльнасцях.
* {{ІВРСР|частка=38. ''Lycopodium clavatum'' L. — Плаун булавовидный|том=1|стар=112}}
|